#اختصاصی
به قلم: کالپانا پاندی؛ پژوهشگر بنیاد تحقیقاتی آبزرور هند
مقدمه
فضای سایبری برخلاف هوا، زمین، دریا یا فضای خارجی، به‌عنوان یک ناحیه یا فضای تعریف‌شده در نظر گرفته نمی‌شود. ماهیت نامشخص آن منجر به ایجاد چشم‌اندازی پراکنده از حاکمیت سایبری شده و ایجاد مقررات جهانی مؤثر تحت قوانین بین‌المللی را چالش‌برانگیز می‌کند. فضای سایبری به کشورهای مختلف امکان بهره‌برداری از قابلیت‌های جنگی “غیرمتمرکز، توزیع‌شده و خصوصی‌شده” را داده است. اختلافات در تنظیم فضای سایبری منجر به تکنوناسیونالیسم می‌شود، جایی که کشورها توسعه‌ی فناوری و علمی را برای امنیت ملی حیاتی می‌دانند. با توجه به آسیب‌پذیری‌های فضای سایبری، کشورها از مفهوم حاکمیت برای دستیابی به اهداف سیاسی خود تحت عنوان حفظ حریم داده‌ها یا سانسور استفاده می‌کنند.
حاکمیت سایبری، به زبان ساده، کنترل فضای سایبری و انتشار اطلاعات در محدوده حاکمیت یک کشور است. دانشمند سیاسی توماس رید تأکید می‌کند که امنیت سایبری به‌طور جمعی از سه فعالیت جمع‌آوری اطلاعات، کارشکنی و تخریب تشکیل شده است. کشورها با تنظیم جریان داده‌ها یا اطلاعات، نظارت و جمع‌آوری اطلاعات خارجی، حاکمیت سایبری را برای افزایش امنیت ملی و شکل‌دهی به روایت‌های داخل مرزهای خود اعمال می‌کنند.
مفهوم حاکمیت در علوم سیاسی به قدرت مطلق دولت بر سرزمین خود بدون دخالت خارجی اشاره دارد. با این حال، حاکمیت سایبری از دخالت‌های خارجی مصون نیست، زیرا کشورها ممکن است سعی کنند از طریق حملات سایبری به فضای سایبری دیگران دسترسی پیدا کنند. این مفهوم در کشورهای مختلف به‌طور متفاوتی درک شده است. این مقاله رویکرد جایگزین چین برای تنظیم فضای سایبری و نحوه تصور و اجرای ایده حاکمیت سایبری را برجسته خواهد کرد.
تصور چین از حاکمیت سایبری
چین از طریق حاکمیت سایبری تلاش می‌کند حاکمیت خود را از حوزه سرزمینی به حوزه دیجیتال گسترش دهد. در دومین کنفرانس جهانی اینترنت در سال ۲۰۱۵ در ووجن، رئیس‌جمهور چین شی جین‌پینگ اصول حاکمیت سایبری را مورد تأکید قرار داد و بر سیستم در حال تکامل مدیریت اینترنت جهانی با مشارکت برابر همه کشورها تأکید کرد. او نیاز به آزادی و همکاری از طریق رویکرد چندجانبه به‌جای ایجاد “هژمونی شبکه‌ای” را که در آن کشورها زیرساخت‌های شبکه و سخت‌افزار را برای اجرای جریان‌های اطلاعاتی مرزی کنترل می‌کنند، برجسته کرد.
به دنبال آن، ششمین کنفرانس جهانی اینترنت در ووجن در سال ۲۰۱۹، گسترش طبیعی حاکمیت ملی به فضای سایبری را بر اساس چارچوب مشاوره برابر، رویکرد متقابل و تفاهم متقابل سازمان ملل متحد مورد تأکید قرار داد. این کنفرانس همچنین اصولی مانند انصاف، عدم دخالت و حمایت از کنترل حاکمیتی بر فضای سایبری را برجسته کرد.
اقدامات داخلی برای اجرای حاکمیت سایبری
چین از چندین اقدام داخلی برای تنظیم فضای سایبری خود و تقویت حاکمیت خود بر این فضای مجازی استفاده می‌کند. چین همچنین پروژه “دیوار بزرگ آتشین” یا پروژه سپر طلایی را به‌عنوان یک شبکه سانسور گسترده برای کنترل اینترنت و جریان اطلاعات در کشور فعال کرده است. با عدم وجود مرزهای فیزیکی تعریف‌شده در فضای سایبری، “حاکمیت سایبری” تحریم‌ها و سانسور علیه دشمنان را مشروعیت می‌بخشد. کمیسیون امور فضای سایبری مرکزی چین یک نهاد نظارتی است که به تحقیقات، مسدود کردن سایت‌ها، فیلتر کردن اطلاعات و دستگیری مظنونان می‌پردازد.
