آینده جنگ اوکراین و روسیه

#اختصاصی

به قلم: مهدی نوری چورتی؛ دانشجوی دکترای مطالعات روسیه و پژوهشگر میهمان موسسه ایراس

مقدمه

همان گونه که در روابط بین افراد در جامعه فهم بیناذهنی وجود دارد، در روابط میان دولتها هم چنین فهم‌هایی وجود دارد و از یک مسئله درک‌های متفاوتی‌ می‌تواند وجود داشته باشد. جنگ روسیه با اوکراین در سال ۲۰۲۲ میلادی در جهان به شیوه‌های مختلفی درک و تفسیر شد. درحالی که در جامعه غربی از آن به عنوان تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین نام‌ می‌برند، در روسیه از آن به عنوان «عملیات ویژه نظامی» یاد‌ می‌کنند. پوتین در مقاله ۲۴ مه ۲۰۲۲ خود با عنوان “فلسفه پیروزی” اظهار داشت که «در اینجا صدای تمدن روسیه باید به گوش برسد. غرش‌های آن باید در اوکراین، در خاک اورآسیا و در سراسر جهان شنیده شود».

جنگ همچنان هزینه‌های هولناکی برای زندگی مردم به همراه دارد که پایانی برای آن دیده نمی‌شود. واکنش‌های بین‌المللی به تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین، اگرچه از بسیاری جهات چشمگیر است، با این وجود، تهدید گسترده روسیه برای نظم بین‌الملی نیز به اندازه کافی تایید نشده است. جنگی که در واقع در سال ۲۰۱۴ با الحاق کریمه توسط ارتش روسیه آغاز شد، اکنون به مرز دو سالگی نزدیک‌ می‌شود، افکار عمومی و سیاستمداران به طور یکسان‌ می‌پرسند که جنگ تا چه زمانی ادامه‌ می‌یابد و چه سناریوهایی در بقیه سال ۲۰۲۳ میلادی به کار بسته خواهد شد؟

بحث و بررسی

جنگ فرسایشی روسیه از آوریل ۲۰۲۲ میلادی آغاز شد. مسکو به جای فتح سریع اوکراین از جهات مختلف_ آن طور که در نظر داشت_ اکنون بر روی یک جنگ آهسته و سخت در شرق اوکراین سرمایه‌گذاری کرده تا منابع و تجهیزات کی‌یف را با سرعتی بیشتری از بین ببرد. این کشور امیدوار است که اوکراین در نهایت داوطلبانه تسلیم شود یا مقاومت نظامی سازمان یافته آن از بین برود.

تصمیم گیرندگان روسیه به جنگ اطلاعاتی خود و محدود کردن تحویل انرژی به اروپا برای حذف کمک‌های بین‌المللی به اوکراین تکیه‌ می‌کنند. از دیدگاه کرملین این استراتژی‌ می‌تواند موفقیت آمیز باشد و روس‌ها احتمالاً به آن ادامه خواهند داد. به منظور تداوم این جنگ فرسایشی و بازپس گیری ابتکار عمل، روسیه در سپتامبر ۲۰۲۲ میلادی بسیج نسبی مردمی را برای شرکت در جنگ آغاز کرد. افزایش سربازان، اگرچه به حد کافی آموزش دیده نیستند و تجهیزات پایینی دارند، به ارتش روسیه کمک کرده تا بهتر از خطوط خود دفاع کند و عملیات تهاجمی را از سر بگیرد. نیروهای اضافی و جایگزین که در مجموع ۱۵۰-۲۰۰ هزار نفر بسیج شده در لشکرها و سپاه‌های تازه تأسیس وارد شده‌اند، برخی از آنها هنوز در حال آموزش هستند و در آینده نزدیک به نبرد در اوکراین خواهند پیوست.[۱]

