بررسی پیوند دیپلماتیک، اجتماعی و فرهنگی بین پاکستان و روسیه در ژئوپلیتیک جهانی

#اختصاصی

مترجم: دکتر مریم خالقی نژاد: پژوهشگر فوق دکتری و کارشناسی دیپلماسی فرهنگی

ایده خصومت پایدار در دیپلماسی بین‌المللی یک تصور غلط است. در عوض، روابط جهانی اغلب مشارکت‌های جدید را شکل می‌دهد و رقابت‌های قدیمی را کاهش می‌دهد و پویایی ژئوپلیتیک منطقه‌ای را تغییر می‌دهد. پاکستان و روسیه در طول جنگ سرد این تغییر را به خوبی نشان دادند و از جدایی به همکاری گسترده در بخش‌های مختلف تکامل یافتند. پیوندهای اجتماعی،فرهنگی و روابط دیپلماتیک بین روسیه و پاکستان به طور قابل توجهی بر چشم‌انداز جهانی تأثیر گذاشته است. با این حال، این ارتباطات به دلیل تغییرات ژئوپلیتیکی، نقاط عطف تاریخی و درگیری‌های منطقه‌ای تکامل یافته و بر ماهیت نوسانی آنها تأثیر گذاشته است. در حال حاضر، هر دو کشور درگیر تلاش‌های مشترک برای تقویت روابط خود، به ویژه در حوزه‌های حیاتی مانند همکاری نظامی، انرژی و تجارت منطقه‌ای هستند. تحقیقی توسط برخی از پژوهشگرن نوشتار حاضر انجام شده است که از روش‌های تاریخی مبتنی بر داده‌های ثانویه از مجلات تحقیقاتی مختلف استفاده کرده است. علاوه بر این، یافته‌های مهمی در تغییر شکل روابط سیاست خارجی، مزاحمت‌های منطقه‌ای، تبادلات نظامی و تأثیرات اجتماعی-سیاسی و دیپلماتیک در ژئوپلیتیک بین‌المللی ارائه می‌دهد. این همکاری نقطه عطفی در تغییر شکل چشم‌انداز ژئوپلیتیکی است، زیرا روسیه و پاکستان این رابطه در حال تحول را هدایت می‌کنند و منعکس‌کننده پویایی مداوم جهانی شدن هستند. مطالعه حاضر روابط بین روسیه و پاکستان را بررسی می‌کند و پیشنهادات و پیامدهای اساسی برای اهداف دیپلماتیک آینده ارائه می‌دهد.

مقدمه

ایده خصومت پایدار در دیپلماسی بین‌المللی یک تصور غلط است. در عوض، روابط جهانی اغلب مشارکت‌های جدید را شکل می‌دهند و رقابت‌های قدیمی را کاهش می‌دهند و پویایی‌های ژئوپلیتیکی منطقه‌ای را تغییر می‌دهند. پاکستان و روسیه نمونه‌ای از این تغییر در طول جنگ سرد هستند که از جدایی به همکاری گسترده در بخش‌های مختلف تکامل یافته‌اند  (Adeel, Daniel, & Botelho,

۲۰۲۳).  پیوندهای اجتماعی-فرهنگی و روابط دیپلماتیک بین روسیه و پاکستان به طور قابل توجهی بر چشم‌انداز جهانی تأثیر گذاشته است. با این حال، این ارتباطات به دلیل تغییرات ژئوپلیتیکی، نقاط عطف تاریخی و درگیری‌های منطقه‌ای تکامل یافته و بر ماهیت نوسانی آنها تأثیر گذاشته است. در حال حاضر، هر دو کشور در تلاش‌های مشترک برای تقویت روابط خود، به ویژه در زمینه‌های حیاتی مانند همکاری نظامی، انرژی و تجارت منطقه‌ای، مشارکت دارند.

