#اختصاصی
به قلم: حیدر عیسایف؛ اوراسیانت
دیدگاه دولت آذربایجان در مورد میانجیگری ایالات متحده و اتحادیه اروپا در مذاکره با ارمنستان بیش از پیش مثبت به نظر می رسد و به طور فزاینده ای نسبت به تلاش های میانجیگری روسیه منفی می شود.
این گفتگوها در مسیری جداگانه و بدون هماهنگی با میانجی های غربی انجام می شود. روسیه یک گروه ۲۰۰۰ نفری حافظ صلح در قره باغ کوهستانی ارمنی‌نشین آذربایجان دارد.
به نظر نمی رسید که آخرین دیدار بین رهبران ارمنستان و آذربایجان در ۱۵ ژوئیه در بروکسل با میانجیگری رئیس شورای اروپا، چارلز میشل، روند را خیلی پیشبرده باشد، اما یک ایده جدید را معرفی کرد.
میشل از “تمایل آذربایجان به ارائه کمک های بشردوستانه” به ارمنی های قره باغ کوهستانی از طریق شهر آغدام آذربایجان استقبال کرد.
این ابتکار مورد استقبال ارامنه قرار نگرفت. بسیاری آن را گامی در جهت عادی سازی و مشروعیت بخشیدن به محاصره هفت ماهه قره باغ کوهستانی آذربایجان تفسیر کردند. برخی از ساکنان آسکران، یکی از شهرهای ارمنی‌نشین نزدیک آقدام، قول داده‌اند که موانعی را در جاده عسکران-اقدام «به منظور مقابله با به اصطلاح کمک‌های بشردوستانه از پیش تعیین شده توسط مقامات آذربایجان» نصب کنند.
(میشل همچنین “بر لزوم باز کردن جاده لاچین” که قره باغ کوهستانی را به ارمنستان متصل می کند، تاکید کرد. تویوو کلاار، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در قفقاز جنوبی، به رسانه های ارمنی گفت که پیشنهاد آغدام “یک جایگزین نیست، بلکه مکملی برای جاده لاچین است”.)
آذربایجانی ها عمدتاً از پیشنهاد آغدام استقبال کردند و آن را فرصتی برای پیشبرد ادغام ارامنه قره باغ در کشور آذربایجان دانستند.
فواد شهباز، تحلیلگر سیاسی به زبان انگلیسی در توییتی نوشت: «در صورتی که کمک‌های بشردوستانه توسط جامعه ارمنی پذیرفته شود، می‌تواند در آینده نزدیک سابقه‌ای (نه گسترده) برای پذیرش تابعیت آذربایجان برای آنها ایجاد کند.
واصف حسینوف، از مرکز دولتی تحلیل روابط بین‌الملل، برای بنیاد جیمزتاون نوشت که حمایت میشل از پیشنهاد اقدم “تأیید دیگری بر تمامیت ارضی آذربایجان توسط اتحادیه اروپا و ارمنستان و موجب نارضایتی برخی از گروه‌های ملی‌گرای افراطی در ارمنستان و طرف روسی” بود.
واکنش آذربایجان به بیانیه وزارت خارجه روسیه در همان روز، ۱۵ ژوئیه، به طور مشابه، ترجیح فزاینده آن را برای مسیر مذاکرات اروپایی نشان داد.
بیانیه روسیه با این مقدمه آغاز شد که ایروان “به طور اساسی شرایط بنیادینی” که تحت آن آتش بس با میانجیگری روسیه -که به جنگ دوم قره باغ در سال ۲۰۲۰ پایان داد- امضا شد را تغییر داده است.
وزارت خارجه آذربایجان به سرعت بیانیه خود را در اعتراض به این خط منتشر کرد: اظهار نظر و تعیین شروط وزارت خارجه روسیه در مورد حاکمیت و تمامیت ارضی آذربایجان در چارچوب به رسمیت شناختن قره باغ به عنوان بخشی از آذربایجان توسط نخست وزیر جمهوری ارمنستان، کشوری که نزدیک به ۳۰ سال سرزمین های آذربایجان را اشغال کرده بود، غیرقابل قبول است.