علی رغم گمانه‌زنی‌های شدید در مورد حمله مجدد از بلاروس به خاک اوکراین چنین، اقدامی حداقل برای ماه‌های باقی مانده امسال غیرمحتمل است. اگر روسیه به دنبال این اقدام بود، باید از قبل، واحدهای نظامی بیشتری را در بلاروس مستقر‌ می‌کرد. در عوض برای ماه‌های اولیه سال ۲۰۲۳ بلاروس به عنوان یک میدان مانور و آموزش بزرگ برای نیروهای روسی عمل کرده است. این را باید خاطر نشان کرد که آماده سازی نیروها و ادوات جدید بسیار بیشتر از آنچه وزارت دفاع روسیه در ابتدا اعلام کرد، طول‌ می‌کشد. از آنجایی که پوتین برای مدت طولانی در حال جنگ است، بعید است این موضوع او را نگران کند. با این حال بسیج بیشتر با مشکلات خاص خود همراه خواهد بود: سهم مردان با تجربه نظامی با هر موج کاهش‌ می‌یابد و مجموعه افسران متخصص برای آموزش و فرماندهی بعدی این نیروها، بیشتر از آن چیزی که پیش بینی‌ می‌شود، طول خواهد کشید. اگرچه بسیج بیشتر امکان پذیر است، اما احتمالاً از نظر اثربخشی در میدان نبرد تنها بازدهی کاهشی به همراه خواهد داشت.

با این حال، با توجه به اینکه که نیروهای مسلح روسیه همچنان با مشکلات متعدد دست و پنجه نرم‌ می‌کنند، صنعت دفاعی آن به طرز قابل توجهی انعطاف پذیر است. ظرفیت موشک کروز در روسیه با توجه به تحریم‌های غرب افزایش یافته است. در حالی که روسیه نمی‌تواند سیستم‌های تسلیحاتی گران قیمت خود را با تولید جدید پر کند، به تولید سیستم‌های متعارف پایین با سرعت ادامه‌ می‌دهد.

علی رغم پیش بینی کمبود مهمات، گلوله باران مواضع اوکراینی‌ها توسط روسیه در سطوح نسبتاً ثابتی همچنان ادامه دارد. این امکان وجود دارد که پشتیبانی کره شمالی (ارسال مهمات توسط کره شمالی) بخشی از این مقاومت باشد، اما هیچ اطلاعات مورد اطمینان و وثوقی در مورد چنین محموله‌هایی در دسترس نیست. بنابراین روسیه احتمالا در حال حاضر در حالت تهاجمی باقی خواهد ماند، هرچند قدرت جنگی آن کاهش‌ می‌یابد. مسکو باید موج دیگری از بسیج مردمی را تا پایان زمستان فراخواند تا بتواند خطوط مقدم جنگ را در اختیار داشته باشد و با ضد حملات اوکراین آسیب پذیر نشود.

جنگ در سال ۲۰۲۳ میلادی به پایان نخواهد رسید. سناریو منفی برای اوکراینی‌ها این است که روسیه موجب عقب نشبنی اوکراین در دونباس شود و در نتیجه، پتانسیل نظامی اوکراینی‌ها را کاهش دهد و روحیه آن‌ها را تضعیف کند. با تحویل آهسته و عمدتاً نمادین تسلیحات از غرب، شانس اوکراینی‌ها برای آزادسازی کشورشان کاهش‌ می‌یابد. در حالی که ضررهای روسیه همچنان سرسام آور است، این سناریو راهی برای پیروزی پوتین محسوب‌ می‌شود. در هر صورت یک سناریو برای رد آن وجود دارد: بن بست در درگیری. پوتین تنها علاقمند به پیروزی کامل آن گونه که او تعریف‌ می‌کند، است و با سرمایه گذاری بسیار در جنگ، هیچ سرنوشتی غیر از این را نمی پذیرد. مکث‌های عملیاتی که هر دو طرف انجام‌ می‌دهند و دوباره حمله‌ می‌کنند، احتمالاً دوباره تکرار خواهد شد. سرسختی پوتین آشکار و واضح است، او با ارائه پیش شرط‌هایی که به شدت برای کی‌یف غیرقابل قبول است، از هرگونه مذاکره جدی جلوگیری خواهد کرد. این امر واشنگتن و سایر متحدان آن را متقاعد کرده است که باید به پیروزی اوکراین کمک کنند. با این حال، این دیدگاه هنوز در بین دولت‌های غربی یکسان نیست و احتمالاً اختلاف نظرهایی در مورد پایان جنگ و استراتژی‌ها و اولویت‌های کمک به اوکراین وجود خواهد داشت.

