در پی خروج آخرین نیروهای ارتش آمریکا از افغانستان که تا پایان اوت (۲۲ شهریور ماه) تکمیل می شود، نیروهای طالبان گذرگاه های مرزی افغانستان با ایران، تاجیکستان و حتی ترکمنستان را تصرف کرده اند.
طالبان در مارس سال گذشته (۲۰۲۰) با دولت آمریکا به توافقنامه صلح دست یافت که دورنمای از سرگیری جنگ داخلی در افغانستان را ضعیف جلوه می دهد، قدرت های منطقه ای که اغلب از حضور ارتش آمریکا در افغانستان انتقاد می کردند، تلاش هایشان را برای جلوگیری از رسیدن به چنین پیامدی در نبود آمریکا، تشدید و تقویت می کنند.
سفارت روسیه در واشنگتن به نیوزویک گفت که وضع (افغانستان) به علت بیرون رفتن شتابزده نیروهای ایالات متحده و دیگر کشورهای عضو ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) از افغانستان به سرعت وخیم تر و بدتر می شود.
مسکو تاریخچه طولانی و مشترکی در سراسر کشورهای آسیای میانه دارد که بیشتر آن با بلوک شوروی در دوره اتحاد شوروی سابق ارتباط دارد. تلاش دهه ۱۹۸۰ مسکو برای دفاع و حمایت از دولت کمونیستی افغانستان با مقاومت نیروهای محلی مورد حمایت بین المللی شامل ایالات متحده، شکست خورد.
اما درگیری های داخلی میان نیروهای احزاب و گروه های مجاهدین در پی خروج روسیه، موجب پدید آمدن طالبان و القاعده شد، به گونه ای که واشنگتن در نهایت خود را در موقعیت یافت که مجبور به دفاع از دولت کابل در مدت ۲ برابر طولانی تر از اتحاد شوروی شد. نکته طنز آمیز در این موقعیت، ادعای مسکو درباره مسئولیت واشنگتن برای جلوگیری از فروپاشی دوباره افغانستان است.
سفارت روسیه در واشنگتن گفت که هدف از انتقاد از سیاست آمریکا، تشویق آن به در پیش گرفتن رویکرد فراگیرتری در برخورد با مسائل افغانستان است و تلاش های روسیه نیز برای این مقصود در راستای برقراری تماس مستقیم با طرف ها و احزاب افغان است.
راهبرد روسیه شامل تلاش های بین المللی مانند تمدید مذاکرات سه جانبه با چین، پاکستان و آمریکاست که در آوریل موافقت کردند که عقب نشینی نیروهای بیگانه باید مسئولانه و ضامن انتقال مداوم قدرت، مختل نشدن روند صلح و جلوگیری از رخ دادن هرگونه درگیری یا تنشی در این کشور باشد.
چین با تاریخچه طولانی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در این منطقه، نیز زنگ هشدار را به صدا درآورده است. ونگ یئی وزیر امور خارجه چین قرار است به زودی به ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان سفر کند که همگی افزون بر قرارداشتن در همسایگی افغانستان، هم پیمانان راهبردی پکن به شمار می روند و در کنار هند، قزاقستان، قزقیزستان، پاکستان و روسیه، عضو سازمان همکاری شانگهای هستند.
ونگ ونبین سخنگوی وزارت امور خارجه چین روز جمعه گفت که همه اعضای پیمان همکاری شانگ های، به عنوان همسایگان افغانستان هستند، می توانند نقش فعالی در تقویت روند صلح، آشتی و بازسای این کشور بازی کنند که به باور او اکنون به علت بیرون رفتن نیروهای ارتش ایالات متحده و هم پیمانانش از افغانستان، در مقطع حساسی قرار دارد.
پکن سه گانه شیطانی تروریست ها، جدایی خواهان و تندروان را بزرگ ترین تهدید هم برای امنیت ملی خود و هم برای امنیت منطقه می داند که با استان شین جیانگ چین، اقامتگاه مسلمانان اویغور، همسایه است. چین بارها از پایگاه هایش در این استان به عنوان بخشی از راهبرد گسترده تر ضد تروریستی علیه گروه های ستیزه جو مانند حزب اسلامی ترکمنستان شرقی یا جنبش اسلامی ترکستان، دفاع کرده که در افغانستان و حتی سوریه فعال بوده اند. هم زمان با تشدید رقابت جغرافیایی – سیاسی ایالات متحده و چین، مقام های پکن می گویند که واشنگتن در پی تحریک ناآرامی ها در این استان مسلمان نشین چین است.
پکن مانند مسکو، آمریکا را در وخامت دائم شرایط امنیتی افغانستان مقصر می داند. ونگ ونبین سخنگوی وزارت امورخارجه پکن گفته است که واشنگتن برای صدور اجباری به اصطلاح آزادی و مردمسالاری خود به کشورهای دیگر و تغییر اجباری حکومت کشورهای جهان، تلاش می کرده که منجر به درگیری، جنگف تروریسم، پناهندگان و دیگر مشکلاتی شده که هنوز وجود دارند.
پکن هم زمان با نزدیک شدن پایان روند عقب نشینی نیروهای آمریکا از افغانستان، بر تعامل و برقراری تماس مستقیم با احزاب وگروه های افغان ارزش می گذارد. طالبان نیز به نوبه خود پیام متقابلی فرستاده و سهیل شاهین سخنگوی آن گفته که این گروه، چین را کشوری دوست می داند که امنیت و سرمایه گذاری های ان برای افغانستان اهمیت بسیاری دارد.
ایران نیز در مرزهای غربی افغانستان، با هر دو سوی این درگیری در همسایه اش، تماس هایی برقرار و مذاکره کرده است. تهران در مذاکرات دو روزه که جمعه به پایان رسید، میزبان مقام های دولت افغانستان و طالبان بوده است. دو طرف در بیانیه ۶ بندی ضمن مخالفت با جنگ، به پیگیری راه حل آشتی جویانه و مسالمت آمیز، متعهد شده اند. با گریز نظامیان افغان به آن سوی مرز هم زمان با پیشروی های طالبان، نگرانی ها هنوز وجود دارد. سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تاکید کرده که برخورد تهران با هرگونه تهدید در راستای منافع خود و توافقنامه های دوجانبه با کابل خواهد بود.
جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا نیز هم زمان با به پایان بردن درازمدت ترین جنگ کشورش، بر لزوم سرمایه گذاری دیگر قدرت ها و کشورها در ثبات افغانستان تاکید کرده و با پذیرش نگرانی های عمیق شماری از کشورها در باره ارتباط رخدادهای آینده افغانستان با امنیت خود، از این کشورها درخواست کرده که رویکردهای خود را تقویت کنند
بایدن افزود: کشورهای منطقه نقش بسیار مهمی در حمایت از راه حل مسالمت آمیز برای صلح و آشتی دارند. ما با آنها همکاری خواهیم کرد و آنها نیز باید به تقویت تلاش هایشان بپردازند.
