#اختصاصی
به قلم: مهدی نوری چورتی؛ دانشجوی دکتری مطالعات روسیه و پژوهشگر ایراس
مقدمه
جنگ روسیه در دومین سال خود قرار دارد. روس‌ها تمایل بیشتری برای ادامه جنگ فرسایشی دارند تا اوکراین را از غرب دور کنند. از آنجایی که هم توپخانه و هم مهمات دفاع هوایی اوکراین در حال کم شدن است، روسیه دست برتر را در جنگ به دست آورده است. این احساس جهانی وجود دارد که جنگ در یک بن بست قرار دارد. از این گذشته، در نگاه اول، کیف به ظاهر سرزنده به نظر می‌رسد، بندر اودسا باز است، اقتصاد انعطاف پذیر است، و خطوط مقدم و پدافند هوایی تا حد زیادی نیروهای روسی را عقب نگه می‌دارند. اما در واقعیت مشخص است که وضعیت فعلی شکننده و ضعیف است. با این حال درک و پیش بینی استراتژی روسیه در سال ۲۰۲۴ تا حد زیادی می‌تواند در ارزیابی جنگ موثر باشد.
استراتژی روسیه در سال ۲۰۲۴
در سال ۲۰۲۴، ارتش روسیه احتمالاً فشار خود را بر نیروهای اوکراینی ادامه خواهد داد. روسیه ممکن است تاکتیک‌های مختلفی را انجام دهد که بر اساس فناوری‌های خاصی مانند استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین تا از خطوط اوکراین عبور کند. اگرچه کرملین ممکن است به تماشای اوکراین در خرج کردن منابع ارزشمند خود بسنده کند، اما وضعیت برای کیف پیچیده‌تر می‌شد، اگر کمک‌های خارجی ایالات متحده در مجاس تصویب نمی‌شد. اما شانس با اوکراین همراه بود. مجلس نمایندگان آمریکا کمک مالی حدود ۶۱ میلیارد دلاری را برای اوکراین تصویب کردند. حدود ۶۱ میلیارد دلار برای اوکراین و تکمیل ذخایر تسلیحاتی ایالات متحده در نظر گرفته شده است. مبلغ کلی که به اوکراین برای خرید تسلیحات ارائه شده ۱۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار خواهد بود. همچنین اوکراین بیش از ۹ میلیارد دلار کمک اقتصادی در قالب «وام‌های قابل بخشش» دریافت خواهد کرد.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین در واکنش به این مصوبه، با قدردانی از مجلس نمایندگان آمریکا گفت که قانون‌گذاران آمریکایی برای «حفظ تاریخ در مسیر درست»، تصمیم درستی گرفتند. زلنسکی در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت که تصویب لایحه کمک مالی در مجلس نمایندگان آمریکا، «از گسترش جنگ جلوگیری می‌کند، جان هزاران و هزاران نفر را نجات می‌دهد.»
اما روسیه در واکنش به این مصوبه اعلام کرد که کمک‌های مالی جدید به اوکراین باعث «ویرانی و مرگ بیشتر» در این کشور خواهد شد. همچنین انتقال دارایی‌های مسدود شده روسیه به اوکراین نیز در میان لوایح تصویب شده است.
دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در واکنش به این مصوبه به خبرگزاری تاس روسیه گفت، قانونی که به دولت آمریکا اجازه می‌دهد دارایی‌های توقیف شده روسیه را مصادره و آن‌ها را به اوکراین منتقل کند، به وجهه آمریکا آسیب وارد خواهد کرد.
