#اختصاصی
به قلم: پریسا احتشام نیا، دانشجوی دکترا، مطالعات شبه قاره هند
در ایالتهای پنجاب و هاریانا، موارد سرطان به شدت شایع است و آبهای زیرزمینی به دلیل استفاده زیاد از آفتکشها آلوده شدهاند. هر شب، در ساعت ۲۱:۳۰، یک قطار از ایستگاه باتیندا در ایالت پنجاب هند حرکت میکند و در واگنهای این قطار مسافران از سنین و جنسیتهای مختلف حضور دارند. اغلب آنها پوشههایی حاوی برگهها و مدارک پزشکی به همراه دارند. مقصد نیمی از مسافران این قطار، بیمارستان و مرکز تحقیقات سرطان آچاریه تولسی در منطقه بیکانر ایالت راجستان است.
این قطار که در مسیر باتیندا-بیکانر در تردد است به عنوان “قطار سرطان پنجاب” شناخته شده است که روزانه صدها هزار بیمار سرطانی را جهت درمان این بیماری خطرناک جابجا میکند. دلیل این مهاجرت بین ایالتی، هزینه درمان سرطان است. بر طیق قوانین، هزینه بلیط قطار برای هر بیمار سرطانی رایگان است و از سوی دولت هند برای همراهان بیمار نیز ۷۵ درصد تخفیف در نظر گرفته شده است. بیشتر بیمارستانهای شهر بیکانر تحت پوشش طرح بیمه سرطان قرار دارند و بیماران سرطانی میتوانند برای درمان خود تا ۱,۵۰۰,۰۰۰ روپیه کمک مالی دریافت کنند. از آنجایی که بیمارستانهای پنجاب بیماران تحت پوشش را به سختی پذیرش و بستری میکنند، بیماران سرطانی ترجیح میدهند تا با تحمل رنج سفری ریلی خود را به شهر بیکانر برسانند.
بالارفتن آمار شیوع گسترده سرطان در پنجاب و به تازگی در ایالت همجوارهاریانا، باعث ایجاد نگرانیهایی در هند شده است. هرچند که دلیل افزایش این آمار ممکن است به تغییرات در الگوهای مصرف غذایی، افزایش استعداد ژنتیکی برای پذیرش این بیماری و همچنین بیتوجهی به درمان پزشکی در مراحل اولیه سرطان مربوط باشد، اما تخریب محیط زیست و آلودگی آب، خاک و هوا به عنوان شایعترین علل سرطان در هند شناخته شدهاند. امروز آمار موارد سرطان در کشور هند در بالاترین سطح خود قرار دارد و تحقیقات دانشمندان و بررسی موارد سرطانی نشان میدهد که در سال ۲۰۲۳، ۱,۴۹میلیون نفر در هند به سرطان مبتلا بودهاند و ممکن است این تعداد تا سال ۲۰۲۵ به ۱٫۵۷ میلیون برسد. بر اساس دادههای شورای تحقیقات پزشکی هند، برنامه ملی ثبت سرطان (ICMR-NCRP)، در ایالت پنجاب، میزان بروز موارد سرطان از ۳۹۵۲۱ در سال ۲۰۲۱ به ۴۲۲۸۸ در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته است که نشان دهنده افزایش ۷ درصدی است. بر طبق آمارهای پزشکی، ایالات پنجاب وهاریانا در سال ۲۰۲۴ شاهد افزایش چهار برابری موارد سرطان دهانه رحم، دهان و سینه در میان افراد بالای ۳۰ سال بودهاند. نباید فراموش کرد که بیماری سرطان علاوه بر هزینههای پزشکی و درمانی، هزینه اقتصادی زیادی را برای بیمار، خانواده او و کشور هند به همراه دارد. به عنوان مثال هزینه جراحیهای مرتبط با سرطان بین ۱۰۰,۰۰۰ روپیه تا ۶۰۰,۰۰۰ روپیه بسته به عضو آسیبدیده متغیر است.
