#اختصاصی
نویسنده: رضوانه حسنی، دانشجو دکتری زبان روسی دانشگاه تربیت مدرس
گرجستان، سرزمینی که در تلاقی اروپا و آسیا قرار گرفته و میراثی غنی از تاریخ، فرهنگ و سنت‌های دیرپا در خود جای داده است، میزبان جشنواره‌هایی است که فراتر از گردهمایی‌های شاد و سرگرم‌کننده‌اند. این جشن‌ها، پنجره‌ای گشوده به باورها، مناسک، ریشه‌های فرهنگی و ساختار زندگی روزمرهٔ مردم هستند و تجربه‌ای زنده از پیوند میان انسان، جامعه و طبیعت ارائه می‌دهند. برای پژوهشگران، این رویدادها فرصتی بی‌بدیل فراهم می‌آورند تا بتوانند تعامل میان سنت و مدرنیته، پیوند میان مناسک مذهبی و فعالیت‌های اقتصادی و همچنین نقش جشن‌ها در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و تقویت پیوندهای جمعی را مطالعه و تحلیل کنند.
چهار جشن برجسته که محور این بررسی‌اند، شامل جشن بریکاوبا (Берикаоба)، جشن آلاوردوبا (Алавердоба)، جشن تفلیسوبا (Тбилисоба) و جشن جورجوبا (Гиоргоба) هستند. هر یک از این جشن‌ها، بازتابی از تاریخ، زندگی امروز و هویت فرهنگی مردم گرجستان است و نمونه‌ای زنده از پویایی فرهنگ این سرزمین محسوب می‌شود.
جشن بریکاوبا (Берикаоба)
جشن بریکاوبا یکی از کهن‌ترین آیین‌های فولکلور گرجستان است که ریشه در جشن‌های باروری و تجدید طبیعت دارد و بیشتر در روستاهای منطقه کاختی برگزار می‌شود. در این جشن، مردان با لباس‌های دوخته‌شده از پوست حیوان و ماسک‌هایی با جمجمه، پر و زنگوله، از خانه‌ای به خانه‌ای دیگر می‌روند و هدیه‌هایی مانند شراب خانگی، عسل، آرد یا گوشت طلب می‌کنند؛ این هدایا نماد باروری و نشاط هستند. سپس در میدان روستا، نمایش‌های خیابانی و طنز اجرا می‌شود که روایت‌های تاریخی و اجتماعی مردم را به تصویر می‌کشند و حس تعلق به اجتماع و گذشته را زنده می‌کنند.
در بریکاوبا، حرکاتی مانند ضربه‌زدن با شاخه‌های چوبی، پاشیدن گِل و اجرای کشتی سنتی نیز وجود دارد که همه نشانه پیوند میان زندگی کشاورزی، مناسک نمادین و اجتماع روستایی هستند. با گذر زمان، این جشن از یک آیین سنتی تبدیل شده به کارناوالی فرهنگی که هویت محلی، اجتماع و زندگی مشترک را بازنمایی می‌کند. این جشن هنوز نسل‌ها را گرد هم می‌آورد و محلی است برای انتقال میراث ناملموس فرهنگی، تجربه‌ای زنده از تعامل میان انسان، زمین و سنت.
جشن آلاوردوبا (Алавердоба)
جشن آلاوردوبا در استان کاختی و پیرامون کلیسای تاریخی آلاوردی برگزار می‌شود و ترکیبی است از مناسک مذهبی و جشن‌های محلی که ریشه در سنت برداشت محصول دارد. این جشن، فرصتی است برای مشاهده تعامل میان دین، اقتصاد محلی و اجتماع. مراسم با نیایش در فضای مقدس آغاز می‌شود و سپس به بازارهای محلی، مسابقات اسب‌دوانی، کشتی سنتی و رقص‌های فولکلور کشیده می شود. کشاورزان و هنرمندان روستا محصولات خود را با افتخار روی میز می‌گذارند، عسل، آرد، شراب خانگی و صنایع دستی را عرضه می‌کنند و همه با هم گردهم می‌آیند. در همین حین، آوازها و موسیقی‌ها فضای میدان را پر می‌کنند، رقص‌ها آغاز می‌شوند و آیین‌های مذهبی و سنت‌های کهن همزمان با این جشن‌های جمعی آغاز می‌شوند. در این لحظه می‌بینی که زندگی روزمره کشاورز، تلاش او برای باروری زمین و محصولاتش، هنر مردم و باورهای مذهبی همه با هم ترکیب می‌شوند و تجربه‌ای زنده و معنا‌دار خلق می‌کنند؛ تجربه‌ای که هم شادی و خوشی به همراه دارد و هم پیوند عمیق انسان، طبیعت و جامعه را یادآوری می‌کند، گویی هر سنگ و هر شاخهٔ روستا هم در این جشن سهمی دارد.