با این حال، رسیدن کمک‌های فعلی تا حدی به اوکراین کمک خواهد کرد تا مانع پیشروی روسیه در جنگ شود. توانایی غالب ارتش روسیه برای متحمل شدن خسارات سنگین شاید بزرگترین مانع فیزیکی و فکری برای غلبه ارتش اوکراین و متحدان آمریکایی و اروپایی آن باشد که برای جلوگیری از تلفات تا حد ممکن می‌جنگند. ارتش روسیه از فوریه ۲۰۲۲ تلفات زیادی را در نیروی انسانی و پرسنل متحمل شده است. طی این مدت بیش از ۸۵ تا ۹۰ هزار نفر از نیروهای روسیه در میدان جنگ کشته یا مجروح شده‌اند (طبق برآورد اطلاعاتی ایالات متحده) که تأثیر قابل توجهی بر کیفیت کل نیروهای رزمی نداشته است. (۱)
با این وجود، وزارت دفاع روسیه همچنان به شدت بر حملات انبوه پیاده نظام تکیه می‌کند و تعداد زیادی سرباز را به صورت موجی علیه مواضع اوکراینی با هدف از بین بردن دیوار دفاعی اوکراینی به جبهه‌های نبرد می‌فرستد. بنابراین، چنین تاکتیک‌هایی ممکن است دوباره در سال ۲۰۲۴ مورد استفاده قرار گیرند، اگرچه نشانه‌هایی وجود دارد که ارتش روسیه به سمت نبرد تسلیحات ترکیبی سازمان‌یافته‌تر حرکت می‌کند.
با وجود تلفات زیاد، شواهد در جبهه نشان می‌دهد که روسیه ظرفیت بیشتری برای بسیج عمومی دارد. در سال ۲۰۲۳، روسیه توانست از طریق اعزام صدها هزار داوطلب به جنگ به دلیل دستمزدهای بالاتر و مزایای اجتماعی بهتر، برتری خود را حفظ کند. به گفته رئیس جمهور روسیه، در سال گذشته حدود ۵۴۰۰۰۰ سرباز بر اساس قرارداد وارد خدمت نظامی شدند (۲). همچنین گزارش‌ها حاکی از آن است که از آغاز سال ۲۰۲۴، ۵۰۰۰۰ نفر دیگر برای خدمات قراردادی در ارتش استخدام شده اند (۳).
برخی از ناظران انتظار دارند که این تلاش برای بسیج عمومی پس از انتخابات ریاست جمهوری مارس ۲۰۲۴ در روسیه تشدید شود. توانایی تولید نیروی رزمی اضافی در طول زمان با استخدام سربازان قراردادی برای تشکیلات جدید (نه فقط بسیج سربازان) به روسیه مزایای بیشتری در میدان نبرد خواهد داد.
نکته قابل توجه این است که حمله به باخموت بر برتری عددی در انجام حملات انسانی متکی بود و مسکو تاکتیک خسته کردن مواضع دفاعی اوکراین را با امواج تهاجمی ثابت اتخاذ کرد.(۴) با وجود تلفات گسترده نیروی انسانی و سیستم تسلیحاتی در مناطق آودیوکا، باخموت، کوپیانسک و لیمانسک، روسیه همچنان در حال افزایش نیروهای خود است.
مزیت دیگر حجم مهمات روسیه است. روسیه در حال حاضر بیشتر از آنچه اوکراین دریافت می‌کند مهمات تولید می‌کند و در سال ۲۰۲۴ قرار است ۱٫۳ میلیون گلوله، مهمات کالیبر ۱۵۲ میلی متر و ۸۰۰۰۰۰ گلوله مهمات کالیبر ۱۲۲ میلی متر تولید کند. (۵) به طور دقیق تر، روسیه با برتری آتش توپخانه ۵ بر ۱ در بیشتر نبردها و حتی گاهی اوقات ۱۲ بر ۱ بر اوکراین مسلط شده است. (۶) وضعیت به حدی وخیم است که اوکراین شروع به استفاده از پهپادهای FPV به عنوان جانشین توپخانه کرده است.
ناظران نظامی خاطرنشان کردند که موفقیت‌های روسیه در سال ۲۰۲۳ همچنین به دلیل بهبود اطلاعات، نظارت، دستیابی به هدف و عملیات شناسایی است که در آن پهپادها نقش‌های محوری دارند. به طور کلی، نیروی نظامی روسیه به سادگی منابع بیشتری نسبت به ارتش اوکراین در اختیار دارد و می‌تواند کیفیت را با کمیت کامل جبران کند.
