#اختصاصی
به قلم: دکتر حسن صادقیان؛ تحلیلگر مسائل سیاسی ترکیه و قفقاز
معهذا، در یادداشت حاضر تلاش شده است به این موضوع پرداخته شود که اساساً در چهارمین دوره صلح کُردی میزان دخالت و اثرگذاری عامل خارجی، سنگینی می‌کند و به عبارتی شاید تعیین کننده است. واقعیت این است که مذاکرات، با دستور آمریکا شروع شده و در حال اجراست. همانطور که ترامپ رهبران اروپایی را در مورد جنگ روسیه و اوکراین به کاخ خود فراخواند و آن‌ها را در مقابل خود صف‌آرایی کرد، به رهبران آنکارا نیز ماموریتی داده است. ترامپ گفت: «پ. ک. ک در حال تغییر است، از این فرصت استفاده کنید. بنشینید و صحبت کنید. ما در امور داخلی شما دخالت نمی‌کنیم، اما بنشینید و با پ. ک. ک صحبت کنید. » اگرچه اتحادیه اروپا در طول دو دهه اخیر همواره گهگاه از رهبران آنکارا در این مورد (پروسه صلح کردی و علوی) انتقاد کرده است، اما آمریکا پراگماتیستتر از اروپاست و متفاوت عمل می‌کند. آمریکا می‌تواند برای ترکیه مشکلات اقتصادی و حتی تحریم ایجاد کند؛ لذا رهبران این کشور در طول این روند مجبور شدند به توصیه‌های آمریکا گوش دهند. در یک کلام «این روند متعلق به آمریکا و سازمان سیا» است. کم و بیش بر سر یک چارچوب مشترک برای آینده توافق شده است؛ اما این فرآیند فراتر از کنترل رئیس جمهور اردوغان یا دولت باغچلی است.
بنابراین، آنچه با پ. ک. ک در حال وقوع است، مذاکرات علنی است. اگر مذاکره‌ای در کار نیست، چرا آن‌ها کمیسیونی تشکیل داده‌اند؟ مذاکرات به سرعت در حال انجام است؛ طوریکه ملت را در معرض فرآیندی از شوک و اغما قرار داده است. مردم از یک طرف، از اینکه فرایند صلحی در کشور درحال وقوع است، خرسند هستند اما از طرف دیگر، نه به ساختار سیاسی اطمینان کامل دارند و نه به طرف مقابل یعنی رهبران و نیرو‌های پ ک ک. هنوز هیچ نیروی از پ ک ک پس از زمین گذاشتن سلاح‌هایش نگفته است: «من مردم را کشتم. این کار اشتباه بود، پشیمانم. » این درحالی است که سالگرد اولین حمله پ. ک. ک با آتش‌بازی هواداران پ. ک. ک در ماردین جشن گرفته شد. باقرخان، رئیس مشترک حزب دموکراسی و برابری (DEM)، که در مراسم بزرگداشت حاجی بکتاش ولی شرکت کرده بود، هنگام پخش سرود ملی با دستان گره کرده در مقابل خود‌ایستاد و با آن‌ها همخوانی نکرد. هاکان فیدان، وزیر امور خارجه، که از نیرو‌های کرد سوریه- YPG انتقاد کرده بود، از سوی این سازمان تروریستی تهدید به مرگ شد. در همین حال، جلسات کمیسیون ادامه دارد. چه چیزی این وضعیت را توضیح می‌دهد؟ آیا جزء این است که روند صلح کردی با حمایت آمریکا درحال انجام است و دولت ترکیه چار‌های جزء همکاری و ادامه مسیر ندارد؟! البته طبیعی است که در این میان، قول‌هایی هم برای بقاء ساختار حاکم و حکمرانی رئیس جمهور اردوغان داده شده است. سکوت آمریکا و اتحادیه اروپا در قبال دستگیری‌های ناتمام دولت علیه مقامات سیاسی و شهرداران متعلق به حزب جمهوری خلق و برخی گروه‌های کردی، در همین چارچوب معنا پیدا می‌کند.
معهذا، هرچه زمان می‌گذرد شک و تردید مردم و جریان‌های سیاسی بیشتر می‌شود؛ طوری که برخی از رهبران ملیگرا، دولت باغچلی را به خیانت متهم می‌کنند. در این میان سؤالی که به ذهن متبادر شود این است که اساساً، چرا دولت باغچلی برای روند صلح کردی انتخاب شد؟
در پاسخ باید گفت دولت باغچلی آگاهانه انتخاب شد. دلیلش این بود که ملی‌گرایان به شدت به این موضوع واکنش نشان می‌دادند. برای مقابله با این واکنش، تاکتیکی اتخاذ شد. حزب پیشرو در جناح ملی‌گرایان، حزب حرکت ملی (MHP) است. محاسبه شده بود که اگر این موضوع توسط رهبر MHP مدیریت شود، صدای ملی‌گرایان خاموش خواهد شد.
