«کاترین خیالات دور و درازی در باره ایران داشت. وی که دیگر از تقسیم لهستان در اروپا و سرکوبی عثمانیان در آسیا فراغت یافته بود، آرزوی تصرف ایران و هند را در سر می پرورانید. خاصه که در این زمان، کاترین دل و دین در گرو عشق سروان جوانی از رسته سوار نظام به نام پلاتون زوبرف نهاده بود و آن جوان برای عزیز کردن خود یا برای اجرای خیالات جاه طلبانه و غرورآمیز خویش دائم درگوش کاترین افسانه‌ها از لشکرکشی‌ها و فتوحات فراوان زمزمه میکرد. «جناب سروان» به امپراطریس توصیه کرده بود خودش را به تصرف ایران مأمور کند تا وی پس از تصرف شهرهای ایران و مستقر ساختن پادگان لازم، از طریق ایران به خاک عثمانی بتازد و به سوی استانبول حرکت کند و همزمان با حمله وی، ناوگان روسیه نیز به بوسفوره درآید و از راه دریا استانبول را محاصره کند و امپراطریس کاترین هم با آن کشتی‌ها همراه باشد. امپراطریس پیر هم که از سخنان شیرین محبوب دلبند جوان بر سرشوق آمده بود سرانجام با نقشه وی موافقت نمود.
والرین زوبرف در فوریه ۱۷۹۹/ شعبان ۱۲۱۰، از سن پترزبورگ به راه افتاد. وی وعده داده بود که در سپتامبر همان سال (ربیع الاول ۱۲۱۱ ق) در اصفهان باشد. برطبق نقشه اصلی قرار بود که سپاهی شامل ده هزار نفر به فرماندهی ژنرال کارساکوف از جبال قفقاز بگذرد و شهر تفلیس را تصرف نماید و والدین زوبوف نیز با بیست هزار سرباز، از ساحل غربی دریای خزر به سواحل شمالی ایران نفوذ کند و به سپاه کارساکوف ملحق شود و دو سردار با هم به اصفهان بروند. اما در ماه سپتامبری که والرین زوبرف وعده داده بود هنوز بین سپاه روس و شهر اصفهان ششصد ورست راه بود که طی آن بسیار دشوار می نمود. به همین جهت هم از سن پترزبورگ دوولان مهندس فرانسوی را با نقشه های جغرافیایی و دستورات نظامی و اداری به کمک او فرستادند. سرانجام والرین زوبرف متوجه شد که این نقشه ها عملی نیست. در همین روزها هم ملکه کاترین در ۱۷ نوامبر ۱۷۹۹/ جمادی الاولی ۱۲۱۲ درگذشت و پل امپراطور جدید لشکرکشی به ایران را متوقف کرد. شاید هم نمیخواست زوبوف را بر سر کار نگهدارد که مبادا وجود وی یادآور خاطره بی بند و باری‌های مادرش باشد. این نکته را نیز اضافه کنیم که کاترین برای اجرای مقاصد خود در ایران می خواست از وجود مرتضی قلی خان برادر آقامحمدخان که به روسیه پناهنده شده بود استفاده کند و خان زاده فراری را چون عروسک دست آموزی به جای آقامحمد خان بگذارد.» / ایراس
منبع: تاریخ قاجاریه، عبدالحسین نوائی
