بی تفاوتی مسکو نسبت به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا

#اختصاصی

به قلم: مهدی نوری؛ دانشجوی دکتری مطالعات روسیه و پژوهشگر ایراس

روابط  روسیه با آمریکا دوره‌های مختلفی از دشمنی، برداشت‌های خصمانه، بحران، رقابت، همکاری و تنش را داشته است. البته در هیچ کدام از دوره‌هایی که روابط خوب بوده، چه در  دوره ی اصلاحات به رهبری گورباچوف و چه در زمان یلتسین که کوزیرف وزیر امور خارجه بود، روابط دو کشور واقعا خوب نبود است. در هریک از این دوره‌ها هم زمان برخوردها و تنش‌هایی با ایالات متحده آمریکا وجود داشته است.(۱)  با این حال، روسیه همواره سعی کرده است در بدترین شرایط روابط خود را با آمریکا حفظ کند و روابط با اروپا را جایگزینی برای پیوندهای مناسب با آمریکا نبیند، زیرا اروپا یک عامل امنیتی فراتر از قاره اروپا نیست و فقط آمریکا می‌تواند با روسیه در سطح یک نظام  امنیت بین المللی وسیع تر کار کند. اما آمریکا بعد از فروپاشی شوروی همواره به نقاط ضعف روسیه با هدف کسب منافع ملی خود توجه کرده است.

نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بار دیگر بحث‌ها در مورد اینکه چه کسی برای روسیه بهترین انتخاب است را زنده کرد. بار دیگر، این اندیشه در جهان وجود دارد که دونالد ترامپ، نامزد جمهوری خواه را به عنوان یک سیاستمدار قابل قبول‌تر برای مسکو ببینیم. ترامپ «توافق» با روسیه را رد نمی‌کند. تفکر او معاملاتی است. او مدافع منافع ملی کشورش است و در ظاهر برای تبادل نظر آماده است.

پیروزی ترامپ در انتخابات ۲۰۱۶ در مسکو مورد استقبال قرار گرفت. در آن زمان، روابط روسیه و آمریکا به طور جدی توسط تضادهای انباشته شده قبلی تضعیف شده بود که در راس آن مسئله اوکراین قرار داشت. سپس به نظر می‌رسید که وضعیت هنوز قابل برگشت است.

یک سال و نیم قبل از پیروزی ترامپ در انتخابات، توافقات مینسک در مورد درگیری در دونباس اجرایی شد و بقایای رژیم‌های کنترل تسلیحات باقی ماندند.

تقریباً کل دوره ریاست جمهوری ترامپ با گمانه‌زنی‌ها درباره دخالت روسیه در انتخابات ۲۰۱۶  به نفع نامزد پیروز همراه بود. ترامپ موفق شد از استیضاح جلوگیری کند، اما موضوع مداخله، دیپلماسی آمریکا را در جهت روسیه دچار مشکل کرد. تصویب قانون کاآتسا یا «مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها در آگوست ۲۰۱۷، تصویب لایحه قانون داسکا آ «دفاع از امنیت آمریکا در برابر تجاوز کرملین» توسط کمیته سنای آمریکا در دسامبر ۲۰۱۹ و اعمال انواع تحریم‌ها علیه روسیه از جمله درباره خط لوله نورد استریم ۲ نیز از مصادیق  اعمال فشار آمریکا از طریق قوه قانونگذار آمریکا (کنگره) علیه روسیه بود.(۲)

در عین حال، ترامپ از حامیان فعال تحریم‌ها علیه پروژه‌های خط لوله گاز روسیه به ویژه نورد استریم ۲ بود. او در تلاش برای بیرون راندن روس‌ها از بازار گاز اروپا، از قانون PEESA در سال ۲۰۱۹ و سپس اصلاحات آن در سال ۲۰۲۰ حمایت کرد. نکته اصلی این است که ترامپ نشان داده است که آماده است قاطعانه تحریم‌هایی را در جایی که مناسب و ضروری بداند اعمال کند. به طور کلی، حرکت به سمت گفتگو با روسیه به هیچ نتیجه روشنی منجر نشده است.

