به نظر میرسید که انتخاب روسیه در انتخابات امروز ارمنستان مشخص باشد. یکی از دو کاندیدای اصلی، دوست روسگرای ولادیمیر پوتین هست. دیگری هم یک روزنامهنگار سابق که با اعتراضات خیابانی به قدرت رسید و اطرافش را اشخاصی از سمنهای لیبرال گرفتند. اما ظاهرا انتخاب گزینه مطلوب برای روسیه انقدرها هم ساده و روشن نیست.
نخست وزیر فعلی نیکول پاشینیان با وجود تمام مشکلات توانسته مسکو را راضی کند که او را یک متحد قابل اعتماد برای خود بداند. و شکست ارمنستان در جنگ ۲۰۲۰ با جمهوری آذربایجان که به آتشبسی با میانجی گری روسیه ختم شد، بر تعمیق وابستگی مشترک میان پاشینیان و کرملین موثر بوده است.
با توجه به همین موضوع، روسیه تلاش کمی برای کمک به کوچاریان به عنوان رئیس جمهور سابق ارمنستان کرده که به نظر می رسید، گزینه مورد اقبال آنها باشد. کوچاریان تمایل خود برای دریافت حمایت از مسکو در آستانه انتخابات را پنهان نکرده و بارها در مصاحبه با مطبوعات روسی از حسن نیتش در ارتباط با مسکو سخن گفته است.
ریچارد گیراگوسیان، رئیس اندیشکده مطالعات منطقهای ایروان میگوید که این درخواستهای کوچاریان برای دریافت کمک و حمایت از سوی روسیه اجابت نشدهاند.
او ادامه داد: من همچنان فکر میکنم که دولت روسیه ترجیح میدهد پاشینیان را در راس قدرت ارمنستان ببیند. پاشینیان در زمینههای بسیاری به یک پیروزی برای پوتین تبدیل شده است: یک رهبر مشروع که در انتخابات دموکراتیک پیروز شده و کاملا هم تحت تاثیر و کنترل روسیه هست. دقیقا برعکس الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس.
وقتی پاشینیان اعتراضات خیابانی موسوم به “انقلاب مخملی” ۲۰۱۸ را در ارمنستان رهبری میکرد، اقداماتش شباهتهای زیادی به انقلابهای رنگی غربگرا در فضای پساشوروی به ویژه گرجستان و اوکراین داشت که هر دو مورد به شدت با مخالفت روسیه همراه شدند. اما پاشینیان و متحدانش برعکس رهبران تفلیس و کییف، با احتیاط از ژئوپولیتیزه کردن انقلابشان جلوگیری کردند و تمرکزشان را کاملا بر موضوعاتی همچون فساد و سیاست های اقتدارگرایانه در داخل ارمنستان گذاشتند، نه بر تغییر جهتگیری روسگرایانه در سیاست خارجی این کشور.
پاشینیان وقتی به قدرت رسید با اینکه “سوروسیها” – فعالان سمنهای لیبرالِ دولتها و بنیادهای غربی – را در جایگاه های رسمی انتصاب کرد، باز هم تمرکزش بر همان موضوعات داخلی را حفظ نمود. دولت او به خاطر تلاشش برای دادگاهی کردن کوچاریان و دیگر اعضای دولت روسگرای قبلی، با انتقاد شدید و مداوم مطبوعات و تحلیلگران روسی روبرو شد و کرملین به طور مشخص از این وضعیت راضی نبود. حتی پوتین در ماه اوت ۲۰۱۸ تولد کوچاریان را تبریک گفت درحالی که واکنشی نسبت به تولد پاشینیان که در ماه ژوئن بود نشان نداده بود.
اما پاشینیان در عرصه سیاست خارجی هیچ گاه لغزشی علیه روسیه نشان ندان و تا جایی که پیش رفت که با وجود مخالفت واشنگتن، گروهی کوچک از نظامیان ارمنی را برای یک ماموریت روسی به سوریه اعزام کرد.
سرگئی مارکدونوف، تحلیلگر ارشد مرکز امنیت یوروآتلانتیک در موسسه دولتی روابط بینالملل مسکو میگوید: پاشینیان پس از به قدرت رسیدن هیچ اقدامی برای تغییر سیاست خارجی همیشگی ارمنستان نکرد و نشانه آن هم همین است که پوتین در سال های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ تولدش را شخصا تبریک گفت.