این همکاری نقطه عطفی در تغییر چشم‌انداز ژئوپلیتیکی است، زیرا روسیه و پاکستان این رابطه در حال تحول را هدایت می‌کنند و منعکس کننده پویایی مداوم جهانی شدن هستند . این همکاری رو به رشد نه تنها پتانسیل ایجاد پیامدهای قابل توجه را نوید می‌دهد، بلکه شرایط منطقه‌ای را نیز در بر می‌گیرد. از این پس، ویژگی‌های اجتماعی-فرهنگی و دیپلماتیک نقش کلیدی در پیوند دادن قله‌های تاریخی، پیشبرد عمیق‌تر روابط و پرورش مردم روسیه و پاکستان ایفا کرده‌اند. این جاه‌طلبی‌ها برای صمیمیت مشترک، پیوندهای مردمی بسیار دیرینه‌ای را ایجاد کرده است که منعکس‌کننده مسئولیت مشترک است. این مطالعه به طور دقیق تغییرات در استراتژی‌های دیپلماتیک را بررسی می‌کند، شبکه پیچیده پیوندهای اجتماعی-فرهنگی را بررسی می‌کند و اهمیت آینده همکاری رو به رشد را در صحنه سیاسی جهانی برجسته می‌کند. این مطالعه تحقیقاتی با تفسیر پیمان‌های دیپلماتیک و تأکید بر دامنه همکاری، نقش حیاتی پیوندهای اجتماعی-فرهنگی را در پرورش یک همکاری مشترک بین این کشورها برجسته می‌کند (Adeel et al., 2023). به همین ترتیب، نتایج این تحقیقات، بینش اساسی در مورد مدار احتمالی نگرانی‌های روسیه و پاکستان ارائه می‌دهد و در عین حال، ضرورت شدید حفظ روابط اجتماعی-فرهنگی و دیپلماتیک را در چارچوب ژئوپلیتیک برجسته می‌کند. در نتیجه، این ابعاد کلید اصلی برای ترغیب قابل توجه ژئوپلیتیک جهانی‌گرایی هستند. در پژوهش مذکور ذکر شده است که از تکنیک تاریخی برای جمع‌آوری داده‌ها از منابع ثانویه قابل اعتماد مانند کتابخانه‌های دیجیتال، مجلات و کتاب‌ها استفاده می‌شود. به طور خلاصه، این تحقیق راه‌های جدیدی را برای محققان و پژوهشگران آینده در زمینه‌های تاریخ، روابط بین‌الملل و علوم سیاسی آغاز می‌کند.

شکاف تحقیقاتی

پیوندهای دیپلماتیک بین روسیه و پاکستان رشدی چندوجهی را تجربه کرده‌اند که با پیچیدگی تاریخی و تبدیل شدن به عرصه ژئوپلیتیکی در حال تغییر مشخص می‌شود (Khatti et al., 2023). در ابتدا پیوندهای ژئوپلیتیکی واگرا و پویای جنگ سرد، پیوندهای بین این دو کشور را به سرعت به سمت دوره‌ای از درک و همکاری بهبود یافته در دوران مدرن سوق داده است. هر دو کشور با غلبه بر رقابت تاریخی جنگ سرد، گام‌های هماهنگی را برای تقویت بن‌بست‌های دوجانبه به ویژه در دفاع، همکاری منطقه‌ای و تجارت برداشته‌اند (Adeel et al., 2023) ، اگرچه چالش‌های تاریخی و اتحادهای استراتژیک متفاوت همچنان ادامه دارد، اما تعاملات دیپلماتیک و دیدارهای سطح بالا بین پاکستان و روسیه نشان‌دهنده یک هدف مشترک برای بررسی منافع مشترک و همکاری در جبهه‌های مختلف است که نشان‌دهنده پتانسیل بهبود بیشتر در روابط دیپلماتیک است (Gavrishyk et al., 2022). به همین ترتیب، گفتمان فوق در مورد روابط پاکستان و روسیه به طور گسترده توسط چندین محقق[۱] در بررسی ادبیات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و جنبه‌های چندوجهی شامل همکاری نظامی، پیچیدگی‌های سیاسی و ابعاد مختلف در حوزه ادبیات مذکور را روشن کرده است. علاوه بر این، گروهی از محققان[۲] به بررسی چشم‌انداز اقتصادی، تغییرات منطقه‌ای، نفوذ ایالات متحده و سایر حوزه‌های مهم تشکیل‌دهنده بافت پیچیده روابط پاکستان و روسیه پرداخته‌اند. این روش‌ها با معیارهای روش‌شناختی اخیر که در مطالعه پیشنهادی توسعه یافته‌اند، همسو هستند. در پاسخ به چنین شکاف‌ها/مسائلی در حوزه تحت عنوان، مطالعه حاضر به بررسی پیوندهای دیپلماتیک، اجتماعی و فرهنگی موجود بین پاکستان و روسیه در چارچوب ژئوپلیتیک جهانی می‌پردازد. این تحقیق با هدف کشف دیدگاه‌های جدید با استفاده از یک روش تاریخی برای کشف بینش‌های تازه انجام شده است.

