به قلم: شهاب شهسواری
نگرانی در مورد وضعیت امنیتی مناطق زلزلهزده ترکیه باعث شد برخی گروههای امدادی خارجی، فرآیند کمکرسانی به زلزلهزدگان را متوقف کنند. روز شنبه گروههای امدادی اعزامی از سوی اتریش اعلام کردند که به دلیل خشونتهای جاری در مناطق زلزلهزده استان ختای و درگیری گروههای مختلف محلی با یکدیگر و حتی تیراندازی، امدادرسانی خود را به زلزلهزدگان متوقف میکند. روز یکشنبه با تعهد ارتش ترکیه برای حفاظت از امدادرسانهای اتریشی، عملیات جستوجو و امداد این تیم از سر گرفتهشد. اما روز یکشنبه نوبت به تیمهای امداد و نجات آلمانی رسید که اعلام کنند به دلیل نگرانیهای امنیتی عملیات خود را متوقف میکنند. تیمهای امداد و نجات اعزامی از سوی سوییس هم اعلام کردهاند که اوضاع امنیتی مناطق زلزلهزده را به دقت رصد میکنند و با توجه به شرایط امنیتی حاکم فعلا به کار خود ادامه میدهند. عصر روز یکشنبه امدادگران اعزامی از سوی رژیم اسراییل، اعلام کردند که به دلیل «تهدید شدید امنیتی» خاک ترکیه را ترک میکنند.
گزارشهای مختلفی از غارت اموال به جا مانده از زلزلهزدگان و تیراندازی و خشونت در محلهای آسیب دیده در ترکیه مخابره شده است. رویترز به نقل از مهمت بوک، شهروند ۲۶ ساله اهل انطاکیه که در جستوجوی همکار خود در آوارها میگردد، نوشته است: «گروهی از افراد در حال شکست شیشهها و حصارهای خانهها، فروشگاهها و اتومبیلها هستند.»
آیلین کاباسکال، شهروند ختای به آژانس فرانسپرس میگوید: «ما مجبور به نگهبانی از خانهها و خودروهایمان هستیم. غارتگران در حال دزدی از خانهها هستند. متاسفانه چیز بیشتری برای گفتن ندارم. ما نابود شدیم، فروپاشیدیم. چیزی که با آن مواجهیم یک کابوس است. مقامهای دولتی باید از خانههای ما حفاظت کنند.»
دو نهاد آلمانی که امدادگران خود را به ترکیه اعزام کردهاند یعنی نهاد جستوجو و نجات بینالمللی آلمان (ISAR) و آژانس فدرال آلمان برای کمکهای فنی (THW) روز یکشنبه اعلام کردند تا زمانی که سازمان بلایای طبیعی و امور اضطراری ترکیه (AFAD) شرایط را در مناطق فعالیت آنها «امن» اعلام کند، عملیات خود را متوقف میکنند.
به گزارش رویترز، سرپرست عملیات ISAR، استیون بایر گفته است که « وضعیت امنیتی در مناطق زلزلهزده تا اندازهای در حال بدتر شدن است. وی گفته است با توجه به گذشت زمان بیشتر از زلزله و کاهش امید برای پیدا شدن نجاتیافتگان از زیر آوار، چنین شرایطی عادی است. بخشی از این امر به دلیل این است که ذخایر غذا در حال پایان یافتن است، آب در حال تمام شدن است و مردم دنبال آب و غذا میگردند. عامل دوم این است که به شکل روزافزونی امید برای پیدا کردن افراد زنده کمتر میشود و این ناامیدی به خشم دامن میزند.»
این امدادگر آلمانی به رویترز گفته است که امدادگران ISAR و THW فعلا در کمپ مشترک خود باقی خواهند ماند، هر چند اگر شواهدی مبنی بر وجود نجاتیافتهای زیر آوار به دست بیاید، بلافاصله وارد عمل خواهند شد. نهاد آلمانی ISAR در ایمیلی برای رویترز توضیح داده است: «گزارشها در مورد برخورد میان گروههای مختلف افزایش یافته است و حتی گزارشهایی در مورد تیراندازی هم وجود دارد.»
مقامهای ترکیه در مورد وضعیت امنیتی مناطق زلزلهزده اظهارنظری نکردهاند، اما رجب طیب اردوغان، رییسجمهور ترکیه در منطقه اعلام وضعیت اضطراری کرده است و تاکید کرده است که گزارشهایی در مورد غارت اموال وجود دارد. رییسجمهور ترکیه تاکید کرده است: «از این لحظه به بعد، افرادی که در غارت و آدمربایی نقش دارند باید بدانند که دست قدرتمند حکومت دنبال آنها است.»
