تاریخ : سه شنبه, ۲۰ آذر , ۱۴۰۳ 9 جماد ثاني 1446 Tuesday, 10 December , 2024

گاز طبیعی مایع؛ عاملی همگرا در روابط چین-قطر

  • ۱۲ مهر ۱۴۰۲ - ۱۴:۲۳
گاز طبیعی مایع؛ عاملی همگرا در روابط چین-قطر
براساس آمار اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده آمریکا در حالی که در سال 2000 تولید نفت و سایر حامل­‌های انرژی در چین 3.4 و مصرف آن نیز4.7 میلیون بشکه در روز بوده است، با گذر زمان این شکاف رو به فزونی رفته و در سال 2021 به تولید 4.9 و مصرف 15.2 میلیون بشکه در روز رسیده است.

به قلم: امیرحسین اژدری، پژوهشگر مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام

مقدمه

حضور چین در سال­‌های اخیر در منطقه غرب آسیا به یکی از موضوع‌­های مهم تبدیل شده است. چین در تلاش برای توسعه روابط دو جانبه خود با کشورهای این منطقه در حوزه­‌های مختلف برآمده که در رأس آن انرژی قرار دارد. در این یادداشت تلاش شده است با تکیه بر توافقنامه‌­های اخیر میان چین-قطر در حوزه گاز طبیعی مایع (ال.ان.جی)، این بخش از رابطه دو جانبه و نسبت آن با رقابت چین-آمریکا بررسی شود. از این رو، این یادداشت در ابتدا توضیحی در مورد دیپلماسی انرژی چین ارائه می­‌کند و سپس با نگاهی مختصر به روابط چین-قطر، از گاز طبیعی مایع (ال.ان.جی)، به عنوان  شاه کلید روابط چین-قطر یاد می‌­کند و در پایان ادعا می­‌شود با وجود توسعه روابط با چین، قطر در نظر دارد که آسیبی به آمریکا وارد نکند.

    دیپلماسی انرژی چین

یکی از عامل­‌های مهم به عنوان پشتوانه برای  هر سیاست توسعه‌­ای انرژی است. از آن جا که در سال­‌های اخیر چین در میان کشورهایی با سرعت بالای توسعه بوده است، نیاز به انرژی برای دنبال کردن چنین سیاستی غیر قابل انکار است. براساس آمار اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده آمریکا در حالی که در سال ۲۰۰۰ تولید نفت و سایر حامل­‌های انرژی در چین ۳٫۴ و مصرف آن نیز۴٫۷ میلیون بشکه در روز بوده است، با گذر زمان این شکاف رو به فزونی رفته و در سال ۲۰۲۱ به تولید ۴٫۹ و مصرف ۱۵٫۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. بنابراین برای پر کردن چنین شکافی نیاز به واردات انرژی احساس شد که خود مستلزم دنبال کردن دیپلماسی انرژی بود. براساس پژوهش لی (۲۰۱۹)، چین از سال ۱۹۹۳ به وارد کننده نفت تبدیل شده است و پیش بینی می­‌شود تا ۲۰۳۰ به عنوان مصرف کننده نفت آمریکا را پشت سر بگذارد. با توجه به این واقعیت، دولت مرکزی و شرکت‌های انرژی چین در تلاش برای افزایش عرضه داخلی انرژی چه از طریق متعارف و یا از طریق منابع تجدید پذیر هستند. بر پایه آمار منتشر شده توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا در سال ۲۰۲۲، سبد انرژی مورد نیاز چین شامل زغال سنگ (۵۵%)، نفت (۱۹%)، گاز طبیعی (۹%)، انرژی آبی (۸%)، تجدید پذیر (۷%)، و هسته‌­ای (۲%) است. با این حال، تولید داخلی پاسخگوی نیازهای این کشور نخواهد بود و چین برای پاسخ به تقاضا به وارادات انرژی نیازمند است. با توجه به استراتژیک بودن مقوله واردات انرژی، چین درصدد تنوع بخشی به سبد وارداتی این حوزه است. براساس آمار سایت برترین صادرات جهانی (World’s Top Exports)، در سال ۲۰۲۲ ، ۱۵ کشور وارد کننده نفت به چین عبارت بودند از عربستان سعودی، روسیه، عراق، امارات متحده عربی، عمان، کویت، آنگولا، مالزی، برزیل، قطر، آمریکا، کلمبیا، کنگو، قزاقزستان، و نروژ{۱}. از سوی دیگر. براساس اداره اطلاعات انرژی آمریکا، استرالیا در رتبه اول وارد کننده گاز به چین قرار گرفته است و ترکمنستان، روسیه، آمریکا، قطر، و مالزی در جایگاه‌­های بعدی حضور دارند. بنابراین، کشورهایی که از منابع انرژی همچون نفت و گاز برخوردار هستند از جایگاه ویژه­‌ای در سیاست خارجی چین برخوردارند. در تاریخ دی ۱۳۹۴، چین از الگوی” ۱+۲+۳ “جهت رابطه با کشورهای عربی رونمایی کرد. براساس سند منتشر شده همکاری در حوزه انرژی هسته این الگو از روابط را به خود اختصاص داده است. در این راستا، بررسی رابطه چین با قطر به عنوان یک کشور عربی واقع در منطقه غرب آسیا ضروری به نظر می­‌رسد.