سوالات تحقیق عبارت­اند از:

• چه چیزی چشم‌انداز تاریخی روابط پاکستان و روسیه را در حوزه سیاست جهانی تشکیل می‌دهد؟
• چگونه پیوندهای سیاسی در روابط بین پاکستان و روسیه نوسان می‌کنند؟
• چه شرایطی ارتباطات دیپلماتیک بین پاکستان و روسیه را مشخص می‌کند؟
• چه پیوندهای اجتماعی و فرهنگی در روابط بین پاکستان و روسیه نقش دارند؟

بررسی ارتباطات دیپلماتیک، اجتماعی و فرهنگی بین پاکستان و روسیه در ژئوپلیتیک جهانی شامل روشی است که یک ابتکار تحقیق سیستماتیک را هماهنگ می‌کند. این رویکرد به طرز ماهرانه‌ای چشم‌انداز اولیه و مبانی علمی را ترسیم می‌کند.  در دانشگاه‌های تحقیقاتی، رشته‌های مختلف از روش‌های متمایزی برای انجام تحقیقات، تحلیل، گفتمان و تحقیق استفاده می‌کنند. این روش‌ها سنگ بنایی هستند که چارچوبی محکم، پایدار و استاندارد برای پیگیری‌های تحقیقاتی فراهم می‌کنند. به طور مشابه، روش‌های تاریخی از بررسی کامل دوره‌های گذشته استفاده می‌کنند و نوسانات و تکامل دوره‌های قبلی را به طور دقیق ردیابی می‌کنند (Khatti et al., 2023). با این حال، حوزه مورد مطالعه ذاتا با ویژگی تاریخی روابط روسیه و پاکستان مرتبط است، به ویژه در توضیح پیوندهای اجتماعی، فرهنگی و دیپلماتیک در ژئوپلیتیک جهانی که این پرده پر از دغدغه را اشباع می‌کند. هدف اصلی پ  فقدان آشکار پاسخگویی عالمانه در تخصص است (Adeel et al., 2023; Khatti et al., 2023; Rasool & Haider, 2023). مطالعه پیشنهادی، روشی تاریخی را برای تحلیل و بررسی دقیق حجم وسیعی از ادبیات آنلاین موجود در مورد روایت‌های تاریخی، چالش‌ها و ناسازگاری‌های ذاتی چشم‌انداز پیچیده پاکستان و روسیه اتخاذ کرده است. این ابتکار تحقیق عمدتاً بر داده‌های ثانویه متکی است و بررسی خود را در یک تکنیک تاریخی مبتنی بر روش‌شناسی به کار رفته در تحقیقات تاریخی قرار می‌دهد (Adeel et al., 2023; Khatti et al., 2023; Rasool & Haider, 2023). هدف، اعتبارسنجی و اصلاح روایت‌ها و گفتمان‌های ریشه‌داری است که تاکنون فاقد بررسی جامع علمی بوده‌اند. نتیجه‌ی مورد انتظار از این پیگیری روش‌شناختی، روشن کردن جنبه‌های ناشناخته‌ی قبلی و کمک به درک دقیق‌تر این رابطه‌ی پیچیده است.