روسیه توپخانه‌های عظیمی ساخته است، هزاران پهپاد دیگر در حال عملیاتی سازی است، چندین سیستم جنگ الکترونیکی (EW) را به کار گرفته است، به تانک‌های چند دهه‌ای روی آورده است تا شکاف‌های موجود در تعداد تانک و خودروی زرهی فعلی را برطرف کند و همچنان می‌تواند هزاران نیرو را به جبهه جنگ بفرستد. استفاده از پهپاد در مقیاس انبوه توسط ارتش روسیه در سراسر سال ۲۰۲۴ قابل پیش بینی است.
به طور کلی، تحلیلگران اذعان دارند که جنگ فعلی مستلزم داشتن فناوری‌های پیشرفته برای تغییر نتیجه است. انعطاف‌پذیری ارتش روسیه در برابر تلفات پرسنل و تسلیحات ممکن است نیروهایش را قادر سازد که نبرد در اوکراین را برای چند سال ادامه دهند. این امر به ویژه در مورد عدم وجود هر گونه فشار قابل توجهی از سوی افکار عمومی و جامعه روسیه صادق است.
در آینده نزدیک، روسیه احتمالاً به فشار بر زیرساخت‌های غیرنظامی و نظامی اوکراین با حملات سامانه‌های موشکی ادامه دهد، اگرچه تأثیر کلی این استراتژی با توجه به اینکه عزم دولت و شهروندان اوکراین در مواجهه با چنین حملاتی تزلزل ناپذیر به نظر می‌رسد، چندان روشن نیست.
در نهایت، دولت اوکراین درخواست تعدادی تسلیحات و سیستم‌های غربی شامل گلوله‌های توپخانه، مجتمع‌های پدافند هوایی، سیستم‌های جنگ الکترونیک، فناوری‌های ضد پهپاد و هواپیماهای پیشرفته را به عنوان راهی برای عقب نگه‌داشتن نیروهای روسی کرده است. اگر اوکراین این سیستم‌ها را دریافت نکند، تعادل فرسایشی می‌تواند بیشتر به سمت روسیه متمایل شود. این به نوبه خود می‌تواند اوکراین را تهدید کند. اما تصویب کمک‌های آمریکا در مجلس اگر به طور کامل به اوکراین برسد می‌تواند جبهه‌های نبرد را تا حدی از وضعیت فعلی خارج کند و به اعتماد به نفس نیروهای اوکراینی اضافه کند.
نتیجه گیری
در سال ۲۰۲۴ روسیه حتی با وجود هزینه‌های دفاعی و تولیدات صنعتی دفاعی خود و با توازن نیروها به نفع مسکو، همچنان بعید به نظر می‌رسد که قادر به دستیابی به اهداف خود همانطور که پوتین در سال ۲۰۲۲ و دوباره در سال ۲۰۲۳ ترسیم کرده بود، باشد. با افزایش هزینه‌ها تا سال ۲۰۲۵، مسکو ممکن است با عدم اطمینان فزاینده در میدان جنگ مواجه شود. برعکس، استراتژی مسکو در سال ۲۰۲۴ نیز ممکن است با برتری قابل توجه روسیه در میدان نبرد و تهدید وجودی اوکراین همراه شود. باید منتظر باشیم و مشاهده کنیم که کمک‌های تصویب شده ۶۱ میلیارد دلاری آمریکا به اوکراین می‌تواند تغییر قابل توجهی به نفع اوکراین در جنگ دهد یا خیر.
منابع
- “Расходная арифметика: стратегия «мясных штурмов» остается главным элементом российской наступательной доктрины” [Expenditure arithmetic: the “meat assault” strategy remains the main element of the Russian offensive doctrine], Re: Russia, February 29, 2024, https://re-russia.net/review/690/; and Alia Shoaib, “Russia Is on Course to Lose 500,000 Troops by End of 2024, after Turning Its Forces into a ‘Low Quality, High Quantity Mass Army,’ Says UK Intel,” