#اختصاصی
به قلم: مهدی نوری چورتی؛ دانشجوی دکتری مطالعات روسیه و پژوهشگر ایراس
مقدمه
همواره در روسیه در مورد جایگاه زنان و نقش آنها در سیاست تفاسیر مختلفی شده است و عدهای معتقدند که در سالهای اخیر نقش زنان قدرتمند در روسیه پررنگتر شده است در مقابل عدهای دیگر بر این باورند که با تثیبت رژیم پوتین ما شاهد یک نوع رژیم مردسالارانه هستیم که در آن زنان جایگاه مناسبی در ارگانهای سیاسی و پستهای کلیدی کشور ندارند. با این حال، در این پژوهش سعی بر این است که چند زن معروف سیاستمدار روسیه را شناسایی و نقش آنها را در سیاست فعلی دولت روسیه بیشتر درک کنیم. در این پژوهش ۸ زن معروف سیاستمدار روسیه مورد شناسایی قرار گرفتهاند که شاید در تحلیل نویسندگان و پژوهشگران دیگر این افراد متفاوت باشد.
معروفترین زنان سیاستمدار روسیه
ایرینا خاکامادا، زمانی معاون رئیس دومای دولتی و نامزد انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۴ بود. به هر حال، او با این وعده در انتخابات شرکت کرد که مدارک عمومی در مورد دخالت مقامات در مرگ گروگانهای «نورد اوست»[۱] که توسط برخی از جداییطلبان رخ داد را ارائه کند. در جریان حمله به مرکز تئاتر در دوبروکا در اکتبر ۲۰۰۲، نیروهای امنیتی از یک گاز عصبی قوی استفاده کردند که تحت تأثیر آن، بیش از صد گروگان به خواب رفتند و برخی از آنها بر اثر خفگی جان باختند. در جریان حمله تروریستی سال ۲۰۰۲، خاکامادا با شبه نظامیان مذاکره کرد و از وضعیت به خوبی آگاه بود، اما اجازه نداشت در کانالهای فدرال صحبت کند.
خاکامادا بیشتر به عنوان منتقد شناخته میشد. با این حال، با در نظر گرفتن انتقادات او از مقامات، وی قانونگذار موفقی نبود: در دوما، ابتکارات او هر چند وقت یکبار توسط نمایندگان رد میشده است. خاکامادا همچنین پیشنهاد سادهسازی فرآیند اخذ تابعیت روسیه را ارائه کرد، اما کمیته دومای دولتی روسیه به آن توجهی نکرد و مورد پذیرش قرار نگرفت.
در آن زمان به نظر میرسید که امکان حمایت از کارآفرینی و رشد طبقه متوسط در روسیه وجود دارد، بنابراین خاکامادا برای ساده سازی مالیات برای مشاغل کوچک و متوسط فشار آورد، اما تلاشهای او دستاورد خاصی نداشت. از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ او عضو شورای ریاست جمهوری روسیه برای توسعه جامعه مدنی و حقوق بشر بوده است. پس از آن از عرصه سیاسی خارج شد و هم اکنون کلاسهای آموزشی و نویسندگی برگزار میکند.
نفر بعدی، دختر آناتولی سوبچاک، کسنینا سوبچاک قرار دارد. او در سال ۲۰۱۸ در انتخابات ریاست جمهوری روسیه شرکت کرد. در همان سال ۲۰۱۸، سوبچاک شکایتی را علیه ثبت نام پوتین به عنوان نامزد به دیوان عالی ارائه کرد، زیرا او چهارمین دوره ریاست جمهوری خود را سپری میکرد. “کسنیا سوبچاک” ملقب به “دختر خوانده پوتین” که در ابتدای جنگ با انتشار ویدئوهایی در یوتیوب از جنگ روسیه علیه اوکراین انتقاد کرده پیش از یورش ماموران امنیتی به عمارت مجللاش برای بازداشت او از روسیه فرار کرد. با این وجود، در زمان حضورش در روسیه به لطف سابقه پدرش آناتولی سوبچاک دارای قدرت زیادی در عرصه سیاسی بود.
نفر بعد، الا پامفیلووا، رئیس کمیسیون مرکزی انتخابات است. در دهه ۱۹۹۰، پامفیلووا وزیر حمایت اجتماعی بود و سپس در انتخابات مجلس دومای ایالتی انتخاب شد. او با اولین جنگ چچن مخالفت کرد و سربازان روسی را از اسارت نجات داد. او در سال ۲۰۰۰ در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کرد و ۱ درصد آرا را به دست آورد. پامفیلووا در مورد تواناییهای خود توهم خاصی نداشت: در سال ۲۰۱۱، در مصاحبه با رادیو آزادی، او اعتراف کرد که سیاست در روسیه از بین رفته است. دوستان اینجا به گرگهای واقعی رسیدیم.