اهمیت تحقیق

روابط روسیه و پاکستان، که با تفسیرهای نادر و نقاط عطف مهمی مانند حمله شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹ و جنگ سرد مشخص شده است و صحنه‌ای جذاب را ایجاد می‌کند (Adeel et al., 2023). به طور مشابه، هر دو کشور یک استراتژی عمدی و تجمعی را برای ایجاد ارتباطات قوی با یکدیگر آغاز کردند و در تلاش برای تقویت صلح و همکاری بودند. قرن بیست و یکم شاهد مشارکت‌های مهمی در اقدامات امنیتی و تجربیات اقتصادی، به ویژه در پاسخ به پیامدهای حملات ۱۱ سپتامبر بوده است (Khattiet al., 2023). این تحقیق، سوالات عمیق تحقیقاتی در مورد روابط اجتماعی-فرهنگی و دیپلماتیک را در ژئوپلیتیک بررسی می‌کند. این امر پیچیدگی ارتباطات یک‌باره را برطرف می‌کند و بینش مفیدی را در مورد بخش‌های در حال تغییر ژئوپلیتیک جهانی ارائه می‌دهد. با این حال، درک روابط بین‌الملل در صحنه دیپلماتیک، شناخت عمیقی از چگونگی شکل‌گیری پویایی قدرت جهانی معاصر توسط شرایط، ائتلاف‌ها و رقابت‌های گذشته ارائه می‌دهد. بر این اساس، این مطالعه به بررسی مرحله‌ای در حال تکامل از پیوندهای اجتماعی-فرهنگی می‌پردازد و بر ادغام‌های دشوار در فرهنگ‌های روسیه و پاکستان پرتو می‌افکند. بنابراین، این فرهنگ از نمایندگی مردم پاکستان در تبادلات آموزشی در اتحاد جماهیر شوروی سابق و فدراسیون روسیه پدید آمد. در همین حال، یک ایستگاه رادیویی روسی که از کراچی، پایتخت سابق پاکستان، پخش می‌شود، در مورد تبادل فرهنگی بین دو کشور گزارش داد. با این حال، روابط روسیه و پاکستان یک گذار پساتاریخی را نشان می‌دهد و بر تعصب سیاسی تمرکز دارد. این آشنایی برای ارزیابی روش‌های دیپلماتیک موجود، مشارکت‌های آینده و اتحادهای بالقوه در چارچوب بین‌المللی گسترده‌تر، بسیار مهم است. در نتیجه، حوزه مورد مطالعه با بررسی این ویژگی‌ها، بر عظمت عمیق ائتلاف روسیه و پاکستان تأکید می‌کند. علاوه بر این، این امر حمایت اساسی را برای دستیابی به بلوک‌های همواره در حال نوسازی در محدوده جامع «بازآرایی‌های ژئوپلیتیکی و دیپلماسی جهانی» تأیید می‌کند.

بحث در مورد یافته‌های مطالعه

یافته‌های این مطالعه، نگرانی‌های دوستانه در حوزه پاکستان و روسیه را نشان می‌دهد که از طریق ارتباطات دیپلماتیک، اجتماعی و فرهنگی در چشم‌انداز ژئوپلیتیکی جهانی ایجاد شده است. تمرکز بر پیوند جنبه‌های دیپلماتیک، اجتماعی و فرهنگی در این روابط، دوره‌های نوآورانه و پویایی‌های بیشتر در ژئوپلیتیک در رابطه با این روابط را آشکار می‌کند. با این وجود، نتیجه‌گیری‌ها نشان می‌دهد که چگونه اتحادها، ارتباطات و روابط، نظم منطقه‌ای را در میان ابرقدرت‌های نوظهور جهانی به چالش می‌کشند.