نگاهی به روابط چین-قطر

براساس گزارش سفارت قطر در چین، رابطه دو کشور سه مرحله را شامل می‌­شود. اولین به بازه زمانی سال ۱۹۸۸ یعنی شروع روابط دیپلماتیک دو کشور تا سفر امیر وقت این کشور (حمد بن خلیفه آل ثانی) بر می­‌گردد که دو طرف سعی در درک فرصت­‌ها و زمینه‌­های بالقوه همکاری داشتند. در مرحله دوم و طی سفر امیر وقت به چین، میان دو کشور در زمینه­‌های متنوعی همچون اقتصادی، سیاسی، و فرهنگی توافقنامه­‌هایی به امضاء رسید. سومین مرحله این رابطه دو جانبه به سفر امیر فعلی (تمیم بن حمد آل ثانی) در سال ۲۰۱۴ به چین اختصاص دارد.بر پایه آمار اقتصاد تجارت (Trading Economics)، در سال ۲۰۱۸ چین در جایگاه دوم وارد کننده (۳٫۸۵ میلیارد دلار) و چهارمین کشور مقصد صادراتی (۹٫۶۱ میلیارد دلار)  قطر بود. چهار سال بعد و در سال ۲۰۲۲ چین در جایگاه نخست وارد کننده (۵٫۴۴ میلیارد دلار) و مقصد صادراتی ( ۲۰٫۷۸ میلیارد دلار) قطر قرار گرفت. با این حال و در چارچوب دیپلماسی مشارکت، سطح روابط دو کشور مشارکت راهبردی (Strategic partnership) است که در مقایسه با کشورهایی همچون ایران، عربستان سعودی، و امارات متحده در مرتبه پایین­‌تری قرار دارد. چین در بحران به وجود آمده میان قطر و کشورهای عربی (۲۰۱۷-۲۰۲۱) موضع میان‌ه­ای دنبال کرد و در این دوران روابط خود را با قطر تداوم بخشد. با این وجود، بهره­‌مندی قطر از گاز طبیعی مایع (LNG) باعث شده است این منبع انرژی به یک عامل مهم در روابط دو جانبه تبدیل شود.

گاز طبیعی مایع (ال.ان.جی)، شاه کلید روابط چین-قطر

انرژی مهم‌­ترین عامل در مناسبات دو جانبه چین با کشورهای منطقه غرب آسیا است. قطر همانند همسایگان خود دارای منابع سرشار انرژی است با این تفاوت که بر خلاف دیگر کشورهای مجاور از گاز طبیعی بیشتری در مقایسه با نفت برخوردار است. اگر خارج کردن نزدیک به ۸۵۰ میلیون نفر از خط فقر و ارتقاء جایگاه کشور در سطح جهان را از جمله نقاط مثبت سیاست توسعه­‌ای چین در نظر بگیریم، آنگاه یکی از چالش­‌ها آلودگی­‌های ناشی از چنین سیاستی بوده است. چین تاکنون برای مقابله با آلودگی­‌های زیست محیطی، در کنار سرمایه­‌گذاری در انرژی­‌های تجدیدپذیر سهم گاز طبیعی در سبد انرژی خود را افزایش داده است.  هاولووا در مقاله­‌ای (۲۰۲۰) بر این باور است با وجود تلاش چین برای افزایش تولید داخلی گاز طبیعی مایع، اما این کشور به واردات نیازمند است. از یک طرف، نیاز رو به افزون چین به ال.ان.جی، تمایل این کشور به توسعه رابطه با قطر را توضیح می‌­­دهد و از طرف دیگر، بازار بزرگ چین و خروج قطر از اوپک در سال ۲۰۱۸ نیز بیانگر تمایل این کشور برای تقویت رابطه با چین است. براساس پژوهش هاولووا و به طور تاریخی، چین از سال ۱۹۹۹ از قطر گاز طبیعی وارد کرده است. از سال ۲۰۰۸ شرکت­‌های فعال در حوزه گازی دو کشور (وابسته به دولت) تفاهم نامه­‌های متعددی را به امضاء رسانده و در صنعت انرژی یکدیگر شروع به سرمایه­‌گذاری کرده­‌اند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۱ قطر در مجموعه پالایشگاهی استان ژجیانگ ۱۲٫۵ میلیارد دلار سرمایه­‌گذاری کرد. براساس گزارش تجارت نیوز در آبان ۱۴۰۱ ( نوامبر ۲۰۲۲) دو شرکت دولتی قطر انرژی و سینوپک قراردادی ۲۷ ساله (شروع از ۲۰۲۶) جهت تأمین چهار میلیون تن متریک گاز در طول یک سال را به امضاء رساندند  که شرکت دولتی چین نیز ۵ درصد از یک قطار ال.ان.جی (واحد تبدیل گاز طبیعی به گاز طبیعی مایع) با ظرفیت هشت میلیون تن در سال را از آن خود کرد. در کمتر از یک سال دومین قرار داد گازی میان قطر انرژی و دیگر شرکت چینی فعال در حوزه انرژی یعنی شرکت ملی نفت چین (CNPC)  به امضاء رسید که در این قرارداد نیز چین سالیانه چهار میلیون تن گاز طبیعی مایع از قطر خریداری می­‌کند و سهامی در توسعه شرق پروژه گاز مایع طبیعی میدان شمالی قطر در اختیار خواهد گرفت که معادل پنج درصد از یک قطار LNG با ظرفیت هشت میلیون تن متریک در سال است. این توافقنامه­‌ها در کنار افزایش جایگاه قطر در سیاست خارجی چین حکایت از  حضور پررنگ­تر این کشور در منطقه غرب آسیا دارد.

