#اختصاصی
به قلم: ویکتور پانفیلوا، روزنامه نزاویسیمایا گازتا، روسیه
یکی دیگر از شرکت کنندگان در پروژه ساخت راهگذر ترانس-افغان و توسعه زیرساخت‌های حمل و نقلی افغانستان می‌شود. بنابراین، پیشنهاد تاشکند برای ایجاد یک کریدور حمل و نقل چندوجهی بلاروس-روسیه-قزاقستان-ازبکستان-افغانستان-پاکستان از محتوای واقعی زیادی برخوردار است. آستانه همچنین علاقمند به گسترش همکاری‌های اقتصادی با افغانستان است. در یک همایش تجاری که در کابل برگزار شد، تاجران قزاق قراردادهایی به ارزش بیش از ۱۲ میلیون دلار امضا کردند که شرکت‌های افغان علاقه‌مند به تامین روغن موتور از قزاقستان هستند.
گسترش فعال همکاری بین آستانه و کابل پس از آن آغاز شد که مقامات قزاقستان جنبش طالبان را از فهرست سازمان های ممنوعه در کشور در دسامبر ۲۰۲۳ حذف کردند. به گفته رئیس جمهور قاسم جومارت توکایف، این گام در کنار تلاش‌های قزاقستان برای ایجاد مرکز منطقه‌ای توسعه پایدار سازمان ملل متحد برای آسیای مرکزی و افغانستان در آلماتی، به ادغام بیشتر این کشور در جامعه جهانی و ایجاد فرصت‌های جدید برای حمایت بشردوستانه از مردم افغانستان کمک می‌کند.
قزاقستان و ازبکستان دو کشور آسیای مرکزی هستند که نه تنها پس از روی کار آمدن جنبش طالبان همکاری با افغانستان را قطع نکردند، بلکه برعکس، تماس‌ها را تشدید کردند. افغانستان قبل از هر چیز یک بازار بزرگ است. در دو سال گذشته، حجم تجارت بین قزاقستان و افغانستان تقریبا دو برابر شده و به ۹۸۷٫۹ میلیون دلار رسیده است. هدف ازبکستان و افغانستان افزایش گردش تجاری به ۲ میلیارد دلار و ترکمنستان به یک میلیارد دلار است.
حجم صادرات از قزاقستان به افغانستان رشد ثابتی را نشان می‌دهد. در سال ۲۰۲۳ حجم حمل و نقل ریلی به ۲٫۷ میلیون تن رسید که ۱٫۵ میلیون تن آن آرد و غلات بود. این نشان دهنده افزایش ۱۴ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۱ است. پیش‌بینی‌ها برای سال‌های آینده نیز خوش‌بینانه است: انتظار می‌رود صادرات ۴۰ درصد رشد کند و تا سال ۲۰۳۰، ترافیک سه برابر شود. برای افزایش عرضه غلات و آرد، قزاقستان به افغانستان پیشنهاد می‌دهد تا از پتانسیل ترمینال Beineu که در منطقه Mangystau این جمهوری واقع شده و دسترسی مستقیم به مرز قزاقستان و ترکمنستان دارد، استفاده کند. این می تواند به عنوان یک نقطه انتقال زمینی برای حمل و نقل بیشتر محصولات برای صادرات عمل کند. ظرفیت این ترمینال امکان حمل ماهیانه تا ۱۰۰ هزار تن غلات، ۱۲ هزار تن آرد و حداکثر ۳ هزار تن خوراک مخلوط را فراهم می‌کند.
مقامات رسمی کابل مایلند نه تنها کالاها را خریداری کنند، بلکه تولیدات خود را نیز توسعه دهند. امیرخان متقی وزیر امور خارجه افغانستان در دیدار با سریک جومانگارین معاون نخست وزیر دولت قزاقستان که در پایان ماه آوریل از افغانستان بازدید کرد، از بازرگانان قزاقستانی دعوت کرد تا در بخش معدن، راه آهن و انرژی افغانستان سرمایه‌گذاری کنند. افغانستان دارای ذخایر غنی نفت، گاز طبیعی، زغال سنگ، سنگ آهن و غیرآهنی و فلزات خاکی کمیاب است. برای شناسایی پروژه‌های مشترک با قزاقستان و اجرای آنها، مذاکره کنندگان با ایجاد یک کمیته فنی از میان متخصصان دو کشور موافقت کردند. وزارت خارجه افغانستان گفت که در مرحله اولیه، طرف افغان نقشه‌هایی را که ذخایر امیدوارکننده و مطالعات مربوطه را نشان می‌دهد به قزاقستان انتقال خواهد داد.
متقی همچنین بر لزوم راه اندازی پروازهای مستقیم بین کابل و آستانه تاکید کرد. به عنوان بخشی از یادداشت تفاهم بین مقامات هوانوردی قزاقستان و افغانستان، شرکت‌های هواپیمایی طرفین حق دارند سه پرواز مسافری/باری برنامه‌ریزی شده در هفته انجام دهند. طرف قزاقستان آماده است تا پس از دریافت درخواست‌های خطوط هوایی افغانستان، این موضوع را بررسی کند.