الف)- چشم‌انداز تاریخی روابط پاکستان و روسیه در سیاست جهانی

چشم‌انداز سیاسی پویا و چندقطبی جهانی در حال حاضر در حال تغییر و تحول قابل توجهی است. به دلیل روابط در حال تحول بین پاکستان و روسیه، اتحادهای سنتی و مواضع خصمانه در امور بین‌الملل به طور فزاینده‌ای زودگذر هستند (N.hussain,2012). با این حال، اتحاد جماهیر شوروی و جمهوری اسلامی پاکستان در اول ماه مه ۱۹۴۸، زمانی که پاکستان در بحران اولیه بود، روابط دیپلماتیک برقرار کردند. در این دوران، لحظه‌ای سرنوشت‌ساز رخ داد که هم اتحاد جماهیر شوروی و هم ایالات متحده، لیاقت علی خان، نخست‌وزیر سابق پاکستان را در سال ۱۹۴۹ دعوت کردند. علاوه بر این، آقای لیاقت علی خان، نخست‌وزیر سابق، تصمیم گرفت از ایالات متحده بازدید کند که منجر به کاهش امنیت پس از استقلال آن شد (Adeel et al., 2023). اولویت نخست وزیر پاکستان برای ایالات متحده، از سوی اتحاد جماهیر شوروی به عنوان یک بی‌اعتنایی تحلیل شد. در پاسخ به خصومت درک شده پاکستان، اتحاد جماهیر شوروی سیاست خود را در قبال هند تغییر داد (ur Rahman, 2023). در نتیجه، هند به دریافت‌کننده اصلی تسلیحات از اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شد و خطرات امنیتی که پاکستان در روابط خود با هند با آن مواجه بود را تشدید کرد. این تغییر در اتحادها و حمایت‌های نظامی، نشان‌دهنده تغییر قابل توجهی در پویایی حاکم بر تعاملات بین پاکستان و اتحاد جماهیر شوروی است. ارتباط بین این دو کشور تحت تأثیر اجبار به حفظ تعادل ظریف جوهره در مورد همسایه بسیار دوستانه بوده است (N. Hussain, 2012). در حالی که پاکستان برای کمک‌های امنیتی و مالی به ائتلاف غرب متمایل بود، هند روابط دیپلماتیک قوی با اتحاد جماهیر شوروی سابق برقرار کرد و در درجه اول به دنبال تسلیحات و رفاه اقتصادی بود. به این ترتیب، پاکستان در دهه ۱۹۵۰ خود را با یک اتحاد نظامی تحت رهبری ایالات متحده متحد کرد (Threlkeld & Easterly, 2021). بنابراین، پاکستان در سال ۱۹۵۴ به سازمان پیمان آسیای جنوب شرقی (SEATO) و در سال ۱۹۵۵ به سازمان پیمان مرکزی (CENTO) پیوست. از این رو، این ائتلاف‌ها با هدف حمایت از «ردیف شمالی» کشورهای عضو، در تضاد با خطرات احتمالی از سوی اتحاد جماهیر شوروی، تشکیل شدند. از این پس، ایالات متحده و پاکستان در اوت ۱۹۵۶ توسط اس. ر. حسین[۳] (۱۹۸۷) معاهدات جامعی را در حوزه‌های بین‌المللی و دوجانبه امضا کردند که بر افزایش چشم‌اندازهای اقتصادی تمرکز داشت. این امر منجر به اعطای متقابل وضعیت «کشور کامله‌الوداد» (MFN) شد که روابط تجاری سودمندی را بین هر دو کشور ترویج می‌کرد. در سال ۱۹۵۸، روسیه روابط خود را با پاکستان آغاز کرد و بر توسعه اقتصادی، کمک‌های کشاورزی، مدیریت سیل، نمک‌زدایی، کنترل آفت‌کش‌ها، جلوگیری از فرسایش و تسهیل تجارت تمرکز داشت. در سال ۱۹۶۳، اتحاد جماهیر شوروی ۳۰۰ میلیون دلار برای یک توافقنامه همکاری نفتی به پاکستان اختصاص داد. سفر محمد ایوب خان، ساکن پاکستان، در سال ۱۹۶۵ منجر به مذاکرات و امضای سه توافق‌نامه مهم در راستای ارتقای تجارت، رشد اقتصادی و تبادلات فرهنگی بین ملت‌ها شد. به همین ترتیب، پس از جنگ جهانی دوم، جهان به یک نظم دو قطبی به رهبری ابرقدرت‌ها روسیه و ایالات متحده تبدیل شد. این نظم به جهانی چند قطبی تبدیل شد و وابستگی متقابل ملت‌ها در امور جهانی را به رسمیت شناخت و رویکردی دلسوزانه به امنیت جهانی را ضروری ساخت. پیمان دفاعی دوجانبه بین ایالات متحده و پاکستان، که در ۵ مارس ۱۹۵۹ منعقد شد، حمایت متقابل را تأیید کرد (جاوید و مشتاق، ۲۰۲۰). ایالات متحده در پاسخ به هرگونه حمله به پاکستان، با اولویت دادن به استقلال و تمامیت ارضی آن و تأکید بر تعهد به صلح جهانی، متعهد به کمک نظامی شد. ایالات متحده متعهد به تقویت توسعه اقتصادی، حاکمیت و کارایی پاکستان برای ارتقای صلح و ثبات در جنوب آسیا و خاورمیانه است. این تعهد، خود را از توافق‌نامه‌های قبلی مانند سیتو و سنتو[۴] که به دنبال تضمین امنیت و ثبات منطقه‌ای بودند، متمایز می‌کرد. هدف اصلی توافق‌نامه‌های امنیتی دوجانبه گذشته، حفظ ثبات و صلح بین کشورها بود (Hanif, 2013).

ب)- پیوندهای سیاسی متغیر

رابطه بین پاکستان و اتحاد جماهیر شوروی، و بعدا روسیه، پیچیده بوده است. در ابتدا، اتحاد جماهیر شوروی سلاح‌های محدودی را برای کاهش وابستگی پاکستان به آمریکا و چین در اختیار این کشور قرار داد (M. T. F. Khan, 2018). این اقدام با هدف تقویت نفوذ شوروی در منطقه جنوب آسیا، به ویژه با توافق تاشکند F. H. Khan (2021) برجسته شد. این روابط نوسان داشت. رویدادهایی مانند جنگ هند و پاکستان منجر به حمایت شوروی از هند شد و پاکستان را بر آن داشت تا روابط خود را با ایالات متحده و چین تقویت کند. یک اتفاق محوری در سال ۱۹۷۹ با حمله شوروی به افغانستان رخ داد، زمانی که پاکستان به پایگاهی حیاتی برای مقاومت تحت حمایت سیا در برابر نیروهای شوروی تبدیل شد و به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ کمک کرد (Shah, 2001). همچنین رضایت روسیه برای عضویت پاکستان در سازمان همکاری شانگهای (سازمان همکاری شانگهای) گامی مهم بود. در اوایل دهه ۲۰۰۰، برای تنوع‌بخشی به همکاری‌ها گام‌هایی برداشته شد. با این حال، پیچیدگی‌های ژئوپلیتیکی بر این ارتباط تأثیر گذاشت و منجر به وقفه‌های گاه‌به‌گاه شد (Adeel et al., 2023). علاوه بر این، توافق‌نامه‌های همکاری دفاعی، گفتگوهای دیپلماتیک و افزایش حجم تجارت بین کشورها، تلاش‌های مداوم برای ارتقای ارتباطات دوجانبه را برجسته کرد و تا سال ۲۰۰۶ به ۵۲۰ میلیون دلار تجارت رسید (Owais, 2007). پاکستان و روسیه علیرغم تغییرات تاریخی و چالش‌های موجود در ائتلاف‌ها، همچنان به گفتگو ادامه می‌دهند و تلاش می‌کنند تا بر موانع غلبه کرده و همکاری را در جبهه‌های مختلف ارتقا دهند.

ج)- ارتباطات دیپلماتیک

روسیه و پاکستان چندین قرارداد را برای تقویت روابط دیپلماتیک و فرهنگی در حین رسیدگی به شرایط مهاجرت و ویزا امضا کردند. دولت پاکستان در اواسط سال ۲۰۰۴، ۱۵۰۰۰۰ تن گندم را با نرخ تخفیف قابل توجه ۱۹۸ دلار در هر تن خریداری کرد (Adeel et al., 2023; Ferguson, 2001). این تجارت با هدف حفظ ذخایر محصول برای تلاش‌های مشترک بین کشورها انجام می‌شد. نکته قابل توجه این است که این تبادل اقتصادی که توسط صادرکنندگان گندم روسیه، به ویژه یک شرکت مستقر در سوئیس، ترویج می‌شد، در مقایسه با تأمین‌کنندگان گندم نماینده روسیه در ایالات متحده و استرالیا، متمایز بود (Owais, 2007). روسیه روابط تجاری قابل توجهی را حفظ می‌کند و تقریبا ۱۵ میلیارد دلار تجارت با چین و ۳ میلیارد دلار با هر یک از ایران و هند دارد (Mahmood, 2000). در همین حال، حجم تجارت بین روسیه و پاکستان شاهد رشد چشمگیری بوده است. این رقم از ۵۰ میلیون دلار در سال ۱۹۹۸ به ۱۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۲ افزایش یافت، در سال ۲۰۰۳ اندکی کاهش یافت و به ۷۸ میلیون دلار رسید، اما سپس به طور قابل توجهی افزایش یافت و در سال ۲۰۰۴ به ۲۷۰ میلیون دلار رسید و تا سال ۲۰۰۶ به طرز چشمگیری به ۵۲۰ میلیون دلار رسید (Chia & Haiqi, 2021). این آمار، افزایش تدریجی اما قابل توجه حجم تجارت ناشی از تلاش‌های مشترک بین این دو کشور را برجسته می‌کند.

د)- پیوندهای اجتماعی و فرهنگی

دولت‌های اتحاد جماهیر شوروی و پاکستان در طول دهه ۱۹۵۰ پیوندی مشارکتی ایجاد کردند و تلاش‌های فرهنگی و اجتماعی متنوعی را به طور قابل توجهی به کار گرفتند، یک جشنواره فیلم ترتیب دادند و تبادل مجموعه‌های فرهنگی را تسهیل کردند (Serenko, 2007). روسیه سابق (اتحاد جماهیر شوروی) حمایت فنی و مالی قابل توجهی ارائه داد، بخش اجتماعی پاکستان را تقویت کرد، نمایشگاه کشاورزی را تقویت کرد و به مدیریت بلایا کمک کرد (Keeran & Kenny, 2010). علاوه بر این، شوروی‌ها نقش محوری در ایجاد یک ایستگاه پخش موج متوسط ​​برجسته در نزدیکی اسلام آباد داشتند که متعاقبا به ایستگاه رادیویی اصلی کشور تبدیل شد و توسط فرستنده‌های موج متوسط ​​و کوتاه پشتیبانی می‌شد. با این حال، انتشار مجله خبری شوروی تولو در کراچی در سال ۱۹۸۲ به دلیل درگیری افغانستان متوقف شد (S. R. Hussain, 1987). کراچی، بزرگترین شهر پاکستان، پیش از این تا دهه ۱۹۹۰ هجوم قابل توجهی از گردشگران شوروی را به خود جذب می‌کرد که این امر با هشت پرواز روزانه از مسکو تسهیل می‌شد. با این حال، با رکود اقتصادی کراچی و ظهور دبی به عنوان یک مرکز اقتصادی جایگزین، این روند به تدریج کاهش یافت (N. Hussain & Fatima, 2015). پس از زلزله ۲۰۰۵ و سیل ۲۰۱۰ در پاکستان، فدراسیون روسیه کمک‌هایی را ارائه داد. هر ساله، کوهنوردان مصمم از آسیای مرکزی و روسیه برای فتح قله خطرناک K-2 جذب می‌شوند که مورد استقبال پاکستان قرار می‌گیرد (A. N. Khan & Ali, 2014). یک رستوران مجلل در فدراسیون روسیه به نام «گاندهارا[۵]» نه تنها غذاهای پاکستانی ارائه می‌دهد، بلکه مجسمه‌های بودا از تمدن گاندهارا را نیز به نمایش می‌گذارد. بیش از ۱۳ میلیون مسلمان بخشی از جوامع بومی روسیه هستند که باعث ایجاد یک پیوند طبیعی با مسلمانان پاکستانی می‌شود (Hunter, 2016). یک توافقنامه تبادل دانشجو بین دانشگاه پنجاب و دانشگاه دولتی مسکو، که هر دو مجهز به دانشکده‌های زبان اردو هستند، منعقد شده است. جدول زیر جزئیات مربوط به دانشجویان و دانشگاه‌های مورد نظر آنها در شهرهای روسیه را ارائه می‌دهد.

