قرارداد گاز روسیه -آذربایجان پرسش‌های نگران کننده‌ای برای اروپا ایجاد می‌کند

آذربایجان واردات گاز از روسیه را بر اساس قراردادی آغاز کرده است که باکو را قادر می‌سازد تا تقاضای داخلی خود را برآورده کند، اما سؤالات جدی در مورد توافق اخیر این کشور برای افزایش صادرات به اروپا ایجاد می‌کند.

گازپروم، تولیدکننده و صادرکننده گاز دولتی روسیه در ۱۸ نوامبر اعلام کرد که از ۱۵ نوامبر عرضه گاز به شرکت دولتی گاز آذربایجان سوکار را آغاز کرده و تا مارس ۲۰۲۳ در مجموع تا یک میلیارد متر مکعب گاز را تامین خواهد کرد.

نه وزارت انرژی آذربایجان و نه سوکار به سؤالات اوراسیا نت که به دنبال تأیید توافق بود، پاسخی ندادند، جزئیاتی که هنوز مشخص نیست. سوکار در بیانیه‌ای به خبرگزاری آذربایجانی APA اعلام کرد که مدت‌هاست با گازپروم همکاری کرده و دو شرکت «در تلاش هستند تا زیرساخت‌های خود را با سازمان‌دهی تبادل متقابل جریان گاز بهینه‌سازی کنند».

این قرارداد درست پیش از دوره اوج تقاضا در اواسط زمستان امضا شد، زیرا آذربایجان به دنبال حفظ عرضه گاز به مشتریان داخلی خود و همچنین انجام تعهدات صادراتی خود به گرجستان و ترکیه و همچنین تجارت اخیر خود با اروپا است.

قرار بود صادرات به اروپا از طریق کریدور جنوبی گاز در سال جاری به ۱۰ میلیارد متر مکعب برسد، اما بر اساس یادداشت تفاهم جدیدی که در ماه ژوئیه با اتحادیه اروپا امضا شد، باکو موافقت کرد صادرات را به ۱۲ میلیارد متر مکعب افزایش دهد. این افزایش به منظور کمک به بروکسل برای جبران از دست دادن ذخایر گاز روسیه بود که توسط مسکو در تلافی تحریم‌های اتحادیه اروپا اعمال شده پس از حمله روسیه به اوکراین قطع شده بود.

در حالی که این قرارداد در بروکسل و باکو بسیار مورد توجه قرار گرفته است، هرگز مشخص نشد که گاز اضافی دقیقاً از کجا می آید.

مشکلات مربوط به این تعهد در اوایل سپتامبر ظاهر شد، زمانی که پرویز شهبازوف، وزیر انرژی آذربایجان اعلام کرد که آذربایجان در سال جاری تنها ۱۱٫۵ میلیارد متر مکعب به اروپا صادر خواهد کرد و هیچ اشاره ای به دلیل کاهش هدف صادراتی ارائه نکرد. حتی این حجم اضافی کم‌تر از کجا می‌آید، مشخص نیست.

یک منبع نزدیک به کنسرسیوم مالک میدان گازی عظیم شاه دنیز آذربایجان که در حال حاضر تمام گاز صادراتی آذربایجان را تامین می کند، به اوراسیا نت تایید کرد که هیچ قرارداد صادرات جدیدی منعقد نشده است و این میدان در حال حاضر فقط برای تامین ۱۰ میلیارد متر مکعب که قبلا توافق شده است، قرارداد دارد.

اکنون اخباری مبنی بر واردات گاز آذربایجان از روسیه در زمستان حاکی از آن است که باکو قصد دارد از گاز روسیه برای تامین بازار داخلی خود استفاده کند تا بتواند گاز خود را آزاد کند و بتواند به تعهدات خود در قبال بروکسل عمل کند.

تحریم های اعمال شده توسط اتحادیه اروپا علیه روسیه در مورد آذربایجان اعمال نمی‌شود، زیرا این کشور آزاد است تا هر چقدر که می‌خواهد گاز روسیه را وارد کند.

اما توافق جدید با نیات سیاسی توافق جولای که به طور خاص برای افزایش حجم گاز آذربایجان به اروپا به منظور کمک به اتحادیه اروپا برای کاهش وابستگی خود به گاز روسیه توافق شده بود، در تضاد است.