نتیجه‌گیری

چین در دو حوزه نوع و وارکننده انرژی به دنبال تنوع بخشی است. همانطور که گفته شد، سیاست توسعه­‌ای در سال­‌های اخیر که پیشران آن انرژی از جنس زغال سنگ و نفت بوده است، آسیب­‌های زیست محیطی به این کشور وارد کرده است. از این جهت، گاز طبیعی گزینه مناسبی به نظر می‌رسد. با وجود آن که گاز طبیعی تنها ۹ درصد از سبد انرژی چین را شامل می­‌شود اما نباید نسبت به ارزش پیوسته آن غافل بود. براساس اداره اطلاعات انرژی آمریکا ، استرالیا در رتبه اول وارد کننده گاز به چین قرار گرفته است  و ترکمنستان، روسیه، آمریکا، قطر، و مالزی در جایگاه‌­های بعدی حضور دارند. واردات گاز چین از ترکمنستان به طور کامل به صورت خط لوله است و بیشتر گاز وارداتی از روسیه نیز روند مشابه­‌ای دارد. استرالیا و آمریکا همانند قطر گاز ال.ان.جی به چین صادر می‌­کنند که در مقایسه با قطر، میزان گاز ال.ان.جی صادراتی استرالیا بیشتر است اما آمریکا به اندازه قطر گاز طبیعی مایع شده صادر می‌­کند. در کنار تنوع مبادی و ارادت انرژری که مقوله مهمی در امنیت انرژی محسوب می­‌شود، واکنش در برابر سیاست مهار چین توسط آمریکا را می­‌توان از دلایل چنین موافقتنامه­‌هایی دانست. از میان واردکنندگان ال.ان.جی استرالیا از بازیگران اصلی سیاست مهار چین و آمریکا طراح اصلی آن است و از طرفی بحران اوکراین چالش‌­هایی را برای روسیه به عنوان صادر کننده گاز بوجود آورده است. بنابراین، قطر گزینه مناسبی برای تأمین پایدار گاز طبیعی مایع به نظر می‌­رسد. با این وجود، با توجه به سهم گاز طبیعی (و ال.ان.جی) در مقایسه با حامل­­‌های انرژی همانند نفت خام در سبد انرژی چین نباید انتظار پیشی گرفتن قطر در مقایسه با کشورهایی همچون عربستان سعودی و امارات متحده عربی در سیاست خارجی چین را داشت. از طرفی دیگر، قطر در تلاش است از شرایط فعلی بین المللی که رقابت میان آمریکا-چین از مشخصات آن است در راستای منافع خود بهره­‌مند شود. از این رو قطر در نظر دارد که راطه این کشور با چین، آسیبی به آمریکا نرساند.

یادداشت:

۱_ در این آمار میزان صادرات نفت و ارزش آن قرار نگرفته است اما بر اساس آمار منتشر شده توسط اوپک در سال ۲۰۲۲، ایران روزانه ۲۷۶هزار بشکه نفت به چین ارسال کرده است.

 

پی‌نوشت: منابع این یادداشت نزد پژوهشگر محفوظ است.

لینک کوتاه : https://www.iras.ir/?p=9122
  • نویسنده : امیرحسین اژدری، پژوهشگر مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام
  • منبع : مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام
  • 483 بازدید

برچسب ها

ثبت دیدگاه

انتشار یافته : ۰

دیدگاهها بسته است.