نتیجه‌گیری

این مطالعه به بررسی ارتباط بین روسیه و پاکستان، که اکنون به بلوک‌های متفاوتی تبدیل شده‌اند و مشکلات منطقه‌ای از نظر رهبری سیاسی و درگیری‌های بین‌المللی می‌پردازد. این مطالعه همچنین اهمیت ادبیات و مشکل شکاف‌ها را از نظر تفاوت‌های توصیفی و زبانی برجسته می‌کند. نتایج تحقیق با جمع‌آوری داده‌های ثانویه، اغلب با استفاده از روش‌های تاریخی، برای توصیف تعاملات اجتماعی به دست می‌آید. در نتیجه، حوزه مورد مطالعه، مسیر جدیدی را برای محققان آینده باز می‌کند تا بیشتر به سوالات تحقیقاتی عمیق‌تر در ابعاد دیگر بپردازند.

پیامدها و توصیه‌های آینده

همکاری بین روسیه و پاکستان در چارچوب مجامع گسترده‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای (SCO) مسیری محوری برای پرداختن به نگرانی‌های مشترک و پیشبرد منافع متقابل فراهم می‌کند (Adeel et al., 2023). مطالعه حاضر به بررسی روابط بین روسیه و پاکستان می‌پردازد و پیشنهادها و پیامدهای اساسی برای اهداف دیپلماتیک آینده ارائه می‌دهد. اول، در چشم‌انداز جهانی، پاکستان و روسیه مقدم بر ثبات منطقه‌ای در جنوب آسیا هستند. الحاق فوری پاکستان و روسیه باعث ایجاد اتحادهای دفاعی اضافی در سراسر منطقه، تقویت روابط تجاری، گسترش تجارت و جذب منابع خوب خواهد شد. تاکنون، این کانال‌های ارتباطی به‌صورت ماهرانه‌ای مدیریت فضاهای گفت‌وگو را بر عهده داشته، مسائل پیچیده را مطرح ساخته و از طریق برگزاری منظم بحث‌های سیاسی بین‌المللی و تبادل‌نظر در کنفرانس‌های جهانی، اعتماد را به‌تدریج توسعه داده‌اند. به‌طور هم‌زمان، ارتقای درک متقابل از طریق توجه به روابط انسانی و فرهنگی حائز اهمیت است. این روند ضمن ارائه بینش‌هایی درباره روابط روسیه با پاکستان، چشم­اندازی وسیع برای تحلیل‌های عمیق‌تر فراهم می‌آورد. به این ترتیب، آزمون مورد مطالعه، مسیر قابل توجهی را برای تحلیلگران، مدرسان و محققان آینده ترسیم می‌کند. در نهایت، این مطالعه شامل برنامه‌های تجاری آموزنده و توسعه آگاهی در حوزه‌های هنر و علوم انسانی، علوم اجتماعی و علوم طبیعی است که می­تواند برای سایر پژوهشگران مفید واقع شود.

منبع اصلی:

Ahmed, Adeel and Baloch, Jamshed Ali and Abbas, Asim (2023). Exploring the Diplomatic, Social, and Cultural Nexus between Pakistan and Russia in Global Geopolitics, Pakistan Journal of Humanities and Social Sciences, Volume 11, Number 04, 2023, Pages 4281–۴۲۸۹٫

[۱] (حسین و فاطمه، ۲۰۱۵؛ مالک، ۲۰۱۷؛ خان، ۲۰۱۸؛ چیا و هایکی، ۲۰۲۱)

[۲] احمد و رسول (۲۰۲۳)؛ ن. حسین و فاطمه (۲۰۱۵)؛ ا. ن. خان و علی (۲۰۱۴)؛ مالک (۲۰۱۷)؛ الرحمان (۲۰۲۳)

[۳] S. R. Hussain

[۴] SEATO and CENTO

[۵] Gandhara