علاوه بر این، ترامپ یکی از مخالفان فعال رژیم کنترل تسلیحات بود. در دوران ریاست جمهوری وی، علی‌رغم رسوایی‌ها، ماشین سیاسی آمریکا به آرامی به کار خود ادامه داد. شکاف عمیق اجتماعی در جامعه آمریکا مانع او نشد. همانطور که محقق آمریکایی آرون ویلداوسکی در سال ۱۹۶۶ اشاره کرد، در ایالات متحده به طور مشروط “دو رئیس جمهور” وجود دارد – یکی در سیاست خارجی و دیگری در سیاست داخلی. یعنی شکاف‌های اجتماعی داخلی لزوماً بر سیاست خارجی تأثیر نمی‌گذارد که طبق روال پیش می‌رود. (۳)

نبرد بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان تا حد زیادی منعکس‌کننده فرآیندهای داخلی است، اما در سیاست خارجی، اگرچه تفاوت‌ها وجود دارد، اما تقریباً عمیق نیستند. علاوه بر این، یک اجماع بین حزبی از مدت‌ها قبل در مورد روسیه شکل گرفته است.

با روی کارآمدن جو بایدن در سال ۲۰۲۰ نیز شاهد تغییر جدی نبوده و در سطح حداقلی حفظ شده است. از نشانه‌های مثبت در این دوره می‌توان به تمدید قرارداد استارت به مدت پنج سال دیگر بدون هیچ گونه پیش شرط و ملاقات روسای جمهور دو کشور در ژنو و توافق بر سر گفتگو در موضوعات ثبات استراتژیک و جلوگیری از حملات سایبری اشاره کرد. با این حال با شروع جنگ روسیه با اوکراین اوضاع به طور کامل تغییر کرد.

پیروزی احتمالی ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴ تغییر چندانی برای روسیه نخواهد داشت. ترامپ به عنوان مخالف کنترل تسلیحات شناخته می‌شود. اما این وضعیت در دوران بایدن ادامه یافته است و هم دونالد ترامپ و هم کامالا هریس می‌توانند آخرین میخ را به آن بکوبند. ترامپ فعالانه‌تر برای ارتقای منابع انرژی آمریکا در بازار اروپا لابی خواهد کرد، به‌ویژه که سیاست تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه تنها به چنین مسیری کمک خواهد کرد. تهدید ترامپ مبنی بر وادار کردن متحدان اروپایی آمریکا برای تامین امنیت، همبستگی ناتو را از بین نخواهد برد. چنین تهدیدهایی حتی در دوره اول نتوانست آن را تضعیف کند و امروز در شرایط بحران در روابط با روسیه منجر به تغییر نخواهد شد. متحدان اروپایی ناتو در حال حاضر هزینه‌های نظامی خود را افزایش می‌دهند.

ترامپ نمی‌تواند گرهی از اوکراین بگشاید مگر اینکه شرایط عینی برای حل مناقشه فراهم شود، از جمله، به عنوان مثال، کاهش ظرفیت‌های منابع برای به راه‌انداختن درگیری یا یک پیروزی قاطع برای روسیه.

از طرفی دیگر، واشنگتن پست در نشریه خود با عنوان «جنگ روسیه علیه ایالات متحده» می‌نویسد که «نامزدی غیرمنتظره هریس به طور جدی همه چیز را برای مسکو به هم ریخته است. روسیه از غافلگیری در انتخابات آمریکا و فرانسه، به ویژه کامالا هریس می‌ترسد».(۴) با این حال، به گزارش اسپوتنیک، سرگئی ناریشکین، رئیس سرویس اطلاعات خارجی روسیه گفت: « اظهارات در مورد دخالت روسیه در انتخابات ایالات متحده خلاف واقعیت است و این اطلاعات غلط است». (۴)

