#اختصاصی
رؤسای جمهور تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان بدون اعلام قبلی، نشستی را در ۴ اوت در عشق آباد برگزار کردند. هیچ توضیح صریحی از سوی هیچ یک از دولتها ارائه نشده است که چرا این سه شریک جبهه واحدی را در این قالب تشکیل میدهند. با این حال، نکات برجسته بیانیه مشترک سرنخهایی را ارائه کرد.
اول بحث آب بود. هر سه کشور با افغانستان همسایه هستند و کارهای جاری در آنجا برای ساخت کانال قوشتپه پیامدهای فوری برای آنها خواهد داشت. این کانال اگرچه هنوز کامل نشده است، اما در حال حاضر با آبی که از رودخانه آمودریا گرفته میشود، پر میشود، که شاخههای آن از کوههای پامیر در مرز افغانستان و تاجیکستان سرچشمه میگیرد و بعداً به ازبکستان و ترکمنستان میرسد. تصور در کابل این است که روزی میتوان از این کانال ۲۸۵ کیلومتری برای آبیاری ۵۵۰۰۰۰ هکتار زمین کشاورزی که اکنون خشک شده است استفاده کرد.
بدون اشاره صریح به افغانستان، اعلامیه مشترک منعکس کننده نگرانیهای مشترک قوی در مورد قوشتپه است. در این بیانیه آمده است: «به منظور اطمینان از پاسخ مؤثر به چالشهای جدید، از جمله چالشهای مربوط به تغییرات آب و هوایی و افزایش احتمالی فشار بر منابع آبی رودخانه آمودریا، به بهبود بیشتر مکانیسمهای تعامل چندجانبه [نیاز است]».
کندوز آدلبکوا در مقالهای که در پرتال تحلیلی CABAR.asia منتشر شد بررسی مفصلی از کار در حال انجام روی قوشتپه و مقیاس بالقوه تأثیر آن بر ترکمنستان و ازبکستان انجام داده که ارزش خواندن کامل را دارد. یکی از نکاتی که بکوا در این مقاله مورد توجه قرار داه است این است که روشهای ساخت و ساز در پروژه قوشتپه ابتدایی به نظر میرسد، که احتمال تلفات آب را بهطور قابل توجهی افزایش میدهد.
با این حال، بیانیه سه جانبه تا حد بی فایدهای مبهم است و مشخص نمیکند که هر یک از آنها قصد دارند چه اقدامات خاصی را برای رسیدگی به این موضوع دنبال کنند.
یکی دیگر از موضوعات اجلاس عشق آباد بر چشم انداز همکاری در بخشهای گاز طبیعی و برق متمرکز بود. طبق این برنامه قرار است در اواخر سال جاری مذاکرات سه جانبه بین مدیران این صنایع – احتمالاً در سطح وزیران – برگزار شود تا فرصتهایی برای اقدام جمعی در نظر گرفته شود.
در زمینه گاز، ممکن است توجه به پروژه طولانی مدت برای ساخت چهارمین رشته خط لوله آسیای مرکزی-چین معطوف شود. در صورت تکمیل، خط D ۳۰میلیارد متر مکعب از سوخت ترکمنستان را به خریداران چینی منتقل میکند. شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، این مسیر را در خلال سخنرانی اصلی خود در اجلاس سران چین و آسیای مرکزی در شیان در ماه مه بررسی کرد و خواستار تسریع اجرای آن به گونهای شد که به نظر میرسد صبر پکن در مورد هزینهها و پارامترهای پروژه در حال به سر آمدن است.
اگر این پروژه با محوریت چین واقعاً در دستور کار قرار گیرد، مشکلی است که رئیس جمهور قرقیزستان، که در مسیر خط D قرار دارد، در اجلاس حضور نداشت. روابط قرقیزستان و تاجیکستان در حال حاضر به دلیل اختلافات مرزی که بارها به تعارض تبدیل شده یک موضوع جدی است.
در بیانیه مطبوعاتی وزارت امور خارجه ترکمنستان تصمیم گرفت که تمرکز صادرات گاز خود را تا حدودی محدودتر کند و تنها بیان کرد که اولویت بی قید و شرط عشق آباد تامین گاز طبیعی ترکمنستان به نزدیکترین همسایگان یعنی ازبکستان و تاجیکستان خواهد بود.
رشید مردوف وزیر امور خارجه در نشستی پس از نشست سران گفت که کشورش در نظر دارد تولید گاز سالانه خود را «در آینده نزدیک» ۶۰ میلیارد متر مکعب افزایش دهد. این نشان دهنده افزایش خیره کننده نسبت به تولید تقریباً ۸۴ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۲۱ است که سالی رکورددار بود.
ترکمنستان با اعتماد به نفس زیاد به طور گسترده از لاف زدن قابل درک در مورد ثروت گاز خود به سمت اصرار مضحک بر تلاش برای برجسته کردن اعتبار خود به عنوان یک مشارکت کننده وظیفه شناس در برنامه جهانی محیط زیست حرکت میکند. در ۷ آگوست، وزارت امور خارجه اعلام کرد که از فرصت ماه آینده مجمع عمومی سازمان ملل متحد یا UNGA برای پیشنهاد برگزاری مجمع بین المللی تحت عنوان “انرژی پایدار برای همه” استفاده خواهد کرد. عشق آباد ادعا میکند که اهمیت ویژهای برای استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر قائل است، ادعایی که کاملاً توسط واقعیتها پشتیبانی نمیشود.
در واقع، ارقام اخیر تولید شده توسط Inter RAO، یک شرکت هلدینگ انرژی مستقر در مسکو، نشان داد که چگونه ترکمنستان یکی از اعضای ثابت باشگاه کشورهای بدترین عملکرد برای انتشار CO2 در فضای شوروی سابق است. تحقیقات نشان داد که آذربایجان، بلاروس، قزاقستان، مولداوی، ترکمنستان و ازبکستان به طور متوسط حدود ۵۵۱ گرم CO2 در هر کیلووات ساعت تولید میکنند. برای مقایسه، کشورهای G7 به طور متوسط حدود ۳۳۸ گرم CO2 در هر کیلووات ساعت تولید میکنند.
