#اختصاصی
نویسنده: علی اخوان، دانشجوی دکتری مطالعات روسیه در دانشگاه تهران و کارشناس توسعه روابط فرهنگی روسیه
مقدمه:
سینمای برخط «زیرو پلاس»[۱] نتیجه پنج سال فعالیت بنیاد توسعه خلاقیت «زندگی و کار»[۲] در ترویج ارزش‌های انسانی نظیر مهربانی، دوستی، خانواده، عشق، فرهنگ، میهن، کار، خلاقیت، استعداد و طبیعت از راه سینما و روش‌های آموزشی مبتنی بر فیلم است. این پلتفرم هر ساله جشنوارهای با موضوع کودک و خانواده برگزار میکند. در طول سال‌های جشنواره، مجموعه‌ای بزرگ از فیلم‌های آموزشی بر اساس معیارهای دقیق گردآوری و دسته‌بندی شده است. موضوعات اصلی شامل دوستی، ماجراجویی، مسئولیت و همکاری است و موضوعات ویژه‌ای مانند حرفه و کار، فرهنگ ملل روسیه و جهان، ورزش، پیروزی در جنگ جهانی دوم، طبیعت و خلاقیت را پوشش می‌دهد. فیلم‌های منتخب با مجوز دارندگان حقوق در اختیار معلمان و مراکز فرهنگی قرار می‌گیرد و مجموعه‌های موضوعی برای رویدادهای ویژه به‌طور منظم تهیه میشود.
جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودک و خانواده «زیروپلاس»
از سال ۲۰۱۴، جشنواره بین‌المللی فیلم کودکان و خانواده «زیرو پلاس»[۳] هر سال در شهر تیومن[۴] روسیه برگزار میشود و فیلم‌های آموزشی و انیمیشن‌های مناسب سنین مختلف را از سراسر جهان گرد هم می‌آورد. حدود ۲۵۰۰ اثر از نزدیک به ۱۰۰ کشور ارسال میشود که پس از گزینش دقیق، ۱۰۰ تا ۱۵۰ فیلم به نمایش درمی‌آید؛ دست‌کم، یک‌سوم این آثار برای نخستین بار در روسیه دیده می‌شوند. تماشاگران جشنواره بین ۱۰ تا ۱۵ هزار کودک و بزرگسال از منطقه تیومن هستند. بخش‌های رقابتی شامل فیلم بلند و کوتاه داستانی، انیمیشن، مستند و علمی-محبوب است و هیئت داوران حرفه‌ای متشکل از منتقدان، کارشناسان، تهیه‌کنندگان، کارگردانان، انیماتورها و هنرمندان برجسته روسیه آثار را داوری می‌کنند. جشنواره علاوه بر نمایش فیلم، میزبان کارگاه‌های آموزشی، دیدار با فیلم‌سازان، نمایشگاه‌ها، اجراهای هنری و اولین نمایش‌های ویژه است. از سال ۲۰۱۷، این جشنواره عضو انجمن اروپایی فیلم کودکان[۵] شده است.
آموزش از طریق فیلم
از سال ۲۰۱۵، برنامه آموزشی «کینوپداگوژی»[۶] در منطقه تیومن اجرا میشود که فیلم را ابزاری برای تربیت و یادگیری در خانه، مدرسه، مراکز فرهنگی و نهادهای اجتماعی می‌داند و به کودکان پیش‌دبستانی، دانش‌آموزان و جوانان کمک میکند مسائل اجتماعی، فرهنگی و علمی را بهتر درک کنند. این برنامه شامل درس‌های فیلم‌محور با تماشای هدفمند و گفت‌وگو برای دانش‌آموزان، کارگاه‌های آموزشی برای معلمان در استفاده از فیلم در کلاس، دوره‌های کاربردی برای والدین در تماشای خانوادگی فیلم، و بازی‌های توجه و یادگیری با فیلم است. در پنج سال گذشته، بیش از ۵۵۰ رویداد آموزشی برای ۴۱ هزار دانش‌آموز، ۱۸۰۰ معلم و ۱۸۰۰ والد در ۱۵ استان، ۱۵ شهر و ۳۵ روستای روسیه برگزار شده است. در سال ۲۰۱۸، بنیاد «زندگی و کار»[۷] همراه با دانشگاه دولتی تربیتی مسکو[۸] و دو بنیاد دیگر، انجمن هنرجویان سینمای روسیه[۹] را تأسیس کرد.
