#اختصاصی
جمعیت صربستان کمتر از یک سوم جمعیت پکن است. تجارت چین با کشورهای بالکان نیز کمتر از یک چهلم تجارت چین با آلمان است، اما کشور صربستان در نظر شی جین‌پینگ اهمیت دارد. این دوست صمیمی کم‌نظیر در قاره‌ای است که در آن احتیاط چین به هنجار تبدیل شده است. پایتخت این کشور، بلگراد، شاهد لحظه مهمی در تحول ملی‌گرایی چین بود. ۲۵ سال پیش بمب‌های آمریکایی به سفارت چین در بلگراد اصابت کرد و باعث جان باختن سه نفر شد. شی در نخستین دیدار از اروپا از سال ۲۰۱۹ با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، به این امید دیدار کرد که او و متحدانش را متقاعد کند که چین و محصولاتش برای آن‌ها مفیدند. سپس شی، در صربستان، از سالگرد این بمباران برای اشاره پنهانی به این نکته استفاده کرد: این‌که نظم غربی بد بوده و باید تغییر کند.
دنیا از زمان دیدار قبلی شی از اروپا تغییر کرده است. یک بیماری همه‌گیر آن را فراگرفت که شی را برای تقریباً سه سال خانه‌نشین کرد. روسیه- شریک «بدون قید و بند» چین- به اوکراین حمله کرد، و اروپا را در بزرگترین بحران امنیتی از زمان جنگ سرد گرفتار کرد. آمریکا در زمان ریاست جمهوری بایدن جنگ بر سر فناوری با چین را با هدف کاهش دسترسی این کشور به تجهیزات پیشرفته افزایش داد. اتحادیه اروپا در حال حاضر برای توصیف روابطش با چین از عبارت «ریسک‌زدایی»[۱] سخن می‌گوید. در بحبوحه اتهاماتی مبنی بر این‌که چین با سیاست دامپینگ، محصولات خود را روانه بازارهای غرب می‌کند، درخواست‌ها برای اقدام متقابل فزونی گرفته است. شی امیدوار است نسخه «خودمختاری راهبردی»[۲] مکرون برای اروپا را با فشار چین برای تشکیل جهان «چند قطبی» که کمتر تحت نفوذ آمریکاست ترکیب کند. اما، اگرچه مکرون از شی استقبال می‌کرد، شی نیز حرف‌هایی از زبان او شنید، به خصوص در موضوع تجارت با اوکراین. و او، به نوبه خود، عقب نشست و گفت: «ما مخالف دستاویز قرار دادن بحران اوکراین برای متهم کردن و ورود کشور ثالث و درنتیجه آغاز یک جنگ سرد جدید هستیم».
شی در صربستان نگرانی خود درباره غرب را تکرار کرد. او با یادآوری بمباران سفارت چین در بلگراد، به وضوح دو مطلب را بیان کرد: یکی این‌که متحدان آمریکا نه صرفاً متحدان دفاعی بلکه متحدانی تهدیدکننده هستند، و دیگر این‌که چین امروز یک قدرت بسیار توانمندی است. ووک وکسانوویچ[۳]، مرکز سیاست‌گذاری امنیتی واقع در بلگراد، نوشت که شی به این مسئله فکر می‌کند که: «این واقعه‌ای است که ما باید با آن کنار بیاییم، این‌که تحقیر شدیم… اما درحال حاضر مثل یک ققنوس برخاسته و مجدداً متولد شده‌ایم». مهم نیست که آمریکا برای این بمباران عذرخواهی یا غرامت پرداخت کرده است یا نه. اما این سالگرد در بین چینی‌ها، طنین‌انداز است، که بسیاری از آن‌ها اصرار آمریکا را مبنی بر این‌که موشک‌های هدایت‌شونده دقیقش به علت وجود نقشه‌های قدیمی و داده‌های غلط هدف را اشتباهی مورد اصابت قرار دادند، رد می‌کنند. تهاجم مذکور بخشی از کارزار هوایی ناتو علیه یوگسلاوی با هدف توقف جنایات در کوزوو بود. آمریکا می‌گوید هدف تعیین‌شده این کشور در نزدیکی مراکزی بوده است که در خرید نظامی مشارکت داشته‌اند.
