#اختصاصی
به قلم: رامین نوربخش، کارشناس مطالعات آلمان
در ژانویۀ ۲۰۲۴ بازیگر جدیدی وارد صحنۀ سیاسی آلمان شد: «ائتلاف دموکراتیک برای چندصدایی و بیداری[۱]» که به اختصار DAVA نامیده می‌شود. این حزب که عمدتاً از سوی شهروندان ترک‌تبار آلمان اداره می‌شود، با هدف اعلام‌شدهٔ دفاع از حقوق اقلیت‌های مسلمان و مبارزه با اسلام‌هراسی و نژادپرستی پا به عرصه سیاست گذاشته است. با این حال، از همان ابتدای تأسیس، این حزب با انتقادات و اتهاماتی مبنی بر ارتباط با دولت ترکیه مواجه شده است. این یادداشت به بررسی ماهیت، اهداف، رهبران و چالش‌های پیش روی این حزب نوپا در فضای سیاسی آلمان می‌پردازد.
نام حزب
به نظر می‌رسد که نام «داوا» تصادفی انتخاب نشده است. در زبان ترکیِ استانبولی «dava» در بافتار حقوقی به معنای «پرونده» است که شباهت دارد به آنچه در فارسی «دعوای حقوقی» یا «پروندهٔ حقوقی» می‌گوییم. اما در بافتار سیاسی و دینی به معنای «آرمان» یا «رسالت» است که برای نمونه می‌توان به کتاب رسالت من[۲] نوشتهٔ نخست‌وزیر فقید ترکیه نجم‌الدین اربکان یا به عبارت «قدس آرمان ماست»[۳] که در فضای دینی ترکیه پرکاربرد است، اشاره کرد. این نام همچنین شباهت زیادی به واژۀ عربی «دعوه» دارد که به معنای «دعوت» و در زمینۀ مذهبی به معنای «تبلیغ اسلامی» است. از این رو می‌توان ادعا کرد که انتخابِ این نام عمدی بوده تا گروه‌های هدف مشخصی را مخاطب قرار دهد.
شخصیت‌های کلیدی
رهبری «داوا» را افرادی تشکیل می‌دهند که اغلب دارای پیشینهٔ فعالیت در تشکل‌های مرتبط با جامعهٔ ترک‌تبار و مسلمان آلمان هستند. بنیانگذار و رهبر این حزب توفیق اوزجان[۴] پیش‌تر به مدت بیش از ۳۰ سال عضو حزب سوسیال دموکرات آلمان[۵] بوده است. اوزجان کارآفرینی ۵۳ ساله است که مطابق زندگینامهٔ منتشرشده در وب‌سایت رسمی حزبِ «داوا» بیش از ۳۴ سال علیه هرگونه ملی‌گرایی افراطی، نژادپرستی، یهودی‌ستیزی و اسلام‌هراسی در آلمان مبارزه کرده است. او علت خروج خود از حزب سوسیال دموکرات را عدم نمایندگی مناسب منافع اقلیت‌های قومی و مذهبی در آلمان توسط این حزب عنوان کرده است. فاتح زینگال[۶] کاندیدای اصلی حزب برای انتخابات پارلمان اروپا در سال ۲۰۲۴ و یکی از بنیانگذاران آن وکیل ۴۵ ساله‌ای است که در آلمان و خانواده‌ای مهاجر از ترکیه متولد شده است. زینگال با حضورش در برنامه‌های سیاسی متعدد در شبکۀ یک (das Erste) و دو (ZDF) آلمان مانند «Anne Will»، «Maybrit Illner» و «Hart aber Fair» شناخته شد. اما نقش تعیین‌کنندۀ او فعالیتش در اتحادیۀ دموکرات‌های ترک اروپایی[۷] بود که بعدها به اتحادیۀ بین‌المللی دموکراتها[۸] تغییر نام داد. این سازمان از دید مقامات آلمانی به عنوان لابی حزب عدالت و توسعهٔ ترکیه در آلمان شناخته می‌شود. زینگال سخنگوی این سازمان بود و نقش مهمی در سازماندهی کارزارهای انتخاباتی رجب طیب اردوغان در آلمان و اروپا ایفا کرد. مصطفی یولداش[۹] دیگر کاندیدای برجستهٔ حزب پزشکی ۵۵ ساله است که با فعالیت‌های داوطلبانه در زمینه‌های دینی، اجتماعی و فرهنگی در هامبورگ و آلمان شناخته می‌شود. او از بنیانگذاران و عضو فعال ۲۰ سالهٔ انجمن گفتگوهای بین‌الادیانی هامبورگ[۱۰] است و پروژه‌های انسان‌دوستانهٔ متعددی را رهبری کرده است. او همچنین اولین مرکز مراقبت از سالمندان ترک در هامبورگ را راه‌اندازی کرده است.