(وزارت خارجه روسیه و آذربایجان هر دو تاکید کردند که ارمنستان قبلا قره باغ را به عنوان بخشی از آذربایجان به رسمیت شناخته است در حالی که در واقع فقط تمایل خود را برای انجام این کار اعلام کرده است)
این نوع جدال لفظی بین روسیه و آذربایجان از زمان جنگ دوم قره باغ در سال ۲۰۲۰ جدید نیست. جمهوری آذربایجان مدت‌هاست روسیه را به شکست در تضمین خروج گروه‌های ارمنی مسلح غیرقانونی از قره‌باغ متهم می‌کند. (این موضوع به نیروی مسلح قره باغ، ارتش دفاعی آرتساخ اشاره دارد.)
تقریباً در همه اظهارات رسمی، آذربایجان در تلاش است که نیروهای حافظ صلح روسی در قره باغ را «موقتاً در آنجا مستقر کرده اند» بخواند. دوره ۵ ساله استقرار نیروهای حافظ صلح در سال ۲۰۲۵ به پایان می رسد.
جنگ روسیه علیه اوکراین بستر دیگری برای سرزنش روسیه در اختیار باکو قرار داد. اگرچه آذربایجان هرگز رسماً تهاجم روسیه را محکوم نکرده و به قطعنامه‌های سازمان ملل علیه روسیه رأی نداده است (بر اساس توافقنامه مشارکت استراتژیک که دو روز قبل از حمله روسیه امضا شده است)، رسانه‌های دولتی آذربایجان به وضوح طرف اوکراینی را گرفته‌اند. و آذربایجان از آغاز جنگ به طور مرتب کمک های بشردوستانه به اوکراین ارائه می کند.
باکو از مشغله های روسیه در اوکراین سوء استفاده می کند و مناطق بیشتری را در قره باغ کوهستانی تصرف کرده و منطقه را در محاصره قرار داده است.
این به طور گسترده به عنوان تلاشی برای تغییر وضعیت در میدان تلقی می‌شود به گونه‌ای که اطمینان حاصل شود که حافظان صلح قره باغ را پس از پایان مأموریتشان ترک می کنند.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، شریک استراتژیک آذربایجان، به همین دلیل از درخواست آذربایجان برای خروج به موقع صلحبان روسی حمایت کرد و ابراز اطمینان کرد که تا سال ۲۰۲۵ آنها قره‌باغ را ترک خواهند کرد.
شجاعت احمدزاده، تحلیلگر مرکز توپچوباشوف، یک اندیشکده مستقر در باکو، می گوید گفتمان موجود و آخرین اظهارات نشان می دهد که آذربایجان در تلاش است تا خروج روسیه از قره باغ را تضمین کند. او می گوید باکو دو اهرم کلیدی دارد که می تواند برای تحقق این امر از آن استفاده کند.
اولاً، نیاز به ادغام سریع روسیه در فضای اقتصادی غیرغربی وجود دارد. در این راستا، تشدید تماس های تجاری با هند، خاورمیانه و سایر بازیگران بیش از هر زمان دیگری مطرح است. تحقق کامل کریدور شمال-جنوب که از آذربایجان می گذرد بیش از همیشه برای مسکو اهمیت دارد.
ثانیاً، برای روسیه مهم است که کشورها به جبهه ضد روسیه نپیوندند. آذربایجان از اوکراین حمایت می کند و کمک های بشردوستانه ارائه می دهد، اما به جبهه ضد روسیه نمی پیوندد. در این مورد، “بی طرفی” آذربایجان برای مسکو بیش از هر زمان دیگری مهم است.”
احمدزاده گفت که هر دوی این موارد برای روسیه مهمتر از حفظ صلح بانان در قره باغ است.