سیاستمدار معروف زن دیگر روسی، ایرینا یارووایا است. شخصی که یکی از حامیان اصلی قوانین ضد تروریستی در مجلس فدرال بوده است. با تصویب طرح یارووایا در سال ۲۰۱۶، اقدامات انتزاعی مانند “تحریک شورشهای دسته جمعی و دعوت به تروریسم در شبکههای اجتماعی” به یک جرم جنایی تبدیل شد. این قوانین اکنون که به دلایل سیاسی اعمال میشوند، مورد استفاده قرار میگیرند: به عنوان مثال، الکسی ناوالنی به دلیل ترویج “افراطیگری” به ۱۹ سال زندان محکوم شد و حتی در حال حاضر پیامهای تلگرامی در حوزه تحریک عمومی جرم تلقی میشود.
واقعیت این است که یارووایا قبل از تبدیل شدن به عنوان مهره وفادار پوتین در سال ۲۰۰۷، چندین بار در انتخابات دوما شکست خورد و در آن زمان نامزد حزب یابلوکو بود. و او تنها در سال ۲۰۰۷، زمانی که به روسیه متحد نقل مکان کرد، به بالاترین رده قدرت راه یافت. یارووایا به یک جهش واقعاً عظیم نیاز داشت تا بتواند جای پایی در قفس سیاست پیدا کند. به علاوه، مرکز ثقل در سیاست روسیه قبلاً به سمت نیروهای امنیتی یا سیلاویکها تغییر کرده بود و نمایندگان مستقیماً برای منافع آنها لابی میکردند. زنان سیاستمدار در این سیستم ساخته نشده بودند و برای اثبات منافع و حفظ جایگاه خود در یک محیط مردانه، باید حتی از مردان رادیکالتر میشدند.
ماریا لووا-بلوا، مدافع کودکان یکی دیگر از زنان تاثیرگذار و بسیار مهم در سیاست روسیه است. لووا-بلوا، رئیس کمیسیون حقوق کودکان روسیه، بیش از ۱۷ هزار کودک اوکراینی بدون سرپرست را از مناطق تحت اشغال روسها به زور و غیرقانونی منتقل کرده است. به جز پوتین، دادگاه کیفری بینالمللی لاهه، حکم بازداشت ماریا لووا-بلوا را نیز صادر کرد. او در کمیسیون حقوق کودکان روسیه، نقش مهمی در انتقال ۱۷۰۰۰ کودک اوکراینی ایفا کرده است. لووا-بلوا معلم گیتار در مدارس موسیقی کودکان بود تا این که در سال ۲۰۱۹ به حزب روسیه متحد پیوست. او کارت شناسایی خود را از دیمیتری مدودف تحویل گرفت و در سال ۲۰۲۰ فرماندار منتخب استان پنزا شد. در ۲۷ اکتبر ۲۰۲۱، ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، لووا-بلوا را به عنوان کمیسر فدرال حقوق کودکان منصوب کرد. (۱)
او متهم به نظارت بر دزدی و آدمربایی کودکان اوکراینی پس از حمله روسیه به اوکراین است. ماریا لووا-بلووا با افتخار اعلام کرده بود یکی از کودکان ماریوپل را به فرزندی گرفته است. در ماه فوریه، سیانان گزارش داد که لووا-بلوا به بازدید از مناطق تحت اشغال روسیه در اوکراین ادامه میدهد و کودکان اوکراینی را به روسیه میفرستد. جایی که خانوادههای روسی آنها را به فرزندخواندگی میپذیرند. بر اساس این گزارش، پوتین به لووا-بلوا اجازه داده است تا «اقدامات لازم» را برای بازیابی کودکان بدون سرپرست در سرزمینهای اوکراین که به روسیه الحاق شده است، از جمله زاپوریژیا، خرسون، لوهانسک و دونتسک انجام دهد.
الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه، یکی دیگر از شخصیتهای اصلی زن تاثیرگذار در سیاست روسیه است. نابیولینا کار خود را به عنوان یک تکنوکرات حرفهای که در اقتصاد یا امور مالی کار میکرد با هدف اجرای سیاستهای اقتصادی لیبرال آغاز کرد. با این حال، نزدیکی او به رئیس جمهور ولادیمیر پوتین و خدمات مستمر او در طول سالها سؤالاتی را در مورد همسویی سیاسی او ایجاد کرده است. منتقدان استدلال میکنند که اقدامات او به ویژه اقدامات مربوط به بخش بانکی و سیاستهای اقتصادی بیشتر با منافع دولت پوتین مطابقت دارد تا با اصول اقتصاد کلان سالم و غیرحزبی. وی در اجرای سیاستهایی که به روسیه اجازه داد به سرعت با چالشهای اقتصادی تحمیل شده توسط تحریمها سازگار شود، نقش مهمی داشته است. این شامل اقداماتی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد کاهش اتکا به صادرات نفت و تقویت بخش مالی است. علی رغم چالشها، نابیولینا توانسته چشمانداز مثبت نسبت به آینده اقتصادی روسیه را حفظ کند. وی بر اهمیت حفظ نرخهای رشد بالا بهبود کارایی اقتصاد و کاهش آسیبپذیری کشور در برابر شوکهای خارجی تأکید کرده است. رهبری او در حصول اطمینان از اینکه روسیه بازیگر مهمی در اقتصاد جهانی باقی میماند، حتی در مواجهه با تحریمها و درگیریها بسیار مهم بوده است. (۲)
مارگاریتا سمونیان چهرهی سرشناس دیگر زن در روسیه محسوب میشود. مارگاریتا سیمونیان در دهه ۲۰۰۰ جنگ در چچن را پوشش میداد و به عنوان روزنامه نگار کار میکرد. او در سال ۲۰۰۰-۲۰۰۱ سردبیر شرکت پخش تلویزیونی و رادیویی کراسنودار بود. در سال ۲۰۰۲-۲۰۰۵ او به عنوان خبرنگار ویژه برای برنامه Vesti کار کرد. مارگاریتا سیمونیان، یک چهره معروف که نامش همیشه در میان ۲۰ زن با نفوذ روسیه قرار دارد، در حال حاضرسردبیر خبرگزاری Rossiya Segodnya و شبکه تلویزیونی RT است. وی یکی از چهرهای تاثیر گذار و با نفوذ در سیاست روسیه محسوب میشود.
