به قلم: مبارکه صداقتی؛ کارشناس ارشد روابط بینالملل
شی جین پینگ، رئیسجمهور خلق چین و دبیرکل کنگره حزب کمونیست، برای یک مدت پنج ساله تمدید دوره ریاست خود را با رای پارلمان و آرای ۲۹۵۲ رای دریافت نمود. رئیسجمهورکه رویای چینی را دنبال میکند در مقام ریاست جمهور و دبیر کل حزب کمونیست، چین را در داخل و خارج از مرزها دچار تحولات عظیمی نموده است. در حوزه داخلی، انقلاب سوم شی جین پینگ منجر به اصلاحات فراوان و البته افزایش تمرکز و اقتدار دولتی در تمامی بخشهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شد. دولتی که بیش از پیش در تمام جنبههای زندگی شهروندان خود نفوذ کرده و مقتدرانه در پی اعمال سیاستهای سختگیرانه خود است. آقای شی با ایجاد اصلاحات در قانون اساسی، توانست محدودیت تمدید دوره ریاست جمهوری را بردارد و به قدرت خویش بیش از پیش بیفزاید. پیش از این قرار گرفتن نام شی جین پینگ در مرامنامه حزب کمونیست نشان داد که وی قدرتی همطراز با مائو تسه دونگ دارد. در ابعاد بینالمللی نیز طرحهای چینی از جمله ابتکار راه ابریشم جدید، ساخت چین ۲۰۲۵ و پویایی سیاست خارجی چین در بحرانهای بینالمللی این کشور را به سمت و سوی یک کشور قدرتمند جهانی سوق داد که قابل انکار نیست.
در ابتدای زمامداری آقای شی این موارد دنبال میشد: ۱-نقش حزب و و دولت کمونیست در جامعه و اقتصاد ۲- بالا بردن جایگاه چین در امور جهانی. البته ذکر یک مساله ضروری است که این موارد در دوره های قبل از شی نیز پیگیری میشد اما در دوره شی با جدیت بیشتری دنبال میشود. دوبرابر کردن درآمد تا سال ۲۰۲۰، پیگیری مرکزیت و عظمت تاریخی چین در سیستم بین المللی، مبارزه با فساد، رسیدگی به مساله آلودگی محیط زیست و نهادینه شدن آرمانهای حزب در زندگی سیاسی و اقتصادی مردم چین از جمله موارد مهمی است که توسط دولت شی-لی دنبال میشود.
سوال یادداشت حاضر این است که انتخاب مجدد شی جین پینگ به عنوان رئیس جمهور خلق چین چه معنایی برای جهان خواهد داشت و نظام بینالمللی چه اثراتی از حضور مجدد و ادامه دار وی در عرصه سیاست خواهد پذیرفت؟
احیای مجدد جوان سازی چین (rejuvenation narrative) به معنای ارتباط دادن چین کمونیستی امروز با چین پرعظمت باستانی دیروز است. چین باید به کشوری تبدیل شود که احترام جهانیان را بر می انگیزاند. این یکی از برنامههایی است که توسط دولت شی جین پینگ در سطح بینالمللی پیگیری میشود. البته این خواسته شی مبنی بر شکل دادن و تعریف یک نظم بینالمللی نیازمند به همکاری و ایجاد فرصت تعامل در میان دولتهاست. در واقع همان بازیابی نقش رهبری چین در صحنه جهانی مد نظر دولت وی است.
در ابعاد مختلف دیگری میتوان به سوال مطرح شده پاسخ داد. در بعد امنیتی و نظامی به نظر میرسد که توانایی نظامی این کشور روند رو به رشدی را تجربه کند. در دوره آقای شی بودجه نظامی این کشور دو برابر شده و چین با داشتن عظیمترین ارتش جهان، تمرکز بیشتری بر فناوری نظامی به ویژه در حوزه هوافضا داشته است. برنامه ساخت چین ۲۰۲۵ که به دنبال ارتقای فناوری چین در حوزههای مهم و کاربردی است؛ توانسته کمک شایانی در بخشهای صنعتی چین بنماید. با ارتقای سطوح فناوری این کشور در بخش هوافضا، قدرت این کشور در حوزه نیروی هوایی بیش از پیش افزایش مییابد. رئیس جمهور چین در همین ماه تاکید کرد که «چین باید یک سیستم قوی متشکل از نیروهای بازدارنده و و استراتژیک ایجاد کند، حضور نیروهای رزمی را در حوزههای جدید و باکیفیتهای جدید افزایش دهد و آموزشهای نظامی جنگی را عمیقا توسعه بخشد». این درحالی است که مقامات آمریکایی، پکن را مصمم به بازگشت تایوان به سرزمین اصلی چین میدانند. توان نظامی چین در حوزه دریایی، این کشور را به قدرتی بدون انکار در حوزه ایندو-پاسیفیک بدل ساخته است.
افزایش توان نظامی چین، همکاری نظامی این کشور با سایر دولتها را افزایش و سرعت بخشیده است. به عنوان مثال همکاری نظامی پکن-ریاض، عربستان را به چین نزدیک ساخته و نقش آمریکا در منطقه خاورمیانه را تقلیل داده است. از طرفی نزدیکی پکن به ریاض، بر مناسبات تهران-ریاض نیز اثرات میان مدت و بلندمدتی در پی دارد. اثراتی که تهران را ملزم به اتخاذ سیاستهای جدیدی در منطقه میکند.
در ادامه تلاشهای چین در مدیریت بحرانهای بینالمللی در جنگ اوکراین و حتی مسائل منطقهای همچون امنیت خاورمیانه بیش از پیش شاهد حضور گسترده چین در مناسبات بینالدول خواهیم بود. چین به تازگی به بهبود رابطه ایران و عربستان پس از ۷ سال تنش کمک نموده و این نقطه عطفی در مناسبات و معادلات جدید ایران با خاورمیانه عربی خواهد بود.
در حوزه اقتصادی نیز شاهد پیشرفت سریع پکن در بازارجهانی هستیم. هرچند که به زعم کارشناسان اقتصادی این حضور گسترده اثرات منفی را در بلندمدت بر اقتصاد جهانی ازطریق بحران بدهیها خواهد گذاشت؛ اما گستردگی حضور چینیها در اقتصاد کشورهای کوچک و متوسط به نوعی قدرت نرم چین در این کشورها را تقویت خواهد نمود. البته این یک فرضیه نسبی است که قابلیت بحث بیشتری دارد.
دولت شی جینپینگ بیش از گذشته با اتخاذ رویکردهای مسالمتآمیز در حوزه روابط بینالملل، از رقبا پیشی گرفته و در امور مختلف بینالمللی به ویژه در حوزه سیاسی اعمال قدرت خواهد نمود. شاید بتوان گفت که دولت شی با اهداف و آرمانهای حزب همخوانی داشته و بنابراین خواهان حضور ادامه دار وی در راس قدرت این کشور پرقدرت جهانی بودهاند.