پایگاه اجتماعی
«داوا» عمدتاً جامعهٔ مسلمان و به ویژه جامعهٔ ترک‌تبار آلمان را هدف قرار داده است. آلمان میزبان بزرگترین جامعهٔ مهاجران ترک با عددی حدود ۲.۸ میلیون نفر است. بسیاری از آنها نوادگان کارگرانی هستند که برای پُر کردن کمبود نیروی کار در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ به این کشور مهاجرت کردند. حدود نیمی از این جمعیت هنوز فقط گذرنامهٔ ترکیه را دارند، در حالی که برخی دیگر فقط شهروندی آلمان را دارند. با قانون جدید شهروندی که در سال ۲۰۲۴ تصویب شد، امکان رأی‌دهیِ بیشتری برای این حزب فراهم شده و احتمالاً پتانسیل رأی‌دهی بیشتری برای احزابی مانند «داوا» ایجاد می‌کند. با این حال، بسیاری از ترک‌ها و سایر مسلمانان در مسائل مختلف دیدگاه‌های مشابهی با «داوا» ندارند و بنابراین ممکن است به این حزب رأی ندهند.
اهداف و برنامه‌ها
حزب «داوا» خود را به عنوان مدافع حقوق مسلمانان و شهروندان با ریشه‌های غیرآلمانی معرفی می‌کند و خواستار آن است که اینگونه افراد مانند شهروندان آلمانی‌تبار از حقوق کامل خود برخوردار شوند. این حزب مدعی است که این افراد اغلب هنگام جستجوی آپارتمان یا شغل، و همچنین در بسیاری از موقعیت‌های روزمره احساس می‌کنند که به عنوان اعضای دارای حقوق کامل جامعهٔ اروپا پذیرفته نشده‌اند. بر اساس برنامهٔ ۴۳ صفحه‌ای منتشر شده در وب‌سایت حزب، برنامهٔ سیاسی «داوا» شامل این موارد است:
- مبارزه با اسلام‌هراسی و نژادپرستی: «داوا» خواستار گنجاندن خصومت علیه دین اسلام در «قانون محافظت در برابر تبعیض[۱۱]» است. آنها می‌خواهند تصویری واقع‌بینانه‌تر و مثبت‌تر از اسلام را در مدارس، رسانه‌ها و فعالیت‌های عمومی ترویج دهند.
- مسائل اقتصادی و اجتماعی: مبارزه با فقرِ کودکان و سالمندان، افزایش قابل توجه حقوق بازنشستگی (با اشاره به هلند به عنوان یک نقطهٔ مرجع، جایی که سطح مزایا ۸۹.۲ درصد از حقوق نهایی است)، سرمایه‌گذاری دولتی در آموزش عمومی و تأمین مالی مشارکت در فعالیت‌های فوق‌برنامه از مواردی هستند که این حزب در برنامهٔ خود به آنها اشاره می‌کند.
- بهبود مراقبت‌های بهداشتی: افزایش دستمزد کارکنان ماهر در بخش بهداشت و درمان، کاهش هزینه‌های دارو و خدمات پزشکی، و ارائهٔ مراقبت‌های با کیفیت بالاتر، جامع‌تر و در عین حال ارزان‌تر در رأس برنامه‌های مربوط به حوزهٔ بهداشت هستند.
- دفاع از ارزش‌های سنتی: «داوا» خواهان مبارزه با ایدئولوژی جنسیتی است و موضعی ضد سقط جنین دارد. در رابطه با حقوق همجنس‌گرایان، این حزب بیان می‌کند که اگرچه اهمیت مدارا و حفاظت از آزادی‌های فردی را به رسمیت می‌شناسد، اما بر اهمیت ساختارهای سنتی خانواده به عنوان پایهٔ جامعه تأکید می‌کند.
- سیاست خارجی: «داوا» به طور کلی متعهد به صلح، حقوق بشر، چندجانبه‌گرایی، حفاظت از محیط زیست، توسعهٔ پایدار و روابط تجاری عادلانه است. در رابطه با مسئلهٔ فلسطین-اسرائیل آنها از راه‌حل دو کشوری حمایت می‌کنند و خواستار پایان دادن به تمام فعالیت‌هایی هستند که می‌تواند راه‌حل دو کشوری را به خطر بیندازد.