در حالی که رسانه‌های آمریکایی بر حمایت روسیه از ترامپ مانور می‌دهند، اما مقامات روسی دیدگاهی متفاوتی به انتخابات آمریکا دارند.  بایدن به نوبه خود، اگرچه کمک‌های نظامی و مالی بی‌سابقه‌ای را به اوکراین ارسال کرد، اما بسیاری از سیاست‌گذاران خارجی روسیه آن را گزینه بهتری نسبت به ترامپ می‌دانستند. آنها بایدن را بازیگری قابل پیش‌بینی می‌دیدند که خطر تشدید اقدام نظامی مستقیم با روسیه را ندارد و می‌داند که روسیه زرادخانه هسته‌ای بزرگی دارد و حداقل درک درستی از خطوط قرمز دارد. پوتین سال گذشته در نطقی در این مورد گفت: «بایدن برای ما بهتر است. او فردی باتجربه‌تر، قابل پیش‌بینی‌تر، سیاستمداری از ساختار قدیمی است. اما ما با هر رهبر آمریکا که مردم آمریکا به او اعتماد داشته باشند کار خواهیم کرد.» (۵)

مانند بایدن، هریس در دفاع از اوکراین در برابر روسیه حامی قوی این کشور بوده است و انتظار می‌رود که بیشتر به سیاست‌های خود ادامه دهد. هریس امسال در مصاحبه ای با NBC News گفت که اوکراین می‌تواند همچنان روی حمایت واشنگتن حساب کند، زیرا جنگ ادامه دارد. هریس گفت: «اوکراین به حمایت ما نیاز دارد و ما باید این کمک را انجام دهیم». (۶)

او همچنین از منتقدان سرسخت ولادیمیر پوتین بوده و او را مسئول مرگ الکسی ناوالنی، رهبر مخالفان روسیه در سال جاری می‌داند. او از حملات روسیه به غیرنظامیان اوکراینی به عنوان «جنایت علیه بشریت» انتقاد کرده و متعهد شده است که مقامات مسکو را پاسخگو خواهد کرد. هریس در سال ۲۰۲۳ در مونیخ گفت: «همه کسانی که مرتکب این جنایات شده‌اند و مافوق آنها که در آن جنایات شریک هستند، باید پاسخگو باشند.» (۶)

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در پاسخ به این سوال که آیا روسیه از اقدام بایدن متعجب شده است، گفت که رویدادهای سال‌های اخیر در ایالات متحده به مسکو آموخته است که از هیچ چیز غافلگیر نشود و در هر صورت روسیه اولویت‌های متفاوتی دارد و برای روسیه دستیابی به اهدافی که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه آن را عملیات نظامی ویژه در اوکراین می‌نامد، در اولویت قرار دارد.(۷) هریس بارها حمایت خود را از ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین اعلام کرده و روسیه را به راه‌اندازی یک جنگ “وحشیانه و غیرانسانی” متهم کرده است.

در نهایت، بعید است که روی کار آمدن ترامپ منجر به بی‌ثباتی نظام سیاسی آمریکا شود و اگر اختلافات داخلی در آن بدتر شود، بعید است که بر سیاست خارجی این کشور تأثیر بگذارد. از طرفی دیگر روی کار آمدن کاملا هریس نیز برای روسیه اهمیتی ندارد. نکته اصلی این است که نتیجه انتخابات آمریکا برای روسیه اهمیتی ثانویه یا حتی درجه سوم دارد. زود است که آن را عامل مهمی در روابط روسیه با ایالات متحده و غرب جمعی بدانیم.

منابع

1. Fawn, Rick (2005). Realigments in Russian Foreign policy, London, Frank cass publishers.
2. سنایی، مهدی (۱۴۰۱). روسیه؛ جامعه، سیاست و حکومت، تهران: انتشارات سمت.
3. https://ru.valdaiclub.com/a/highlights/tramp-ili-kharris-moskve-bez-raznitsy/?sphrase_id=752441.
4. https://enovosty.com/politika/full/3007-kamala-xarris-putaet-vse-karty-moskve-i-trampu.
5. https://www.vedomosti.ru/politics/news/2024/02/15/1020361-putin-nazval-pobedu-baidena.
6. https://www.politico.com/news/2024/07/21/kamala-harris-foreign-policy-00170143.
7. https://www.reuters.com/world/biden-kremlin-says-ukraine-war-is-more-important-2024-07-22/