در آخرین دیدار شی از صربستان در سال ۲۰۱۶، او از مکان بمباران برای ادای احترام به سه روزنامه‌نگار چیین کشته شده در آنجا دیدن کرد. او مرکز فرهنگی جدید چین را بنیان نهاد. امروز این ساختمان ۸ طبقه، با پیکره‌ای از کنفسیوس در جلوی آن، یک بیانیه برجسته معماری از قدرت نرم چین در منطقه‌ای بی‌روح است. شی این بار به این مکان نرفت، اگرچه در یادداشتی در روزنامه سیاست[۴] صربستان نوشت چین «هیچگاه به چنین تاریخ تراژیکی اجازه تکرار نخواهد داد». از نظر گردشگران چینی، این بنا و یادبود کنار آن به جاذبه‌ای چشم‌نواز تبدیل شده است. یک کارشناس حوزه کشاورزی در هاربین، از پیوستن به تظاهرات ضد ناتو که در سال ۱۹۹۹ فوران کرد یاد می‌کند- بزرگترین تظاهرات خیابانی در چین از زمان ناآرامی‌های میدان تین‌‌آن‌من در اواخر دهه ۱۹۸۰٫ برخلاف ناآرامی‌های طرفداری از دموکراسی، تظاهرات ضد ناتو، برای حکومت نعمت بود. جوانان چینی در تظاهرات حضور داشتند که زمانی غرب را ستایش می‌کردند، و اکنون با «این تفکر که خون خارجی‌ها رنگین‌تر است» مخالفت می‌کردند. تظاهرکنندگان روی سفارتخانه‌های آمریکا و بریتانیا رنگ پاشیده و پنجره‌های آن‌ها را شکستند. در آن زمان شی نماینده رئیس حزب کمونیست استان فوجیان بود. او از سال ۲۰۱۲، در مقام رهبر چین، نوعی ملی‌گرایی را ترویج کرده است که پس از بمباران ]سفارت در بلگراد[ در چین حاکم شد.
در سالگرد امسال، رسانه‌های چینی مملو از جملات توهین‌آمیز شدند. بزرگداشت این واقعه در چین به تقویت نگرش تجاوزکار بودن ناتو کمک کرد که رسانه‌های دولتی آن را ترویج می‌کردند. مقامات چین دیدگاه‌های روسیه را منتشر می‌کنند مبنی بر این‌که گسترش ناتو امنیت روسیه را به مخاطره می‌اندازد. ولادیمیر میلیک[۵]، سردبیر تارنمای سرمنا کینگ[۶]، تارنمای صربستانی مختص امور چین، از نگرانی چین درباره تلاش‌های آمریکا برای تقویت متحدان خود در آسیا نوشت. او می‌گوید که پیام شی با برجسته کردن بمباران سفارت ]چین در بلگراد[ این است که: «ما باید آنچه را آن‌ها انجام دادند موشکافانه ببینیم». صربستان مثل چین با پوتین ابراز همدردی می‌کند. این کشور عضو ناتو و اتحادیه اروپا نیست، هرچند داوطلب مردد عضویت در آن‌هاست. رهبر اقتدارگرای صربستان، الکساندار وچیچ[۷]، از شی به گونه‌ای تمجید چاپلوسانه کرد که گویی او در کشور خودش است. او در مصاحبه ماه فوریه با تلویزیون دولتی چین به نشست ۲۰۱۶ با شی گریزی زد و گفت: «من متوجه شدم که با شخصی درحال صحبت هستم که خیلی، خیلی، خیلی باهوش‌تر و آماده‌تر است». وچیچ نیز در حمایت موضع چین در تایوان سنگ‌تمام گذاشت. او به مصاحبه‌کننده گفت: «تایوان متعلق به چین است. و به شما بستگی دارد، چه چیزی، چه زمانی، چگونه شما آن را انجام دهید. توقف کامل،» این مطلب تلویحی که صربستان با حمله چین به تایوان مخالفتی ندارد.
در قدردانی هم چین، برخلاف آمریکا و بسیاری از متحدانش، کوزوو را یک دولت مستقل نمی‌داند. در یادداشتی در نشریه اکونومیست، شی سفر خود به اروپا را با دیدار از مجارستان به پایان رساند- سفری نادر به کشوری که عضو اتحادیه اروپا و ناتو و نیز حامی وفادار چین است. مجارستان همچون صربستان مشارکت‌کننده مغروری در ابتکار کمربند و راه چین است؛ چین در حال کمک برای احداث خط ریل پرسرعت بین صربستان و مجارستان است. دو کشور با سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی چین به یکدیگر متصل می‌شوند. چین از جبران کردن سیاسی لذت می‌برد: مجارستان زمانی‌که اتحادیه اروپا می‌کوشد از ]وضعیت[ حقوق بشر چین انتقاد کند، محکم در کنار این کشور ایستاده است. بعید است که شی با انجام این سفر هدفش را نسبت به اروپا تغییر دهد. اما او در اقصی نقاط جهان نمایشی از تمایل به حمایت از دوستانش نشان داده است. رقابت چین و غرب شامل رقابت برای جلب حمایت «جنوب جهان» است. بسیاری از کشورهای فقیرتر جهان مثل مجارستان و صربستان به خطوط ریلی و کارخانجات چینی علاقمندند. شی شاید اروپا را از دست بدهد، ولی کشورهای زیاد دیگری را برای فتح و پیروزی در پیش‌روی خود دارد.
مترجم: امین یوسفی
[۱] De-risking
[۲] Strategic autonomy
[۳] Vuk Vuksanovic
[۴] Politika
[۵] Vladimir Milic
[۶] Savremena Kina
[۷] Alexandra Vucic