یک سناریو هم کمتر محتمل هم این است که اوکراین چنان خسارات سنگینی به روسیه وارد کند که تجهیزات نظامی مسکو به شدت تخریب شود و حتی بسیج بیشتر برای به دست آوردن مجدد ابتکار عمل کافی نباشد. به گفته‌ی برخی از تحلیلگران غربی، ناتو باید فورا تولید مهمات و سیستم‌های تسلیحاتی را برای حمایت از اوکراین افزایش دهد؛ تحریم‌های اقتصادی مالی علیه روسیه باید به طور دائم بازنگری شود تا اطمینان حاصل شود که موثر باقی‌ می‌مانند؛ دارایی‌های مسدود شده دولت و افراد قدرتمند روسیه باید برای تامین مالی بازسازی جامعه، زیرساخت‌ها و اقتصاد اوکراین استفاده شود؛ و حمایت از اوکراین به شدت افزایش یابد.[۲]

جامعه اطلاعاتی آمریکا ارزیابی کرده است که محتمل‌ترین مسیر، جنگ فرسایشی است که هیچ یک از طرفین قادر به انجام عملیات تعیین کننده‌ای در آن نیست که جنگ را به پایان برساند. این جنگ‌ می‌تواند ماه‌ها و سال‌ها طول بکشد. یک جنگ طولانی هیچ مزیتی برای اوکراین ندارد و حمایت عمومی از کمک‌هایی که اوکراین در درازمدت به آن نیاز دارد ممکن است چالشی برای غرب باشد. اکنون غرب تلاش‌ می‌کند تا کمک‌های قابل توجهی به اوکراین انجام دهد تا ارتش اوکراین بتواند روس‌ها را بیرون راند یا حداقل در میدان جنگ چنان پیشرفتی کند که محاسبات کرملین را تغییر دهد و مسکو براساس شرایط کی‌یف بر سر راه حل مذاکراتی گفتگو کند. در این صورت، تأمین مالی و حمایت از اوکراین در غرب به عنوان خنثی کردن تهدید روسیه علیه امنیت اروپا همچنان ادامه خواهد داشت.

نتیجه گیری

یک سال پیش، تحلیلگران کمی در غرب و روسیه پیش‌بینی‌ می‌کردند که ارتش اوکراین تا حد زیادی تا فوریه ۲۰۲۳ میلادی قدرت خود را حفظ کند. با این حال، پیشنهادهای زیادی برای پایان دادن به درگیری ارائه شده است که هیچکدام از آنها تا الان موثر واقع نشده است. بر طبق شواهد موجود، جنگ در اوکراین‌ می‌تواند ماه‌ها و حتی سال‌ها به عنوان یک جنگ فرسایشی ادامه یابد و هیچ یک از طرفین نتوانند عملیاتی را با نتیجه قاطع انجام دهند. حمایت‌های دولت‌های غربی از اوکراین همچنان ادامه دارد که این امر کار را برای کرملین سخت کرده است. از طرفی دیگر، اثرات اقدامات گروه واگنر و سخنان پریگوژین تا مدتی در جامعه روسیه پابرجا خواهد ماند. این امر به نوعی به فرسایشی بودن جنگ کمک خواهد کرد. احتمالا اقدام بزرگ پوتین برای جذب افکار عمومی در مورد جنگ اوکراین قبل از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ میلادی انجام خواهد شد. زمانی که بتواند دوباره محبوبیت خود را افزایش دهد.

منابع

[۱] The second year of Russia’s war: Scenarios for the Ukraine conflict in 2023, https://ecfr.eu/article/the-second-year-of-russias-war-scenarios-for-the-ukraine-conflict-in-2023/

[۲] Timothy Ash, Annette Bohr, Kateryna Busol, Keir Giles, John Lough, Orysia Lutsevych, James Nixey, James Sherr, Simon Smith and Kataryna Wolczuk (2023), How to end Russia’s war on Ukraine, Russia and Eurasia Programme. June 2023.