#اختصاصی
نشست «از مرز تا پیمان» ،«تأثیر تحولات دوجانبه پاکستان–افغانستان و پیمان دفاعی عربستان–پاکستان بر نظم امنیتی منطقه» با سخنرانی دکتر نوذر شفیعی؛ دانشیار روابط بین الملل دانشگاه تهران، دکتر فاطمه محروق؛ استادیار روابط بین الملل دانشگاه فردوسی مشهد، دکتر محمدحسین باقری؛ مدیر اندیشکده اقبال، آقای مصطفی زندیه؛ تحلیلگر ارشد مسائل آسیای جنوبی و میراحمدرضا مشرف ؛ کارشناس مسائل افغانستان-پاکستان، روز چهارشنبه ۳۰ مهر ۱۴۰۴ با مدیریت دکتر ویدا یاقوتی در موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (ایراس) برگزار شد.
نوذر شفیعی با اشاره به ماده پنج پیمان ناتو اظهار داشت: همانگونه که مستحضرید، در چنین معاهدهای حمله به یکی از کشورهای عضو، حمله به تمامی اعضا تلقی میشود؛ اما باید تفسیرهای خود را از متون سایر کشورها متمایز کنیم.
وی ادامه داد: رخدادی در محیط امنیتی ما پدید آمده که برای جمهوری اسلامی ایران تازگی دارد، اما برای کشورهایی چون عربستان و پاکستان پدیدهای نو نیست. آنان نزدیک به ده سال است که مسیر مشابهی را طی میکنند. این لحظه، لحظهای راهبردی است که همه شرایط برای انجام اقدام مؤثر فراهم شده است. او افزود: عربستان احساس میکند با تهدیدهای جدیدی مواجه است؛ این در حالی است که با توجه به پروژههای بلندپروازانه ولیعهد این کشور، در حال حاضر فاقد محیط امنیتی پایدار بوده و به آن نیازمند است. این یکی از ابعاد موضوع است. در بعد دیگر، حمله ناگهانی اسرائیل به قطر موجب افزایش نگرانیهای عربستان سعودی شد.
نوذر شفیعی ادامه داد: نکته بعدی اندیشیدن به این موضوع است که عضویت در چنین پیمانی چگونه صورت میگیرد و شرایط آن چیست؛ امری که با استراتژی کلی جمهوری اسلامی ایران مغایرت دارد. در حالیکه ما بر این باوریم که باید امنیت در منطقه توسط خود کشورهای منطقه برقرار شود.
در ایران معتقدیم که کشور باید قدرت تعیینکننده در منطقه باشد، نه صرفاً تأثیرپذیر. ازاینرو باید تلاش شود تا تهدیدات کاهش یابد.
شفیعی با اشاره به استراتژی «صلح هرمز» تصریح کرد: پیشتر نسبت به این طرح اقبال نشان دادهایم و این موضوع باید مجددا در دستور کار سیاست خارجی کشور قرار گیرد تا بتوان در مسیر موازنه قوا گام برداشت.
وی افزود: در این رابطه، عربستان به ایران پیشنهادی ارائه داده که متاسفانه تاکنون پاسخی از سوی ما داده نشده است. به نظر میرسد عربستان تلاش دارد مدیریت امنیت منطقه را در دست گیرد و تهدیدات را کاهش دهد. این پیشنهاد را با کشورهای ترکیه، پاکستان و ایران مطرح کرده است. به هر حال، معادلات در این حوزه خطی است و میتوان طرف معامله را بهخوبی شناسایی کرد.
در ادامه، دکتر زندیه، کارشناس مسائل بینالملل از موسسه شرق، اظهار داشت: پیمان ریاض و اسلامآباد حاکی از آن است که دو کشور تمایل دارند از درگیریها فاصله بگیرند و در پی منافع اقتصادی باشند، بهویژه طرف پاکستانی.
زندیه افزود: معتقدم در نهایت، رفتار طرفین به گونهای خواهد بود که کمترین آسیب متوجه ایران شود. البته باید توجه داشت که چین از این رویداد خشنود نیست.
دکتر باقری، رئیس اندیشکده اقبال، نیز اظهار کرد: متأسفانه عامل اصلی غافلگیری جمهوری اسلامی ایران در برابر بسیاری از رویدادها، فقدان مطالعات راهبردی است.
وی با اشاره به تاریخچه روابط پاکستان با سایر کشورها تصریح کرد: بعید است پاکستان قراردادی را امضا کند و بندی از آن را در اختیار طرفهای دیگر قرار دهد.
به نظر میرسد پیمان «ریاض–اسلامآباد» تلاشی برای نجات پاکستان از ورشکستگی اقتصادی باشد؛ بهگونهای که با اجرای آن، احتمال بروز بحران مالی برای این کشور از میان خواهد رفت.
مدیر اندیشکده اقبال ادامه داد: پس از جنگ ۱۲ روزه، پاکستان دیگر ایران را بهعنوان شریک راهبردی و قابل اعتماد نمیداند. در حال حاضر قراردادهای میان دو کشور معلق است و اقتدار ایران در پاکستان تضعیف شده است.
در ادامه، نوذر شفیعی اضافه کرد: باید یادآور شد که این توافقنامه جنبه بازدارندگی دارد و موجب تزریق ثبات به منطقه خواهد شد. قدرتهای بزرگ از ایجاد صلح و ثبات استقبال میکنند و پاکستان نیز تمایل ندارد در این زمینه از سایر کشورها عقب بماند.
در پایان، دکتر محروق با تأیید اظهارات شفیعی اذعان داشت: من نیز معتقدم این توافق میتواند بازدارندگی گستردهای، هم از جنبه امنیتی و هم از نظر نظامی، ایجاد کند.
پاکستان و عربستان را نمیتوان از ایالات متحده آمریکا جدا دانست. در حال حاضر، آمریکا تمام توان خود را برای مهار چین به کار گرفته و عربستان و پاکستان نیز از این سیاست استقبال میکنند.
