عباس میرزا پس از اطلاع از این موضوع یک سپاه بیست و پنج هزار نفری جمع آوری ودر ژوئیه ۱۸۲۷ به سوی ارس حرکت کرد. ولیعهد برای ادامه عملیات نظامی احتیاج مبرم به کمک مالی فتحعلی شاه داشت ولی پادشاه قاجار از ارسال پول خودداری می کرد و این امر باعث دلسردی ولیعهد گردیده بود. وی ناچار هزینه جمع آوری قشون را خود متحمل شده و عده ای از سربازان چربک را به دلیل نداشتن اعتبار مرخص کرده بود.عباس۔ میرزا دیگر آن شور و حرارت سابق را نداشت و مایل بود هر چه زودتر به این جنگهای خانمانسوز خاتمه داده شود.
در جنگ بسیار شدیدی که در ماه اوت ۱۸۲۷ در ساحل شمالی رود ارس بین نیروهای ایران و روس روی داد ابتدا روسها توانستند قلعه‌های عباس آباد و اردوباد را تصرف کنند ولی بعدا عباس میرزا موفق شد لشکر ژنرال کراکوفسکی را در نزدیکی کلیسای اچمیادزین و همچنین قوای ژنرال آریستوف را در حوالی نخجوان منهزم و وادار به عقب نشینی کند. در این موقع عباس میرزا یکبار دیگر از پدرش تقاضای کمک مالی کرد تا بتواند عملیات نظامی را دنبال کند ولی فتحعلی شاه رسما از قبول این تقاضا خودداری کرد و برای اینکه از صحنه جنگ دور باشد در ۱۳ اکتبر به تهران مراجعت نمود.
همینکه روسها از موضوع اختلاف شاه و ولیعهد مطلع شدند فرصت را مغتنم شمرده دست به حمله متقابله زدند. در ۱۵ اکتبر ژنرال پاسکویچ پس از هشت روزجنگ خونین ایروان را فتح کرد و به این ترتیب سراسر زمینهای ماوراء ارس به دست روسها افتاد. آنگاه ژنرال آریستوف در رأس یک سپاه شش هزار نفری از رود ارس عبور کرد و به جانب تبریز رهسپار شد. در ۲۴ اکتبر ۱۸۲۷ تبریز که فاقد وسایل دفاعی و سنگربندی بود به آسانی به دست روسها افتاد.
با سقوط تبریز، استقلال ایران به شدت در خطر افتاده و روسها خود را برای حمله به تهران آماده می کردند. در چنین وضعی عباس میرزا نمایندگانی نزد پاسکبویچ فرستاد و شرایط وی را برای متارکه جنگ استفسار کرد. در مذاکرات دهخوارقان که در نوامبر ۱۸۲۷ باحضور ولیعهد به عمل آمد، سردار روسی الحاق کلیه سرزمینهای شمال رود ارس و پرداخت هفت میلیون و نیم تومان غرامت جنگ را شرط اساسی شروع مذاکرات قرار داد.
وقتی فتحعلی شاه از این شرایط سنگین آگاه شد نسبت به ولیعهد خود خشمگین گردید وبدون آنکه وی را مطلع کند دستور جمع آوری سپاه داد و در ژانویه ۱۸۲۸ در رأس این سپاه به سوی قزوین حرکت کرد. ژنرال آریستوف هم پس از تصرف اردبیل و آستارا در قافلانکوه اردو زده و منتظر وصول دستور حمله به تهران بود. در این موقع مکدونالد وزیر مختار انگلیس که از پیشرفت روسها و خطر سقوط تهران به شدت نگران بود، و امیدی هم به نتیجه جنگ بین نیروهای فتحعلی شاه و آریستوف نداشت به اردوی شاه پیوست و پیشنهاد میانجیگری کرد. فتحعلی شاه هم که قلبا از روبه رو شدن با دشمن زورمند و فاتح بیمناک بود این پیشنهاد را پذیرفت.
▪️منبع: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تاریخ روابط خارجی ایران
🌐تهیه شده در تحریریه ایراس