جامعه متخصصان کینوپداگوژی
با حمایت اداره آموزش و علوم تیومن[۱۰] و مؤسسه توسعه آموزش منطقه‌ای[۱۱]، بستری برای شکل‌گیری جامعه متخصصان کینوپداگوژی فراهم شده است. هر سال در حاشیه جشنواره، فرومی با همین نام برگزار میشود که کارشناسان روش‌های استفاده از فیلم در تربیت خانوادگی و مدرسه را آموزش می‌دهند و فیلم‌سازان پروژه‌های خود را معرفی کرده و نیازهای والدین و معلمان را دریافت می‌کنند. همچنین مسابقه «بهترین درس فیلم‌محور»[۱۲] برای معلمان تیومن سالانه برگزار میشود؛ حدود ۵۰ معلم از بیش از ۳۰ ناحیه در آن شرکت می‌کنند تا بهترین روش‌های آموزشی با فیلم شناسایی و معرفی شوند. تا کنون حدود ۱۰۰ معلم شرکت کرده‌اند و برنامه‌هایی برای گسترش مسابقه به کل منطقه اورال و سپس سراسر روسیه وجود دارد.
مدرسه فیلم «زیرو پلاس»
مدرسه فیلم «زیرو پلاس»[۱۳]، کودکان و جوانان مناطق مختلف، روستاها و شهرهای کوچک روسیه را در دوره‌های فصلی منظم و جشنواره سراسری «آینه آینده»[۱۴] آموزش می‌دهد تا فیلم و انیمیشن بسازند. اهداف این مدرسه شکوفایی خلاقیت و استعداد، آشنایی با حرفه‌های سینمایی و تقویت تفکر داستانی، پروژه‌ای و تیمی است. اساتید آن کارگردانان، انیماتورها، تهیه‌کنندگان، بازیگران و تدوینگران حرفه‌ای هستند و تاکنون بیش از ۴۰ فیلم کوتاه تولید شده که برخی در سایت زیروپلاس [۱۵]قابل مشاهده است.
اهداف برنامه
هدف بلندمدت این برنامه، گسترش دسترسی به فیلم‌های باکیفیت کودکان و خانواده در سراسر روسیه بوده است. پلتفرم آنلاین «زیرو پلاس» با حمایت آژانس فدرال امور جوانان (روس‌مالادیوژ)[۱۶] و مرکز حمایت از خلاقیت جوانان (روس‌کولت‌سنتر)[۱۷] راه‌اندازی شد و هزاران فیلم انیمیشن، داستانی، مستند و علمی برای همه سنین را گرد می‌آورد. ویژگی اصلی آن تماشای هوشمند است؛ والدین و معلمان می‌توانند درس بسازند، سؤال و آزمون طراحی کنند و تمرین‌های توجه و حافظه بدهند تا کودکان رویکرد آگاهانه‌تری به تماشای فیلم داشته باشند. این پلتفرم همچنین شامل آموزش کینوپداگوژی و رسانه‌ای با راهنمای کاربردی است و به عنوان رسانه رسمی، تازه‌ترین اخبار فیلم کودکان، آموزش و نوآوری‌های حوزه کودکی را منتشر میکند.
آثار ایرانی در دوازدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودک و خانواده «زیروپلاس»
دوازدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم کودکان و خانواده «زیرو پلاس»، که یکی از رویدادهای برجسته سینمایی روسیه است، از ۵ تا ۱۲ اکتبر ۲۰۲۵ در شهر تیومن به عنوان رویداد اصلی برگزار شد و سپس از ۱۳ تا ۲۷ اکتبر ۲۰۲۵ در سراسر روسیه به صورت گسترده ادامه یافت. در این دوره، بیش از ۲۰۰ فیلم از بیشتر از ۳۰ کشور جهان، شامل فیلم‌های بلند و کوتاه داستانی، انیمیشن، مستند و فیلم‌های علمی-تخیلی، به نمایش درآمد. جشنواره بر ترویج ارزش‌های خانوادگی، دوستی و خلاقیت تمرکز داشت و شامل برنامه‌های آموزشی و کارگاه‌های رسانه‌ای بود. در این دوره از جشنواره هفت فیلم از ایران در بخش مسابقه حضور داشتند. در ادامه به بررسی آثار ایرانی ارسالی به جشنواره پرداخته میشود.
فیلم تابستان برفی[۱۸] اثری از ستایش ساسانی نژاد درباره‌ی پسر بچه‌ای با سندرم داون است که خانواده‌اش را از دست داده و تلاش میکند از یک مؤسسه‌ی خصوصی برای کودکان استثنایی فرار کند و زندگی جدیدی را آغاز نماید.