واکنش‌ها و انتقادات
از زمان اعلام تأسیس، این حزب با واکنش‌ها و انتقادات متعددی مواجه شده است. بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران سیاسی آلمان «داوا» را به ارتباط با دولت ترکیه و حزب حاکم عدالت و توسعه متهم کرده‌اند و برخی از سیاست‌های فرهنگی این حزب انتقاد کرده‌اند. در ادامه به تعدادی از این موارد اشاره می‌شود:
- روزنامهٔ بیلد از «داوا» به عنوان «حزب اردوغان» یا اهرم نفوذ اسلامگراییِ رجب طیب اردوغان در سیاست آلمان یاد کرده است. این روزنامه مدعی شده که این حزب ممکن است در آینده ۵ میلیون رأی‌دهنده را به خود جذب کند. در آلمان حدود ۲.۸ میلیون نفر با تبار ترکی زندگی می‌کنند که حدود ۱.۵ میلیون نفر از آنها حق رأی دارند. با قانونی که در آوریل ۲۰۲۴ برای تسهیل تابعیت و اجازهٔ تابعیت دوگانه به اجرا درآمد، این رقم می‌تواند به یکباره به صورت قابل توجهی افزایش یابد.
- بنیاد مطالعات ترکیه و پژوهش‌های همگراییِ فرهنگی[۱۲] اظهار داشته که «داوا» پس از «اتحاد برای نوآوری و عدالت[۱۳]» و «اتحادیهٔ بین‌المللی دموکراتها» که پیش‌تر به آن اشاره شد، سومین حزب از محیط محافظه‌کار-ناسیونالیست و مذهبی حزب حاکم ترکیه است. به گفتهٔ این بنیاد، «داوا» عمدتاً بر مسائل هویتی تمرکز می‌کند.
- پروفسور کمال بوزای[۱۴] استاد علوم اجتماعی در دانشگاه بین‌المللی شهر اِرفورت معتقد است که «داوا» تلاشی دیگر از سوی گروه‌ها و جنبش‌های نزدیک به حزب عدالت و توسعه برای ایجاد ساختارهای لابیِ خود در آلمان و تأثیرگذاری بر صحنهٔ سیاسی این کشور است. او تقویت احزاب با گرایش‌های قومی-مذهبی-ملی‌گرایانه مانند «داوا» را با توجه به فضای نژادپرستانهٔ کنونی در آلمان کاملاً محتمل می‌داند. او هشدار می‌دهد که«داوا» می‌تواند تمایلات افراطی را تقویت یا تنش‌هایی میان گروه‌های مختلف جامعه، حتی در میان ترک‌تبارها، ایجاد کند.
- دستان جاسیم[۱۵] پژوهشگر موسسهٔ GIGA در هامبورگ نیز هشدار می‌دهد که این حزب یک تحول خطرناک است چرا که برای خانوادهٔ سنتی و علیه ایدئولوژی جنسیتی مبارزه می‌کند و این به معنای یک AfD [16]به سبک مهاجران است. مواضع «داوا» در مورد ایدئولوژی جنسیتی و سقط جنین ممکن است با قوانین موجود در آلمان در مورد ازدواج و مبارزه با تبعیض جنسیتی و همچنین با رویهٔ قضایی تثبیت‌شده در دادگاه قانون اساسی آلمان[۱۷] در تعارض قرار بگیرد.
حضور سیاسی و نتایج انتخاباتی
«داوا» اولین حضور رسمی خود را در انتخابات پارلمان اروپا در ژوئن ۲۰۲۴ تجربه کرد. برای شرکت در این انتخابات، این حزب حدود ۱۴۰۰۰ امضا جمع‌آوری کرد که بیش از ۴۰۰۰ امضای مورد نیاز بود. حزب با ۱۱ کاندیدا، که اکثر آنها ترک‌تبار بودند، در این انتخابات شرکت کرد. با این حال، نتایج انتخابات برای «داوا» چندان امیدوارکننده نبود. این حزب تنها ۱۴۸,۷۲۴ رأی از میان بیش از ۶۵ میلیون رأی‌دهندهٔ واجد شرایط در آلمان دریافت کرد و نتوانست کرسی‌ای در پارلمان اروپا به دست آورد. این امر مطابق پیش‌بینی رئیس جامعهٔ ترک‌های آلمان[۱۸] گوکای سوفواوغلو[۱۹] بود که پیش‌تر مدعی شده بود حزبی که صرفاً بر مبنای معیارهای قومی تأسیس شود و فقط بر مسائل قومی تمرکز کند، تنها نقشی حاشیه‌ای خواهد داشت.این حزب در انتخابات پارلمان آلمان در فوریهٔ ۲۰۲۵ نیز ناکام ماند. علی‌رغم این شکست‌های انتخاباتی، رهبران «داوا» اعلام کرده‌اند که تلاش‌های خود را برای تبدیل شدن به یک حزب تأثیرگذار در سیاست آلمان ادامه خواهند داد. این حزب استراتژی بلندمدتی را دنبال می‌کند و قصد دارد شعبات ایالتی و محلی تأسیس کند تا بتواند در سطح محلی، جایی که جمعیت ترک‌تبارها بسیار زیاد است، به موفقیت‌هایی دست یابد.
