سایت تحلیلی راهبردی interregional وابسته به امارات متحده عربی، در مقاله ای به بررسی انگیزه های رژیم صهیونیستی برای نفوذ در آسیای مرکزی پرداخت.
این مقاله با اشاره به سفر اخیر دو هیئت از آسیای مرکزی به فلسطین اشغالی برای اولین بار، این اتفاق را نقطه عطف توسعه همکاری بین دو طرف دانسته و افزوده است:
اسرائیل اجرای «استراتژی اتحاد احزاب» را در تعاملات خود با منطقه آسیای مرکزی اتخاذ کرده است که بر «جلوگیری از سیاست‌های ضد اسرائیلی از طریق ایجاد اتحاد با کشورهای غیرعربی نزدیک به محیط منطقه‌ای خود» متکی است. بر این اساس، اسرائیل به تعدادی از منافع استراتژیک خود دست یافته است و همچنان اجرای بقیه انگیزه های استراتژیک خود را دنبال می کند که موارد ذیل از جمله آنهاست:
دسترسی به منابع اقتصادی معدنی:
کشورهای آسیای مرکزی از ثروت و منابع طبیعی متنوع و عظیمی برخوردارند. قزاقستان بزرگترین ذخایر اورانیوم جهان و همچنین سایر مواد معدنی (طلا، نقره) را در اختیار داشته و دارای حدود ۱۰ میلیارد بشکه ذخایر نفت و دو تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی است. ترکمنستان ششمین ذخایر گاز طبیعی جهان را دارد و تاجیکستان دارای بیشترین ذخایر آنتیموان است که در صنعت هواپیماسازی (همچنین در صنایع نظامی مثل ساخت گلوله) استفاده می شود.
این منابع عظیم، منابع مالی زیادی را در اختیار کشورهای منطقه قرار می دهد و میتواند بازاری بزرگ برای محصولات نظامی و اقتصادی اسرائیل ایجاد کند. همینطور اسرائیل به دنبال ایجاد “گذرگاه” برای انتقال نفت و گاز از آسیای مرکزی به کشورهای اروپایی است که با گسترش خط انتقال از آذربایجان به بندر جیهان ترکیه و سپس بندر عسقلان اسرائیل صورت می گیرد.
پذیرش جوامع یهودی از آسیای مرکزی:
تعداد یهودیان در کشورهای آسیای مرکزی حدود ۱۲ درصد از کل یهودیان در کل کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق تخمین زده می شود، از این رو تل آویو از طریق آژانس های مختلف خود، برای جذب و انتقال آنها به اسرائیل اهتمام ورزید و “کنفرانس یهودیان” در دسامبر ۱۹۹۹ در قزاقستان برای نظارت بر وضعیت آنها تأسیس شد.
شعبه‌های برخی از مؤسسات برای پیوند جوامع یهودی در کشورهای آسیای مرکزی با اسرائیل نیز افتتاح شده است. نمونه آن شعبه آژانس یهودی “سحتوت” و همچنین مرکز فرهنگی اسرائیل در تاشکند است.
شایان ذکر است که پس از افزایش فعالیت اسرائیل در آسیای مرکزی، تل آویو یهودیان این منطقه را به ماندن در کشورهای خود و تشکیل لابی برای نفوذ در حلقه های تصمیم گیری در کشورهای آسیای مرکزی تشویق کرد.
محدود کردن نفوذ ایران:
ایران یکی از قدرت‌های منطقه‌ای تأثیرگذار در منطقه آسیای مرکزی است و با این منطقه و دریای خزر مرز مشترک دارد و مسیر اتصال به دریای آزاد برای این کشورهای محصور در خشکی بحساب می آید.
این یکی از انگیزه‌های اسرائیل برای تقویت همکاری‌های خود با کشورهای منطقه است، به این صورت که ایران را از طریق مرزهای غربی آسیای مرکزی محاصره کرده و رقابت اقتصادی و سیاسی خود با ایران را در این کشورها افزایش دهد.
به همین ترتیب، تل آویو در تلاش است تا با هر مدل «بنیادگرای اسلامی» مورد حمایت ایران در آسیای مرکزی مبارزه کند.
این رقابت برای مدت طولانی مخفی نگاه داشته میشد تا اینکه اخیراً آشکار گشت، برخی از کشورهای آسیای مرکزی فاش کردند که ایران آنها را تهدید کرده و از آنها خواسته تا همکاری خود را با اسرائیل متوقف کنند. تل‌آویو همچنین از خنثی‌سازی عملیات‌های مسلحانه ایران که شهروندانش را در کشورهای آسیای مرکزی هدف قرار می‌داد، و کشف هسته های ایرانی که قصد ترور شخصیت های اسرائیلی و یهودی را داشتند، خبر داد.
تقویت موقعیت در مقابل رقبا:
در تاریخ ۳ فوریه ۲۰۲۲، مایکل هرتزوگ، سفیر اسرائیل در واشنگتن، دیداری چهارجانبه با سفرای ترکیه، آذربایجان، ازبکستان و قزاقستان، برای گفتگو در مورد توسعه روابط با آنها و بررسی ابزارهای هماهنگی منطقه ای بین آنها، برگزار کرد. این دیدار پس از آشتی ترکیه و اسرائیل اهمیت مضاعفی پیدا کرده، به این منظور که دو کشور می توانند نفوذ خود را در کشورهای منطقه هماهنگ کنند. و این هماهنگی به منافع دیگر قدرت ها از جمله ایران، روسیه و چین در این منطقه آسیب خواهد رساند.
در مجموع، اسرائیل با تشویق آمریکا موفق شده نفوذ خود را بشدت در منطقه آسیای مرکزی تقویت کند.
از سویی نفوذ حداکثری اسرائیل با چالش‌هایی مواجه است که بارزترین آن، رقابت با ایران است که می تواند شکل نظامی به خود گرفته و یکی از کشورهای آسیای مرکزی به صحنه اجرای آن تبدیل شود.