جنگ قره باغ ۲۰۲۰ که به آتشبس با میانجی گری روسیه و استقرار دو هزار نظامی روس در بخش ارمنی قره باغ منتهی شد، وابستگی ارمنستان به روسیه را بیشتر هم کرد. روسیه به اجرای سند آتشبسی متعهد است که امضای پاشینیان را روی خود دارد.
از طرف دیگر کوچاریان مدعی شده که به دلیل روابط خوبش با روسیه، خواهد توانست این توافق را به نفع ارمنستان تغییر دهد. اما بعید است که روسیه به دنبال هرگونه اقدامی باشد که همین توافق شکننده را تهدید کند.
مارکدونوف می گوید: در این زمینه، پاشینیان هرچقدر هم که شریکی مشکل آفرین برای روسیه باشد، این ضمانت را به مسکو میدهد که نظم پساجنگ در قفقاز جنوبی بخاطر رای آوردن در انتخابات ارمنستان بر هم نخواهد خورد.
در رقابت انتخاباتی موجود، همه کاندیداها سعی می کنند در نشان دادن وفاداری خود به روسیه از دیگری سبقت بگیرند. کوچاریان حتی دولت فعلی را به تخریب روابط با مسکو متهم کرده و خواستار گسترش حضور نظامی روسیه در ارمنستان شده است.
پاشینیان هم دست کمی ندارد. وقتی با میانجیگری اتحادیه اروپا، گرجستان و ایالات متحده تعداد زیادی از سربازان ارمنی از زندانهای جمهوری آذربایجان به خانه بازگشتند، پاشینیان از پوتین تقدیر کرد درحالیکه روسیه نقشی در این اقدام نداشت. او در جای دیگری گفت: ما به تقویت و توسعه همکاری راهبردی با روسیه که در زمینه امنیتی دوست شماره یک ماست، ادامه خواهیم داد.
آرتور وانتسیان، کاندیدای دیگری که سابقا دوست پاشینیان بود و حالا منتقد اوست حتی پا را فراتر گذاشت و در مصاحبه با ولادیمیر سولویِف، مجری معروف روس، شعار وطنپرستانه روسها را تکرار کرد و گفت: کریمه مال ماست. البته بعدا تصحیح کرد و گفت: یعنی مال شماست
نگاه ها به پاشینیان در مسکو هنوز مبهم است. بیبیسی روسی می گوید در بررسی که به عمل آورده، تعدادی از افراد نزدیک به حلقه های قدرت روسیه معتقدند که “سوروسیهای” اطراف پاشینیان قابل قبول نیستند، و دیگران هم می گویند که هرچند سبک پاشینیان با کرملین همخوانی ندارد، اما او مدتهاست به شریکی قابل درک برای روسیه تبدیل شده است.
با وجود همه این سخنان، پر واضح است که روسیه ریسک کنار زدن پاشینیان را بیشتر از حمایت از یک کاندیدای روسگراتر از او می داند.
کریل کریوشیف، روزنامهنگار روس مینویسد: این عدم جانبداری روسیه، ایدهی معروف مبنی بر اینکه “مسکو از غربگرا بودن پاشینیان خسته شده و دنبال فرصت میگردد تا کوچاریانی را بازگردند که امتحان پس داده”، را رد می کند. روسیه به هیچ وجه نمی خواهد بدون هیچ دلیلی، مثل یک قدرت استعماری با تحمیل گزینه خود به ارمنستان، به اعتبار خوبش در میان مردم این کشور ضربه بزند.
مارکدونوف هم افزود: مسکو تجربه خوبی از حمایت مستقیم از کاندیداها ندارد برای مثال وقتی از کاندیداهای مورد نظرش در اوکراین حمایت کرد، نه تنها به نتیجه دلخواه نرسید بلکه شاهد مشکلات و بحران هم بود.
پانوشت: انتخابات پارلمانی ارمنستان، امروز ۳۰ خرداد ۱۴۰۰ برگزار خواهد شد.