این در حالی است که قبلاً از طرف افغانستان درخواست توسعه مسیرهای حمل و نقل زمینی دریافت شده است. طرف قزاق پیشنهاد کرد که گزینه جدیدی برای یک مسیر سریع برای تحویل کالا از شیان (چین) از طریق قزاقستان و ترکمنستان به افغانستان و سپس به پاکستان، هند و کشورهای خاورمیانه در نظر گرفته شود. بر اساس محاسبات متخصصان قزاق، زمان تحویل کالا با قطارهای کانتینری سازمان یافته از شیان به افغانستان حدود ۱۰ تا ۱۲ روز خواهد بود. این احتمالات در نشست سه جانبه سریک جومانگارین نخست وزیر قزاقستان، ممتخان چاکیف رئیس آژانس حمل و نقل و ارتباطات ترکمنستان و نورالدین عزیزی وزیر تجارت و صنایع افغانستان مورد بحث و بررسی قرار گرفت. استفاده از مسیر جدید ترانزیتی به افغانستان این امکان را می‌دهد که از عرضه بی وقفه کالاهای چینی به غرب کشور اطمینان حاصل کند و هزینه تحویل کالا را در مقایسه با سایر روش‌های حمل و نقل به میزان قابل توجهی کاهش دهد. از تجار افغان دعوت می‌شود تا از قابلیت‌های ترمینال قزاقستان در بندر خشک شیان برای انتقال و تحویل مستقیم کالاهای مصرفی مورد نیاز مانند صفحات خورشیدی، دیزل ژنراتورها، تلفن‌های همراه، تجهیزات اداری و غیره استفاده کنند.
قزاقستان همچنین آمادگی خود را برای مشارکت در پروژه توسعه راهگذر ترانس-افغان شامل ساخت راه آهن ترمز- مزار شریف- کابل- پیشاور و هرات- قندهار- سپین- بولدک اعلام کرد. کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که کریدور ترانس-افغان زمان تحویل کالا بین کشورهای آسیای مرکزی و جنوبی را تقریباً ۱۰ برابر کاهش می‌دهد و در عین حال هزینه حمل و نقل را کاهش می‌دهد. قزاقستان نیز به نوبه خود آماده است تا سهم قابل توجهی در ساخت راه آهن ترانس-افغان داشته باشد و مواد لازم را برای ساخت خط آهن، تراورس‌ها و بست‌های تولیدی تامین کند. اما این به وضوح کافی نیست.
برای اجرای این پروژه که ۷ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود به سرمایه گذار نیاز است. قطر اولین کشوری بود که به درخواست شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان پاسخ داد. در پاییز سال ۲۰۲۳، هیئتی از پادشاهی عربی از تاشکند بازدید کرد، جایی که آنها در مورد توسعه بزرگراه ترانس-افغان گفتگو کردند. قطری‌ها قول سرمایه گذاری سخاوتمندانه داده‌اند. امارات متحده عربی نیز واکنش مشابهی نشان داد. سرمایه گذاری مشترک اخیر بین ادارات راه آهن قزاقستان و ازبکستان نیز در توسعه این پروژه مشارکت خواهد داشت. فرض بر این است که کنسرسیومی ایجاد خواهد شد که متعاقباً حق مدیریت عملیات راه آهن را دریافت خواهد کرد.
قزاقستان همچنین فرصت هایی را برای ترانزیت کالاهای چینی به سمت جنوب آسیا ارائه می‌دهد. ترمینال قزاقستان در قلمرو بندر خشک در شیان (چین) ۴۰ درصد از تمام قطارهای کانتینری را که از چین به قزاقستان حرکت می‌کنند، یکپارچه می‌کند. علاوه بر این، یک ترمینال قزاقستانی-چینی در بندر لیانیانگانگ وجود دارد که روزانه دو قطار کانتینری به سمت قزاقستان ارسال می‌کند. به این ترتیب، ساخت راه آهن فراافغانستانی امکان ارسال محموله از چین از طریق قزاقستان را نه تنها به غرب، بلکه از طریق افغانستان به پاکستان و هند فراهم می‌کند.
بنابراین، شاخه شرقی کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب، انگیزه جدیدی برای توسعه پیدا می‌کند. این در حال تبدیل شدن به یک مسیر کلیدی برای حمل و نقل کالا از روسیه، بلاروس از طریق قزاقستان، ترکمنستان به افغانستان، هند و کشورهای خاورمیانه است. در پرتو چشم اندازهای جدید، کشورها آماده بحث در مورد شرایط تعرفه رقابتی هستند. در نتیجه مذاکرات، طرفین برای ایجاد کارگروهی برای اجرای توافقات انجام شده موافقت کردند.