پیامدهای بلند مدت

این واقعیت که بخشی از این واردات از آذربایجان با کمک مسکو تسهیل می‌شود، نشان می‌دهد که تلاش‌های بروکسل برای تنوع‌بخشی ممکن است حتی در درازمدت بیهوده باشد. بر اساس قراردادی که در ماه ژوئیه امضا شد، باکو همچنین موافقت کرد که صادرات از طریق کریدور گاز جنوبی را تا سال ۲۰۲۷، ۲۰ میلیارد متر مکعب در سال – حداکثر مقداری که شبکه خط لوله موجود می تواند حمل کند- یعنی دو برابر کند.

این افزایش هزینه زیادی خواهد داشت و تحقق آن به زمان نیاز دارد و نیازمند افزودن کمپرسورهای جدید به خطوط لوله فعلی و همچنین سرمایه گذاری عظیم در میادین گازی آذربایجان برای تولید گاز مورد نیاز است.

هنوز هیچ تصمیم سرمایه‌گذاری برای توسعه سه خط لوله که کریدور گازی جنوبی را تشکیل می‌دهند که گاز آذربایجان را به اروپا منتقل می‌کند، اتخاذ نشده است، در حالی که این سوال باقی است که ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز اضافی در سال از کجا تامین می‌شود.

بریتیش پترولیوم در اوایل سال جاری تایید کرد که میدان گازی غول پیکر شاه دنیز که در حال بهره برداری است، قادر به تامین ۱۰ میلیارد متر مکعب اضافی مورد نیاز نیست.

آذربایجان میادین گازی کوچک دیگری نیز دارد، اما انتظار نمی رود که تولید از این میادین برای پاسخگویی به تعهد باکو در بروکسل کافی باشد، و این چشم انداز را افزایش می دهد که گاز باید از کشورهای دیگر منطقه تامین شود.

این موضوع امیدهای دیرینه را زنده کرد که آذربایجان بتواند گاز همسایه خود ترکمنستان، که ششمین ذخایر بزرگ گاز روی کره زمین است، را از طریق دریای خزر ترانزیت کند.

روابط بین باکو و عشق آباد در سال های اخیر به طور قابل توجهی بهبود یافته است و به توافق پیشگامانه مبادله گاز سه جانبه با ایران در دسامبر ۲۰۲۱ ختم شد که بر اساس آن ترکمنستان متعهد شد سالانه بین ۱٫۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز به شمال شرق ایران صادر کند. به همین میزان گاز از شمال غرب ایران به آذربایجان صادر خواهد شد.

این توافق که به طور گسترده به عنوان نمونه‌ای نادر و قابل توجه از همکاری منطقه‌ای مورد استقبال قرار می‌گیرد، به عنوان یک منبع احتمالی کوتاه مدت گاز اضافی برای اروپا در نظر گرفته شده است. با این حال، وضعیت فعلی معامله نامشخص است. نیاز غیرمنتظره آذربایجان به واردات گاز روسیه این ظن را ایجاد می‌کند که این توافق ممکن است با بدتر شدن روابط بین باکو و تهران مواجه شده باشد.

گزینه های دیگری برای انتقال گاز ترکمنستان به اروپا وجود دارد. مقامات ترکیه در ماه ژوئیه تایید کردند که آنکارا در حال بررسی سه گزینه برای انتقال گاز ترکمنستان است که از آذربایجان از طریق کریدور گاز جنوبی به اروپا تحویل داده می شود.

اعتقاد بر این است که یکی از این گزینه‌ها پروژه‌ای با حمایت ایالات متحده برای انتقال گازی است که در حال حاضر از برخی از میادین نفتی ساحلی ترکمنستان در دریای خزر خارج می شود.

اما در حالی که هیچ خبری از پیشرفت در مورد هیچ یک از گزینه‌های احتمالی نیست، این احتمال افزایش می‌یابد که – مانند تعهدش برای تحویل ۱۲ میلیارد متر مکعب گاز به اروپا در سال جاری – آذربایجان نیز نتواند به وعده خود مبنی بر دوبرابر کردن صادرات به اروپا به میزان۲۰ میلیارد متر مکعب تا سال ۲۰۲۷ عمل کند.

منبع