نتیجه‌گیری
ائتلاف دموکراتیک برای چندصدایی و بیداری (داوا) به عنوان یک حزب نوپا در فضای سیاسی آلمان با چالش‌های متعددی روبرو است. از یک سو، این حزب با هدف نمایندگی بخشی از جامعهٔ آلمان که احساس می‌کند از سوی احزاب سنتی نمایندگی نمی‌شود، پا به عرصه گذاشته است. از سوی دیگر، اتهامات مربوط به وابستگی به دولت ترکیه، ابهام در برخی مواضع سیاسی و نتایج ضعیف در اولین تجربهٔ انتخاباتی، مسیر آیندهٔ این حزب را با عدم قطعیت روبرو کرده است.
با توجه به افزایش جمعیت مسلمان در آلمان و گسترش بحث‌های مربوط به هویت، مذهب و ادغام فرهنگی در جامعهٔ آلمان، حضور یک حزب که ادعا می‌کند نمایندهٔ اقلیت‌های مسلمان است، می‌تواند فرصتی برای حضور بیشتر این حزب در سیاست باشد. با این حال، برای تبدیل شدن به یک بازیگر معتبر در عرصهٔ سیاسی آلمان، «داوا» باید اتهامات مربوط به وابستگی خارجی را رفع کند و رویکردی متعادل‌تر نسبت به مسائل اجتماعی-فرهنگی اتخاذ کند تا با چارچوب قانون اساسی و ارزش‌های دموکراتیک و سکولار آلمان همخوانی بیشتری داشته باشد.
در نهایت، تأثیر واقعی «داوا» بر سیاست آلمان به توانایی آن در گذر از یک حزب حاشیه‌ای به یک نیروی سیاسی تأثیرگذار بستگی خواهد داشت – چالشی که با توجه به نظام چندحزبی و رقابتی آلمان و همچنین قانون کسب حدنصاب ۵ درصدی برای ورود به پارلمان بسیار دشوار خواهد بود.
منابع:
https://dava-eu.org (برنامهٔ حزب اینجا به صورت پی دی اف قابل بارگیری است.)
https://www.dailysabah.com/politics/eu-affairs/turkish-led-party-aims-to-combat-rising-racism-in-germany
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/almanyada-turklerin-onculugunde-dava-isimli-siyasi-olusum-kuruldu/3110923
https://www.trtdeutsch.com/exklusiv/dava-spitzenkandidat-fatih-zingal-wir-leisten-pionierarbeit-17862663
Almanya’da Tartışmaların Odağında Yeni Bir Parti: Dava Partisi Ne Vadediyor?
https://www.kas.de/de/web/die-politische-meinung/blog/detail/-/content/die-demokratische-allianz-fuer-vielfalt-und-aufbruch-dava
https://www.ndr.de/nachrichten/info/Die-DAVA-ist-personell-und-inhaltlich-sehr-nah-an-der-AKP,dava102.html
https://www.agenzianova.com/en/news/germania-il-programma-del-partito-dava-sospettato-di-legami-con-lakp-di-erdogan/
https://www.zdf.de/nachrichten/politik/ausland/dava-partei-europawahl-tuerkei-kritik-100.html
https://www.dw.com/en/germany-dava-party-woos-voters-with-turkish-roots/a-68195917
https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/parteigruendung-dava-100.html
https://www.hessenschau.de/politik/dava-will-bei-europawahl-2024-in-hessen-antreten-tuerkeistaemmige-waehler-im-blick-v1,dava-hessen-100.html
https://www.bpb.de/themen/parteien/wer-steht-zur-wahl/hamburg-2025/558595/demokratische-allianz-fur-vielfalt-und-aufbruch-hamburg/
[۱] Demokratische Allianz für Vielfalt und Aufbruch
[۲] Davam – Ne Yaptıysam Allah Rızası için Yaptım
[۳] Davamız Kudüs
[۴] Teyfik Özcan
[۵] SPD
[۶] Fatih Zingal
[۷] UETD: Union Europäisch-Türkischer Demokraten
[۸] UID: Union Internationaler Demokraten
[۹] Mustafa Yoldaş
[۱۰] Interreligiöses Forum Hamburg
[۱۱] AGG: Allgemeines Gleichbehandlungsgesetz
[۱۲] Stiftung für Türkeistudien und Integrationsforschung
[۱۳] BIG: Bündnis für Innovation und Gerechtigkeit
[۱۴] Kemal Bozay
[۱۵] Dastan Jasim
[۱۶] Alternative für Deutschland: یک حزب راستگرای افراطی در آلمان
[۱۷] Bundesverfassungsgericht
[۱۸] TGD: Türkische Gemeinde Deutschland
[۱۹] Gökay Sofuoğlu