چین سیاست سانسور گسترده‌ای را برای تنظیم محتوای آنلاین ایجاد کرده است تا اطلاعات در قلمرو خود را محدود کند. سایت‌های رسانه‌های اجتماعی مانند ویبو، دوین، بیلی‌بیلی و بایدوزیداو به همراه پلتفرم‌های جستجو مانند بایدو و سوگو تحت سیاست‌های سخت‌گیرانه دولت برای محدود کردن انتشار اطلاعاتی که به تصویر حزب آسیب می‌رساند، فعالیت می‌کنند. این غول‌های فناوری اطلاعات را از طریق “سانسور سخت”، فیلتر و مسدود کردن محتواهای مرتبط با حزب کمونیست چین محدود کرده‌اند.
چین از طریق برجسته‌سازی غول‌های فناوری محلی خود، که به‌طور جمعی به‌عنوان BATX (بایدو، علی‌بابا، تنسنت و شیائومی) شناخته می‌شوند، بر همتایان غربی آنها GAMA (گوگل، آمازون، متا و اپل) کنترل اطلاعات در مرزهای خود را اعمال می‌کند. با افزایش اهمیت پلتفرم‌های دیجیتال، کشورها می‌توانند جریان اطلاعات از طریق فضای سایبری را کنترل کرده و از لحاظ مالی و سیاسی بهره‌برداری کنند. دولت چین از توسعه فناوری و شرکت‌های فناوری داخلی برای تنظیم گفتمان‌های سیاسی و اجتماعی و عملکردهای اقتصادی استفاده می‌کند.
چین همچنین اقداماتی برای تقویت فضای سایبری خود از طریق محلی‌سازی داده‌ها انجام داده است. قانون حمایت از اطلاعات شخصی (PIPL) و قانون امنیت داده‌ها (DSL) در سال ۲۰۲۱ برای تقویت مقررات خود و جریان‌های داده مرزی تصویب شدند. این قوانین حفاظت از داده‌های چین همچنین دارای اثرات فرامرزی هستند، بر اساس دو اصل مهم—چه کسی داده‌ها را پردازش می‌کند و چه نوع داده‌ای پردازش می‌شود—به‌طور دقیق قوانین را برای سازمان‌ها جهت ذخیره داده‌ها به‌صورت محلی و زمان مجاز برای انتقال آن به خارج تعیین کرده‌اند.
اقدامات داخلی برای کنترل فضای سایبری به تقویت مفهوم حاکمیت چین کمک می‌کند و تصویری بزرگ‌تر در برابر جامعه بین‌المللی ایجاد می‌کند. با اینکه این اقدامات داخلی به‌شدت توسط غرب مورد انتقاد قرار گرفته است، چندین کشور از ردپای چین پیروی کرده‌اند. به‌عنوان مثال، ویتنام قانون جدیدی در حوزه امنیت سایبری تصویب کرده که به دولت حق کنترل یا مسدود کردن وب‌سایت‌ها را می‌دهد.
اقدامات خارجی برای اجرای حاکمیت سایبری
چین از اقدامات تهاجمی، از جمله سانسور، محلی‌سازی داده‌ها، حملات بدافزاری، حملات انکار خدمات توزیع‌شده (DDoS)، جاسوسی اقتصادی و سایبری، حملات به وب‌سایت‌های دولتی و سرقت مالکیت معنوی از بخش‌های دارویی، انرژی و شرکت‌های فناوری استفاده می‌کند.
چین از آسیب‌پذیری روز صفر، یک شکاف امنیتی تعریف‌نشده در سیستم، استفاده می‌کند و از این به‌عنوان یک تاکتیک برای جمع‌آوری اطلاعات، دستیابی به اهداف جهانی و فعالیت‌های شناسایی بهره می‌برد. این امر به چین اجازه می‌دهد تا موقعیت خود را در دریای چین جنوبی تقویت کند و با رقبا رقابت کند و همزمان زیرساخت‌های حیاتی را هدف قرار دهد. ایالات متحده چین را به جاسوسی اقتصادی متهم کرده است و همچنین گروه ولت تایفون، یک گروه جاسوسی و هکری تحت حمایت دولت چین، را به حمله به تصفیه‌خانه‌های آب، شبکه برق و بخش حمل‌ونقل خود متهم کرده است.