افزایش موارد ابتلا به سرطان ذهنها را به دهه ۱۹۶۰ در تاریخ هند هدایت میکند که در آن بازه زمانی ایالات هاریانا و پنجاب از اصلیترین بهرهبرداران “انقلاب سبز” بودند. در این دوره که به عنوان دوره توسعه سریع کشاورزی در هند نیز شناخته میشود، پنجاب به عنوان “سبد نان هند” معرفی شد که با استفاده گسترده از انواع خاصی از بذرها و آفت کشهای قوی در زمینهای کشاورزی هند توانسته بود حجم محصولات کشاورزی را به شدت افزایش دهد. هرچند که تعدادی از محققان بر این اعتقاد هستند که انقلاب کشاورزی برای تأمین غذای جمعیت بیش از یک میلیارد نفری هند ضروری بود و به افزایش درآمد و بالا رفتن سطح زندگی مردم در پنجاب کمک کرد اما این تحول به شدت به استفاده بیشتر از کودها و آفتکشها وابسته بود.
بسیاری از پزشکان استفاده بیش از حد از آفتکشها را به عنوان علت اصلی موارد سرطان درهاریانا و پنجاب ذکر میکنند. از نظر بیوشیمیایی، انسانها از طریق ژنهای سرکوبگر تومور، حفاظت طبیعی در برابر سرطان دارند. قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی میتواند ماهیت ژنهای سرکوبگر تومور را تغییر دهد و آنها را غیرفعال کند. به همین خاطر قرار گرفتن بیش از حد در معرض آفتکشها و یا استفاده از منابع آبی و خاکی آلوده به این سموم کشاورزی میتواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
پنجاب با مصرف سالانه ۵,۲۷۰ تن آفتکش، به عنوان سومین مصرفکننده بزرگ و بالاترین مصرف سرانه این مواد شیمیایی در هند شناخته میشود. این مصرف بالا منجر به انباشت آفتکشها در آبهای زیرزمینی، آب شرب و غذاها شده و این آلایندهها سپس به بدن انسان وارد میشوند. مطالعات اخیر نشان داده است که آثار آفتکشها در شیر مادران شیرده در هاریانا نیز وجود دارد. همچنین تحقیقات دیگری نیز از وجود آلایندههای فلزی مانند آرسنیک، سرب و اورانیوم در آبهای زیرزمینی مالوا در پنجاب خبر داده اند.
افزایش تعداد موارد بیماران مبتلا به سرطان این سوال را در ذهن پر رنگ میکند: آیا باید همچنان استفاده از چنین مواد شیمیایی برای بهبود تولیدات کشاورزی را با توجه به تأثیر مخرب آنها بر سلامت و کیفیت زندگی مردم در اولویت قرار داد؟
یکی از راههای حل این مشکل جدی، رویکرد ” سلامت واحد” است. تعریف سلامت واحد (One Health) برای اولین بار در سال ۲۰۲۱، توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان بهداشت جهانی حیوانات (WOAH=OIE)، سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) و برنامه محیط زیستی سازمان ملل (UNEP) بیان شد. سلامت واحد یک رویکرد یکپارچه و متحد برای تعادل و بهینهسازی سلامت مردم، حیوانات و محیط زیست است. این مفهوم بر این تأکید دارد که سلامت انسان را نه به طور جداگانه، بلکه به عنوان بخشی از یک کل یکپارچه همراه با سلامت حیوانات و اکوسیستمها بررسی کنیم.
در راستای مدیریت آفات این برنامه بیان میکند که با استفاده از روشهای پایدار اکولوژیکی برای کنترل آفات، زمینهای کشاورزی میتوانند نیاز استفاده از آفت کشها را به حداقل برسانند به این ترتیب ردپای مواد شیمیایی در کشاورزی کاهش یافته و هوا، آب یا خاک با آفتکشها آلوده نمی گردند. البته چنین مداخلاتی ممکن است با چالشهای عمدهای از سوی کشاورزانی که به روشها و شیوههای کشاورزی شیمیایی عادت کردهاند، مواجه شود، به همین دلیل بسیار مهم است که در مورد حفاظت از محیط زیست و اجرای چنین برنامههایی به کشاورزان آگاهیهای درست و کاملی داده شود.
در ایالت پنجاب به تازگیها تلاشهایی برای استفاده از رویکرد سلامت واحد انجام شده است که همین امر میتواند اولین قدم به سوی یک راهحل پایدار برای مشکل سرطان ناشی از استفاده بیش از حد از آفتکشها باشد.