روز شنبه، نهاد اتریشی واحد نیروهای امداد در فاجعه (AFDRU) اعلام کردهبود که فعالیتهای خود را موقتا متوقف میکند. با این حال روز یکشنبه، مایکل باوئر، سخنگوی وزارت دفاع اتریش اعلام کرد که با تصمیمگیری ارتش ترکیه برای محافظت از عملیات امدادرسانهای اتریشی، این تیم امداد و نجات فعالیت خود را از سر میگیرد. ۸۲ امدادگر اتریشی در شهر انطاکیه از سهشنبه گذشته مشغول فعالیت هستند و در طول کمتر از یک هفته دست کم ۹ نفر نجاتیافته را از زیر آوار رها کردهاند.
پییر کوگلوایز، سخنگوی ارتش اتریش، روز شنبه گفتهبود: «درگیریهای متعددی میان گروههای مختلف در ترکیه رخ میدهد. به نظر میرسد که بخت پیدا کردن نجاتیافتگان دیگر در مقابل تهدیدهای امنیتی منطقی به نظر نمیرسد.»
امدادگران سوییسی هم گفتهاند که با دقت وضعیت امنیتی در استان ختای را زیرنظر دارند و تمهیدات امنیتی را به نسبت شرایط تقویت کردهاند. سوییس ۸۷ امدادگر و ۸ سگ تربیتشده برای عملیات امداد و نجات به ترکیه اعزام کرده است و تاکنون امدادگران سوییس موفق شدهاند ۱۱ حادثهدیده را از زیر آوار رها کنند که از جمله آنها دو نوزاد بودند. یک تیم ۱۲ نفره دیگر هم از سوییس روز جمعه به منطقه اعزام شد.
اسراییلیها از ترکیه گریختند
گروه امداد اسراییلی موسوم به «هاتزاله متحد» روز یکشنبه اعلام کرد که بعد از شش روز حضور در مناطق زلزلهزده ترکیه، به دلیل «تهدیدهای شدید امنیتی» خاک ترکیه را ترک میکند. این گروه درحالی از خاک ترکیه رفته است که گروه دیگر اسراییلی موسوم به IsraAid اعلام کرده است که به عملیات در خاک ترکیه ادامه میدهد. الی پولاک، مدیر اجرایی هاتزاله متحد و داو میزل، معاون عملیات این نهاد در بیانیهای مدعی شدهاند: «اطلاعات موثقی در مورد تهدید فوری علیه تیم اسراییلی دریافت کردیم و باید امنیت پرسنل را در اولویت قرار دهیم.»
مقامهای این گروه اسراییلی گفتهاند: «ما از ابتدا از تهدیدهای احتمالی اعزام یک تیم به ترکیه، بهویژه در نزدیکی مرز سوریه، آگاه بودیم؛ اما گامهای ضروری برای خنثی کردن تهدیدها برداشتیم تا عملیات نجاتبخش خودمان را ادامه دهیم.» به گفته مقامهای این گروه اسراییلی، با ارزیابی مشترک روسای واحدهای جستوجو و نجات و فرماندهی داخلی ارتش اسراییل که شنبه شب انجام شد، نتیجهگیری شد که امکان ادامه عملیات وجود ندارد. به گفته مقامهای این گروه، به دلیل فقدان هواپیماهای کافی و ضرورت خروج سریع از خاک ترکیه، میریام ادلسون، همسر شلدون ادلسون، حامی یهودی درگذشته حزب جمهوریخواه در امریکا، یک هواپیمای اختصاصی برای این گروه اعزام کرده است.
آغاز بازداشتها توسط دولت ترکیه
بعد از دستور رییسجمهور ترکیه برای بازداشت غارتگران اموال مردم، آناتولی، خبرگزاری رسمی ترکیه اعلام کرده است که دست کم ۹۸ مظنون که متهم به غارت و تخریب ساختمانها و مزاحمت یا کلاهبرداری تلفنی برای قربانیان زلزله هستند، بازداشت شدهاند. به گزارش آناتولی، یک مقام امنیتی به شرط پنهان ماندن نامش به دلیل محدودیتهای رسانهای گفته است که تیمهای امنیتی دست کم در حال تحقیق از ۴۲ مظنون به غارتگری در ساختمانهای آسیبدیده از زلزله در استان ختای هستند. براساس اطلاعات منتشر شده دستکم ۴۰ مظنون بازداشت شدهاند که همراه آنها ۱۱ هزار دلار و ۷۰ هزار لیره پول نقد، ۲۰ گوشی تلفن همراه، ۸ لپتاپ، ۵ قطعه لوازم خانگی، ۶ هفتتیر و ۳ تفنگ به اضافه مقادیری جواهرات و کارتهای بانکی متعلق به افراد دیگر کشف شده است.
