- #فرهنگی
ابوریحان بیرونی، دانشمندی بزرگ در حکمت، اخترشناسی، ریاضیات، تاریخ وجغرافیاست. او در قرن چهارم ه.ق در حوالی خوارزم متولد شد و از این جهت به بیرونی یعنی خارج از خوارزم معروف شده است.
او نخستین گام‌ها را در مسیر شناخت فرهنگ‌های بشری برداشت و نه تنها بانی رشته مردمشناسی که یکی از بنیانگذاران علوم هویتی در جهان است.
در سفر محمود غزنوی به هندوستان، ابوریحان نیز همراه او بود و در آنجا با حکما و علماء هند معاشرت کرده و زبان سانسکریت را آموخت و با این زبان برای تحقیق درباره فرهنگ هندیان از روش مصاحبه و گفت‌وگو بهره برد. کتاب “تحقیق ماللهند” درباره علوم، عقاید و آداب هندیهاست. این کتاب حاوی مباحث مردمشناسی فراوانیست و اطلاعات ارزشمندی از سابقه فرهنگی مردمان هند و کشورشان دارد. تحقیق ماللهند به انگلیسی،روسی، هندی، اردو، مالایایی و بنگالی ترجمه شده ولی متاسفانه بهطور کامل به فارسی ترجمه نشده است.
ابوریحان غیر زبان سانسکریت با زبان‌های یونانی باستان، عبری توراتی و سُریانی نیز آشنایی داشت. او در کتاب دیگرش با عنوان “آثار الباقیه عن القرون الخالیه” نیزاز تاریخ، آداب و عادات ملل سخن گفته است.
بنا بر تحقیقات تقریباً چهار پنجم آثار او از بین رفتهاند بی آن که امیدی به بازیافت آنها باشد و از آنچه برجای مانده در حدود نیمی به چاپ رسیده است.
او تألیفات بسیاری در نجوم و هیئت و منطق دارد از جمله آنان” قانون مسعودی” است. این کتاب دایره المعارف کاملی در نجوم به شمار رفته و ارزش آن تا حدی بود که با “المجسطی بطلمیوس” مقایسه میشد.
ابوریحان چنان عاشق ایران بود که کتابهایی مانند “التفهیم” را به زبان فارسی نوشت و این مسئله در آن دوره که بیشتر کتابها به زبان عربی نوشته میشد، عجیب بود.
او به جز نوروز و مهرگان دست از کار نمیکشید و در کتاب التفهیم گزارشی دقیق و رسا از جشن‌های ایرانیان عرضه داشته است.
مهمترین کشف ابوریحان محاسبه مساحت محیط و قطر کره زمین است. وی با تکیه بر علم و هوش سرشار خود وجود خشکی گسترده (قاره آمریکا) را در آنسوی کره زمین حدس زده بود که حدود ۵ قرن بعد توسط کریستوف کلمب و آن هم بهصورت کاملاً اتفاقی کشف شد.
وی در شهر غزنیِ افغانستان چشم از جهان فروبست و در همانجا به خاک سپرده شد.
دانشنامه علوم چاپ مسکو ابوریحان را دانشمند همه قرون و اعصار خوانده است و در بسیاری از کشورها نام بیرونی را بر دانشگاه‌ها و کتابخانه‌ها نهاده و لقب «استاد جاوید» به او داده‌اند. در هزارمین سال تولد ابوریحان بیرونی در چند کشور تمبرهایی برای بزرگداشت وی طراحی چاپ شد که نشان از مقام والای این شخصیت علمی دارد.
ابوریحان بیرونی و آثارش، میراث علمی مشترک برای نزدیکی ملت‌های برادر و بزرگ ایران، افغانستان، تاجیکستان و سایر کشورهای همسایه و هم‌تمدن است و باید به خود ببالند که بنیانگذار مردمشناسی و علم مطالعه فرهنگ، به آنان تعلق دارد.
ابوریحان بیرونی و آثارش، میراث علمی مشترک برای نزدیکی ملت‌های برادر و بزرگ ایران، افغانستان، تاجیکستان و سایر کشورهای همسایه و هم‌تمدن است و باید به خود ببالند که بنیانگذار مردمشناسی و علم مطالعه فرهنگ، به آنان تعلق دارد.