اما مقام اول و عنوان بدبین ترین زن سیاست روسیه به والنتینا ماتوینکو، رئیس شورای فدراسیون که رسما نفر سوم کشور روسیه محسوب میشود، میرسد. در سال ۲۰۰۳، قبل از انتخاب وی به عنوان فرماندار سن پترزبورگ، ماتوینکو به شورای امنیت فدراسیون روسیه پیوست، بنابراین او در ۲۰ سال گذشته در حل همه مسائل جنگ و صلح مشارکت داشته است. او از نفوذ خود استفاده میکند تا شورای فدراسیون را تحت کنترل داشته باشد و از “تأیید” یکپارچه برای همه قوانین سختگیرانه و ماجراجوییهای سیاست خارجی پوتین اطمینان حاصل کند.
ماتوینکو به عنوان اولین رهبر سیاسی زن در سن پترزبورگ، تعداد زیادی پروژه بزرگ در زمینه مسکن و زیرساختها، مانند ساخت جاده کمربندی سن پترزبورگ، از جمله پل بزرگ اوبوخوفسکی، تکمیل سد سن پترزبورگ، راهاندازی خط ۵ متروی سنت پترزبورگ را توسعه داد. زنانی در تاریخ بودهاند که با پیروزی بر محدودیتها توانستند در عرصههای خاص به برترینهای زمان خود تبدیل شوند، والنتینا ماتوینکو ۷۰ ساله یکی از این افراد است که نخستینهای زیادی را از آن خود کرده است از نخستین فرماندار زن گرفته تا نخستین رئیس زن در سنای روسیه. او به تازگی با کسب رای موافق ۱۵۳ سناتور روس برای شش سال دیگر کرسی ریاست شورای فدراسیون روسیه را برعهده گرفت تا برای سومین بار در این جایگاه بنشیند، صندلی که او را سومین فرد قدرتمند روسیه نگه میدارد و امکان میدهد تا علیه رئیس جمهوری روسیه اعلام جرم یا قوانین مجلس دوما را وتو کند.
حضور بلند مدت در سومین جایگاه قدرت در روسیه آن هم در دورهای که روسیه رهبری قدرتمند همچون ولادیمیر پوتین را بر مسند کار دارد باعث شده که خیلیها حداقل در مسکو، ماتوینکو را همتراز با زنان بزرگ تاریخ روسیه در نظر بگیرند.
نتیجه گیری
واضح است که همه زنان برجسته در سیاست در این لیست کوتاه قرار نمیگیرند. میتوان نتیجه گرفت که حتی در سطح بالا، همه چیز به هیچ وجه یکپارچه و مردسالارانه صرف در روسیه نیست. نتیجهگیری دوم اینکه از دورانی که تقسیمبندی به سیاست مردانه و زنانه حداقل تا حدودی موجه بود، بسیار گذشته است. همانطور که در این نفرات میبینیم، برخی از خانمها از نظر رفتارهای غیرمتعارف و سیاس بودن نیز جلوتر از برخی از مردان سیاستمدار بلندپایه روسیه هستند.
به هر حال، فرهنگ سیاسی در روسیه چارچوبها و اصول بسیار خاصی را برای رشد شغلی و مثلاً انتخاب افراد درگیر تعیین میکند. صرف نظر از جنسیت، فرهنگ روسیه در دوران پوتین تحت سلطه افراد تابع و بدبین است و غمانگیزترین چیز این است که حتی کسانی که از خشونت به خودی خود منزجر هستند، مجبور میشوند خود را با این قوانین وفق دهند. اصل اصلی بقای آنها در این میدان سیاست رویکرد واقعگرایانه و بدبینانه (انسان، گرگ انسان است) میباشد.
منابع
- ۱. https://www.fardayeeghtesad.com/news/18206/
- https://www.khabaronline.ir/news/1889791/
[۱] نورد اوست مشهورترین گروه موزیکال روسیه
