#فرهنگی
به قلم: فرشته آب نیکی؛ دانشجوی دکتری مطالعات روسیه، پژوهشگر ایراس و نوازنده ترمین
در میان غوغای دنیای خاکستری، نغمه‌ای جاودانه و آسمانی طنین‌انداز می‌شود، نغمه‌ای که از اعماق روح بشر سرچشمه می‌گیرد و قلب را به لرزه در می‌آورد. این نغمه، زاییده ذهن و خلاقیت لئو ترمین، مخترع و نابغه روسی است که با اختراع ترمین، دنیای موسیقی را متحول کرد.
ترمین، نه یک ساز، بلکه معجزه‌ای از جنس علم و عشق است که با حرکات ظریف دستان نوازنده، نغمه‌هایی بی‌بدیل و آسمانی را به گوش جان مخاطب می‌رساند. گویی انگشتان نوازنده، با امواج رادیویی رام شده، بر تار و پود هستی نواخته و نغمه‌ای جاودانه را خلق می‌کنند.
لئو ترمین: راز عشق، علم و نغمه‌های آسمانی
لئو ترمین: متولد ۱۸۹۶ در سن پترزبورگ روسیه، کودکی کنجکاو و عاشق علم و موسیقی؛ گویی از همان ابتدا سرنوشت او را به دنیای امواج رادیویی و موسیقی گره زده بود. در دوران نوجوانی، با اشتیاقی وصف‌ناپذیر به علم و موسیقی، در موسسه فناوری پترزبورگ به تحصیل فیزیک پرداخت. اما جنگ جهانی اول، مسیر زندگی او را برای مدتی تغییر داد و او را به میدان نبرد کشاند. اما روح خلاق ترمین، حتی در تاریکی جنگ نیز خاموش نشد. پس از پایان جنگ، به آغوش علم و موسیقی بازگشت و در خلال تحقیقات خود در زمینه امواج رادیویی، به طور تصادفی دستگاهی شگفت‌انگیز را کشف کرد که بعدها به نام خود او، ترمین، شناخته شد.
لحظه‌ای جادویی
ترمین در حال کار با امواج رادیویی بود که ناگهان، نغمه‌ای ظریف و دلنشین از بلندگوها به گوشش رسید. گویی امواج رادیویی، رام دستان او شده بودند و نغمه‌ای آسمانی را زمزمه می‌کردند. ترمین، مجذوب این نغمه‌ی جادویی، شروع به نواختن با حرکات دست خود کرد و بدین ترتیب، ترمین سازی که بدون هیچ گونه تماس فیزیکی نواخته می‌شود متولد شد و نغمه‌هایی بی‌بدیل و آسمانی را به گوش جان مخاطب رساند. ترمین به سرعت در سراسر جهان محبوب شد و نوازندگان متعددی شیفته‌ی این ساز منحصر به فرد شدند.
داستان عشق و علم:
ترمین، نه تنها یک مخترع نابغه بود، بلکه نوازنده‌ای بی‌بدیل نیز بود. او با شور و اشتیاق تمام، ترمین را می‌نواخت و نغمه‌هایی جادویی و آسمانی را خلق می‌کرد. نغمه‌هایی که از اعماق وجود او سرچشمه می‌گرفتند و عشق و شور او به علم و موسیقی را در قلب مخاطبانش منعکس می‌کردند. ترمین به سرعت متوجه پتانسیل موسیقیایی اختراع خود شد و با شور و اشتیاق تمام، به توسعه و تکمیل آن پرداخت. او در سال ۱۹۲۸، اولین کنسرت عمومی را در مسکو برگزار کرد و این ساز منحصر به فرد، با نواهای جادویی و فرازمینی خود، قلب شنوندگان را تسخیر کرد. شهرت ترمین به فراتر از مرزهای روسیه رسید و در همان سال، به دعوت یک تاجر آمریکایی، راهی سفری جدید به سوی ایالات متحده شد. در آنجا، با بزرگان موسیقی و سرگرمی آن زمان مانند چارلی چاپلین و موریس راول همکاری کرد و با نواختن ترمین، جادو و شگفتی را به صحنه‌های هنری برد. ترمین علاقه‌مندان بسیاری در آمریکا پیدا کرد و یکی از مهمانان دائمی او آلبرت اینشتین بود که بیش از هرچیز به مسائل تکنیکی پدیده ترمین علاقه‌مند بود تا نواختن آن.
اما سرنوشت، چالش‌هایی را برای ترمین رقم زد. در دوران جنگ سرد، به ظن جاسوسی برای شوروی، مورد بازجویی قرار گرفت و به مدت ۱۸ ماه در بازداشت خانگی بود. در نهایت، مجبور به ترک ایالات متحده و بازگشت به وطنش شد. در بازگشت به شوروی ترمین بازداشت شد و به اردوگاه‌های گولاگ فرستاده شد. پس از بازجویی در کولیما او به یکی از اردوگاه‌های شاراشکا فرستاده شد. در تبعید، ترمین در شرایطی سخت و طاقت‌فرسا زندگی می‌کرد. اما روح خلاق او همچنان زنده بود و از نواختن ترمین و خلق نغمه‌های جادویی دست نکشید. او در تبعید نیز به تحقیقات علمی خود ادامه داد و اختراعات متعددی را به ثبت رساند. او مجبور شد دستگاه شنودی سری برای پلیس مخفی بسازد و در نهایت توانست سیستم شنود بوران (Buran) را توسعه دهد که در آن با استفاده از یک میکروسکوپ لیزری اولیه ارتعاشات صوتی روی شیشه اندازه‌گیری می‌شد و پلیس از آن برای شنود سفارت‌خانه‌های خارجی در مسکو استفاده می‌کرد. ترمین پس از دریافت نشان استالین برای ساخت بوران، ابزار جاسوسی دیگری به نام «فلان چیز» (The Thing) را اختراع کرد که اسم مستعار دستگاه شنودی بود که در نسخه‌ای از نشان چوبی عقاب ایالات متحده در سفارت آمریکا در مسکو پنهان شده بود. این نشان عقاب در سال ۱۹۴۵ به عنوان «نشانه‌ای از دوستی» از طرف مدرسه‌ی فرزندان شوروی به سفارت ایالات متحده هدیه داده شد و تا زمان کشفش در ۱۹۵۲ مورد استفاده دستگاه جاسوسی شوروی قرار می‌گرفت. سرانجام، لئو ترمین در سال ۱۹۸۹ و در سن ۹۳ سالگی پرده از دنیا فروکشید و این مخترع نابغه و نوازنده‌ای بی‌بدیل، برای همیشه چشمان خود را بر روی جهان بست. اما میراث او، همچنان در نغمه‌های ترمین که در سراسر دنیا نواخته می شود زنده و جاودانه است.
ترمین، نه تنها یک ساز منحصر به فرد را به دنیای موسیقی هدیه کرد، بلکه الهام‌بخش نسل‌های آینده‌ی نوازندگان و مخترعان نیز شد. نغمه‌های جادویی ترمین، همچنان در گوش عاشقان موسیقی طنین‌انداز می‌شود و یاد و خاطره‌ی این مخترع نابغه و نوازنده‌ی بی‌بدیل را زنده نگه می‌دارد. داستان زندگی ترمین، سرشار از فراز و نشیب، عشق به علم و موسیقی، و خلاقیت بی‌نظیری است که الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود.