حال اینکه آیا محاسبات جواب داد؟ پایگاه ملی‌گرایان این فرآیند را چگونه می‌بیند؟ در وهله اول به نظر پاسخ مثبت است چراکه در سنت ملی‌گرایان، مردم صرفاً برای تسکین وجدان خود و جلوگیری از تفکر بیش از حد، می‌گویند: «رهبر می‌داند که چه می‌کند. » فرار از مسئولیت و تنبلی از نقاط ضعف جنبش ملی‌گرایان است. رهبر مورد انتقاد قرار نمی‌گیرد. اما امروز، با وجود این ضعف، اکثریت قریب به اتفاق پایگاه MHP مخالف آن هستند. تعداد بسیار کمی می‌گویند: «رهبر ما می‌داند»، بخش بزرگی از ملی‌گرایان عصبانی هستند و به این مذاکرات بیهوده اعتراض می‌کنند.
بعلاوه، تجلیل باغچلی از تروریستی که او طناب دار زد و دستور «دار زدن» او را داد، خانواده‌های شهدا، جانبازان و این سرزمین را آزرده خاطر کرده است. هم ملی‌گرایان و هم ملت ترکیه مخالف این روند هستند. بعید نیست حزب حرکت ملی در اولین انتخابات ضربه سختی خواهد خورد.
طبق اطلاعات فاش شده از منابع داخلی حزب حرکت ملی، نظرسنجی‌های عمومی انجام شده در هفته‌های اخیر نشان دهنده از دست دادن آرا است. در حالی که طبق گزارش‌ها تعداد رأی‌دهندگان مردد در میان رأی‌دهندگان حزب عدالت و توسعه رو به افزایش است، در پشت صحنه صحبت‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه «ائتلاف جمهور» از این ابتکار جدید ضربه خورده است. نظرسنجی‌های اخیر افکار عمومی، بحث‌های داغی را در محافل حزب جنبش ملی (MHP) برانگیخته است. در حالی که این نظرسنجی‌ها که کاهش سهم آرای حزب را نشان می‌دهند، به عنوان «عملیات عمدی» توصیف می‌شوند، نگرانی‌ها در مورد آینده اتحاد جمهور نیز رو به افزایش است. ابتکار دولت برای ایجاد یک کمیته پارلمانی با سازوکاری مشابه روند صلح، نگرانی قابل توجهی را در پایگاه ملی‌گرایان ایجاد کرده است. در داخل حزب، نظراتی مطرح می‌شود: «وقایع دوره ۲۰۱۳-۲۰۱۵ در خاطرات ما تازه است. احتمال تکرار همان اشتباه اکنون منجر به از دست دادن اعتماد رأی‌دهندگان می‌شود. »
در پایان سؤال بنیادینی که مطرح است اینکه؛ آیا پ. ک. ک می‌تواند با حمایت آمریکا یک دولت مستقل تشکیل دهد؟ جواب مثبت است؛ همانطور که آن‌ها یک دولت ویژه در عراق تأسیس کردند و در بسیاری از مسائل از جمله آموزش و تجارت و… آزاد هستند و در شمال سوریه هم با گفتن اینکه «ما مجبور نیستیم با شما ادغام شویم» با دولت سوریه مقابله کرده‌اند»؛ بعید نیست با حمایت اسرائیل و آمریکا دولت مستقل تشکیل دهند. امروز، ایالات متحده با وضوح بیشتری در کنار پ. ک. ک‌ایستاده است و احتمال تکرار گزینه‌های شبیه سوریه و عراق در ترکیه وجود دارد.
منتقدین بر این باورند بهایی که ترکیه در نتیجه این بی‌ملاحظگی سیاسی (روند صلح کردی) خواهد پرداخت، واقعاً سنگین خواهد بود و متحمل خسارات زیادی خواهد شد. دولت و تمام احزابی که در حال حاضر اعضایی را در کمیسیون دارند، خواسته‌های پنهان پ. ک. ک و حزب دموکراسی و برابری (DEM) را مطرح نمی‌کنند. آن‌ها تصویری نادرست به مردم ارائه می‌دهند و طوری دروغ می‌گویند که گویی هیچ بده‌بستانی و هیچ مذاکره‌ای وجود ندارد. پ. ک. ک آشکارا در کانال‌های تلویزیونی خود درباره ادغام دموکراتیک و خودگردانی صحبت می‌کند؛ یعنی شبیه پروژه‌های کردی در عراق و سوریه.
*این متن در راستای اطلاع رسانی و انعکاس نظرات تحلیلگران و منابع مختلف منتشر شده است و انتشار آن الزاما به معنای تأیید تمامی محتوا از سوی “موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (ایراس)” نیست.