دو نفر دیگر از بازداشتشدگان در استان ختای افرادی هستند که خود را به شکل امدادگران درآوردهبودند و سعی داشتند ۶ کامیون غذا برای آسیب دیدگان را بربایند. ۶ مظنون دیگر در منطقه بیکوز استانبول بازداشت شدهاند که با تماسهای تلفنی قصد کلاهبرداری از آسیبدیدگان زلزله در غازی عینتاب داشتند. ندیم آکارسو، یکی از قربانیان این کلاهبرداری تلفنی است که با او تماس گرفتهشده و ادعا شده است در صورت ارایه اطلاعات بانکیاش به او کمک میشود. بعد از جابهجایی پولهای حساب این قربانی به یک حساب دیگر، این فرد با پلیس تماس گرفته است. پلیس گفته است که از ۶ بازداشت شده در این پرونده تعداد زیادی موبایل، یک کلت کمری ثبتنشده و تجهیزات غیرقانونی دیگر کشف شده است. به گفته مقامهای محلی به خبرگزاری آناتولی در ۸ استان دیگر ترکیه نیز دست کم ۴۸ نفر بازداشت شدهاند و ۷ مظنون دیگر هم با قرار وثیقه آزاد هستند. در قهرمان مرعش هم ۵ مظنون به دلیل تلاش برای دزدی از یک فروشگاه لوازم خانگی بازداشت شدهاند. در پازارجیک، ۳ مظنون به دزدی بازداشت شدهاند. در سمعانداغ و حصه در استان ختای و در استانهای ملطیه و عثمانیه و آدانا هم چند نفر به دلیل دزدی و غارت بازداشت شدهاند.
دیپلماسی زلزله
یک هفته بعد از وقوع زلزله در ترکیه، کمکهای انساندوستانه باعث شده است تا یخ روابط خارجی ترکیه با برخی از کشورهای همسایه آب شود. روز گذشته علاوه بر سفر تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به ترکیه به عنوان نخستین رهبر خارجی که پس از زلزله دوشنبه هفته گذشته برای بررسی کمکهای خارجی و دیدار با رجب طیب اردوغان، رییسجمهور، وزیر خارجه یونان که در سالهای اخیر با مشکلات متعددی در رابطه با آنکارا مواجه شده است، به ترکیه سفر کرد. همچنین برای نخستینبار از ۳۵ سال پیش، مرزهای ترکیه و ارمنستان برای عبور یک کاروان کمکهای ارمنستان برای زلزلهزدگان ترکیه، بازگشایی شد.
رییسجمهور ترکیه و امیر قطر روز یکشنبه در کاخ ریاستجمهوری وحیدالدین استانبول دیداری غیرعلنی داشتند. رسانههای دیگر نیز تاکنون گزارشی درباره موضوع گفتوگوهای دو طرف منتشر نکردهاند. این دیدار به عنوان بخشی از سفر کاری یک روزه امیر قطر به ترکیه انجام شد؛ او اولین رهبر از کشوری خارجی است که پس از وقوع زلزله شدید در جنوب ترکیه به این کشور سفر کرده است.
یک مقام ترکیهای روز شنبه اعلام کرد که برای اولینبار در ۳۵ سال گذشته، کامیونهای ارسال کمکهای بشردوستانه برای کمک به قربانیان زمین لرزه ترکیه، از گذرگاه مرزی بین ارمنستان و ترکیه عبور کردند. این دو کشور مدتهاست با بستن مرزهای مشترک زمینی و بدون داشتن ارتباط دیپلماتیک، روابط تیرهای را پشت سر گذاشتهاند. به گزارش یورونیوز، سردار قیلیچ فرستاده ویژه ترکیه در امور ارمنستان، عکسهایی از عبور پنج کامیون حاوی مواد غذایی و آب آشامیدنی از ایست بازرسی علیجان در مرز بین دو کشور منتشر کرد. آقای قیلیچ با تشکر از مقامات ارمنستان گفت: «برای همیشه کمکهای سخاوتمندانه ارسال شده توسط مردم ارمنستان برای کمک به کاهش آلام مردم در منطقه زلزلهزده ترکیه را به یاد خواهم داشت.»
نیکوس دندیاس، وزیر خارجه یونان روز یکشنبه در پی وقوع زلزله اخیر در ترکیه برای ابراز مراتب همدردی خود به این کشور سفر کرد. وزیر خارجه یونان به عنوان اولین مقام ارشد اروپایی که پس از وقوع زمین لرزه به ترکیه سفر کرده قرار است از مناطق زلزلهزده بازدید کند. نیکوس دندیاس در مرحله اول سفرش با مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه دیدار کرد. وزیر خارجه یونان درنظر دارد راههای افزایش کمک آتن به ترکیه برای امدادرسانی به زلزلهزدگان را بررسی کند. یونان یکی از اولین کشورهایی بود که برای ارسال کمک به ترکیه اعلام آمادگی کرد.