ده سالگی[۱۹] فیلمی به کارگردانی فاطیما جعفری درباره یک پدر و پسر ده‌ساله‌اش است در کلبه‌ای، تنها و در دل جنگلی انبوه زندگی می‌کنند. پدر که شکارچی است، یکی از طعمه‌هایش را زنده نگه می‌دارد و به خانه می‌آورد تا هدیه‌ای برای پسرش باشد. چیزی که در ابتدا فقط یک اسباب‌بازی بود، زندگی این پسرک را برای همیشه دگرگون میکند.
فردا مثل امروز نیست[۲۰] فیلمی به کارگردانی سید مهدی کرباسی که سابقه فعالیت در موسسه سفیرفیلم را نیز داراست درباره حسین و رضا، دو دوست صمیمی کلاس پنجم دبستان عمومی ایثار است. شادی پس از گل حسین در درس تربیت بدنی، باعث درگیری عجیبی بین رضا و معلم‌شان آقای احمدی میشود، اما داستان فراتر از یک اختلاف ساده پیش خواهد رفت.
خاطره[۲۱]، اثر دیگری از ایران است که به کارگردانی فرشته (سونیا) فردیپوراکی در جشنواره زیروپلاس نمایش داده شده است. فیلم داستان پسری ده ساله را روایت می کند که به خاطر گفتن دروغ به دردسری بزرگ دچار میشود.
پاک‌کن[۲۲] نام اثری از محمد حسن عبادی است که در این جشنواره حضور داشت. داستان فیلم درباره سهراب، قلدر و زورگوی کلاس است که بقیه دانش‌آموزان را آزار می‌دهد. اتفاقی در کلاس می‌افتد و او مقصر شناخته میشود، اما این بار، او به عنوان قهرمان اصلی ظاهر می شود و در پایان فیلم، تغییر میکند و به انسانی مفید تبدیل میشود.
در سکوت[۲۳] فیلمی به کارگردانی سحر محمودی درباره آیسان، پسری کم‌شنواست که زندگی پراسترس و غمگینی داشته است. او در مدرسه با اتهامی درگیر یک حادثه میشود، اما به خاطر ترس از وضعیت خانوادگی‌اش، دهان باز نمی‌کند تا حرف بزند یا از خودش دفاع کند.
زمین بازی[۲۴] فیلمی به کارگردانی سمانه اسدی است. در خلاصه داستان آمده است که «بیماری و زندگی روزمره و کسل‌کننده بیمارستان او را خسته و بی‌حوصله کرده بود، تا اینکه یک روز یک اسباب‌بازی بسیار خاص به دستش رسید. اما آیا برای همیشه نگهش خواهد داشت؟»
منبع
سایت جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودک و خانواده «زیروپلاس» در روسیه
https://zeroplus.tv/
[۱] онлайн–кинотеатр «Ноль Плюс» / Online Cinema “Zero Plus”
[۲] Фонд развития творчества «Жизнь и Дело» / The Life and Deeds Foundation for the Development of Creativity
[۳] Международный фестиваль детского и семейного кино «Ноль Плюс» / International Children’s and Family Film Festival “Zero Plus”
[۴] Тюмень / Tyumen
[۵] Европейская Ассоциация детского кино / European Children’s Film Association (ECFA)
[۶] Кинопедагогика / Film pedagogy
[۷] Фонд «Жизнь и Дело» / Life and Deeds Foundation
[۸] Московский педагогический государственный университет / Moscow State Pedagogical University
[۹] Ассоциация кинопедагогов России / Association of Film Educators of Russia
[۱۰] Департамент образования и науки Тюменской области / Department of Education and Science of the Tyumen Region
[۱۱] Тюменский областный государственный институт развития регионального образования / Tyumen Regional State Institute for Regional Education Development
[۱۲] областный конкурс педагогического мастерства «Лучший киноурок» / Regional competition of pedagogical skills “Best Film Lesson”
[۱۳] киношкола «Ноль Плюс» / Film School “Zero Plus”
[۱۴] Всероссийский фестиваль детско-юношеских фильмов «Зеркало Будущего» / All-Russian Children’s and Youth Film Festival “Mirror of the Future”
[۱۵] zeroplus.tv
[۱۶] Федеральное агентство по делам молодежи (Росмолодежь) / Federal Agency for Youth Affairs (Rosmolodezh)
[۱۷] Центр поддержки молодежных творческих инициатив (Роскультцентр) / Center for Support of Youth Creative Initiatives (Roskulttsentr)
[۱۸] Снежное лето / Snowy summer
[۱۹] Быть десятилетным / Being ten
[۲۰] Завтра не похоже на сегодня / Tomorrow is not like today
[۲۱] Память / Memento
[۲۲] Ластик / Eraser
[۲۳] Безмолвно / Silently
[۲۴] Игровая площадка / Playground