جشن تفلیسوبا (Тбилисоба)
تفلیسوبا جشن بزرگ پایتخت گرجستان است که تاریخ، تنوع فرهنگی و زندگی شهری را به نمایش می‌گذارد. این جشن که از سال ۱۹۷۹ برگزار می‌شود، شامل کنسرت‌های روباز موسیقی سنتی و مدرن، بازار صنایع دستی، غرفه‌های غذا و نوشیدنی، کارگاه‌های آموزشی و نمایشگاه‌های مناطق مختلف گرجستان است. این جشن، تعامل میان سنت و مدرنیته را نشان می‌دهد؛ شهروندان، گردشگران و تولیدکنندگان محلی در آن گرد هم می‌آیند و تجربه‌ای از هم‌آوایی هویت تاریخی و زندگی شهری را به نمایش می‌گذارند.
تفلیسوبا نمونه‌ای روشن از چگونگی بازخوانی هویت شهری، تعامل اقوام و گردشگران و تقویت حس تعلق به شهر است. این جشن نشان می‌دهد که چگونه سنت‌ها می‌توانند در محیط شهری و مدرن بازتولید شوند و تجربه‌ای زنده از فرهنگ و تاریخ در عین مدرن شدن جامعه ارائه دهند.
جشن جورجوبا (Гиоргоба)
جورجوبا بزرگداشت قدیس جورج، محافظ و حامی گرجستان است و در ۲۳ نوامبر برگزار می‌شود. این جشن در محیط روستایی و شهری برگزار می شود با ترکیبی از مناسک مذهبی، ضیافت‌های جمعی، موسیقی و رقص همراه است. مردم در کلیساها گرد هم می‌آیند، نیایش می‌کنند و سپس با خانواده و دوستان جشن پایان فصل زراعی را برگزار می‌کنند. این جشن نشان می‌دهد چگونه برداشت محصول، ضیافت، نیایش و موسیقی در یک چارچوب معنا می‌یابند و ریشه‌های فرهنگی جمعی حفظ می‌شوند. جورجوبا نمونه‌ای است از جشن‌های جمعی که هنوز در زندگی مردم زنده است و پژوهشگران می‌توانند از آن برای تحلیل شیوه‌های مشارکت اجتماعی، انتقال هویت فرهنگی و درک نقش جشن‌ها در تحکیم روابط جمعی استفاده کنند
همه این جشن‌ها در کنار هم جلوه‌ای زنده از فرهنگ، تاریخ و زندگی مردم گرجستان و به طور کلی سرزمین قفقاز هستند و نشان می‌دهند که جشن‌ها فراتر از سرگرمی صرف، فضایی برای بازخوانی هویت، تأمل در روابط انسانی، اجتماعی و اقتصادی فراهم می‌آورند. آنچه بر صحنه می‌بینیم تنها رقص و موسیقی نیست، بلکه ساختاری فرهنگی است که گذشته و حال، تولید و زندگی روزمره، مناسک مذهبی و جامعه را به هم می‌آمیزد و فرصتی بی‌نظیر برای پژوهشگران ایجاد می‌کند تا رفتار جمعی، هویت فرهنگی و معنای زندگی در گرجستان و گستره فرهنگی قفقاز را تحلیل کنند. حتی در مواجهه با مدرنیته و گردشگری، این جشن‌ها توانسته‌اند بخش معنا‌ساز و هویت‌ساز خود را حفظ کنند، نسل‌ها را به هم پیوند دهند و نشان دهند که فرهنگ و سنت در گذر زمان زنده، پویا و جریان‌ساز باقی می‌مانند و اهمیت ویژه‌ای در تثبیت هویت تاریخی و فرهنگی سرزمین قفقاز دارند.