چین با استفاده از اقدامات خارجی در فضای سایبری برنامه جاده ابریشم دیجیتال (DSR) را به‌عنوان بخشی از ابتکار کمربند و جاده راه‌اندازی کرده است. چین ۴۰ کشور را در پروژه‌های مختلف همکاری دیجیتال و ساخت زیرساخت‌ها وارد کرده و زیرساخت‌ها و فناوری نظارتی مقرون‌به‌صرفه را به ۱۳۸ کشور در آفریقا، آمریکای لاتین، غرب آسیا، اروپای شرقی و آسیای جنوب شرقی ارائه داده است. مهم‌تر از آن، ۵۰ درصد از کشورهای امضاکننده DSR در منطقه هند و اقیانوسیه قرار دارند، که به چین این امکان را می‌دهد تا تسلط خود را در معماری مدیریت دیجیتال منطقه‌ای حفظ کند.
چین همچنین از نهادهای چندجانبه برای تنظیم فضای سایبری حمایت می‌کند. به‌عنوان مثال، چین به اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) اهمیت می‌دهد تا با شرکت اینترنتی برای تخصیص نام‌ها و اعداد (ICANN) مقابله کند، و بر مشارکت دولت‌ها و همکاری از پایین به بالا تمرکز دارد. رویکرد چندجانبه توسط چین برای کنترل بالای دولتی و نحوه مدیریت اینترنت مطرح شده است.
از طریق این اقدامات، چین مفهوم حاکمیت خود را به فضای سایبری گسترش داد، جایی که دولت‌ها تصمیم‌گیری سیاست‌ها و قوانین اینترنت را بر عهده دارند. پکن دولت را به‌عنوان یک نهاد دوفاکتو در مدیریت اینترنت جهانی با مشارکت برابر دولت‌های حاکم که مسئولیت ارتباط ادعاهای شهروندان خود و جامعه بین‌المللی را دارند، در نظر می‌گیرد.
واکنش جهانی
اگرچه چین همواره اتهامات مربوط به انجام حملات سایبری را رد کرده است، اما چندین کشور چین را به‌عنوان بزرگترین تهدید برای امنیت سایبری خود شناسایی کرده‌اند. بریتانیا و ایالات متحده گروه هکری تهدید مستمر پیشرفته APT31 که توسط وزارت امنیت دولتی چین حمایت می‌شود را به انجام یک کمپین سایبری مخرب علیه کمیسیون انتخابات بریتانیا متهم کرده‌اند و ایالات متحده چین را به حمله به کسب‌وکارهای خود، مقامات دولتی و سیاستمداران متهم کرده است.
در حالی که کشورهای غربی چین را به‌خاطر اعمال اقتدارگرایی فنی خود مورد انتقاد قرار داده‌اند، کشورهایی مانند مصر، تانزانیا، لائوس، پاکستان، ویتنام، اوگاندا و زیمبابوه قوانین مشابهی با مقررات امنیت سایبری چین اتخاذ کرده‌اند. این امر تأثیر چین بر نظم دیجیتال جهانی را نشان می‌دهد، جایی که کشورها از مقررات چین پیروی کرده‌اند، از جمله مسدود کردن وب‌سایت‌ها، محلی‌سازی داده‌ها و حذف محتوای دیجیتال.
نتیجه‌گیری
چین از رویکرد تدافعی و تهاجمی سایبری برای اجرای اقدامات داخلی و خارجی خود برای تنظیم فضای سایبری استفاده می‌کند. چین با اجرای حاکمیت سایبری خود و محدود کردن جریان اطلاعات در مرزهای خود، موضع واضح خود را برای ایجاد یک مدل جایگزین حاکمیت سایبری ارائه کرده است. برخلاف مدلی که ایالات متحده دنبال می‌کند و به رویکرد چندجانبه‌گرایانه اهمیت می‌دهد، چین برای یک رویکرد چندجانبه فشار آورده است.
تحت یک رویکرد چندجانبه، چین از نقش دولت در تنظیم قوانین سایبری و کنترل قوی دولت در برقراری حاکمیت سایبری حمایت کرده است. اگرچه کنترل دولتی چین تعدادی از کشورها را جذب کرده است، اما انتقادات گسترده‌ای برای تضعیف حقوق شهروندان، سرمایه‌گذاری‌های خارجی و شرکت‌های چندملیتی برای فعالیت آزادانه در مرزهای آن ایجاد کرده است. علیرغم انتقاداتی که به اقتدارگرایی فنی و جاسوسی سایبری وارد می‌شود، چین بر مدیریت دیجیتال جهانی تأثیر گذاشته، توازن قدرت را شکل داده و دیدگاهی برای مشاهده رویکرد غیرغربی در فضای سایبری ارائه کرده است.
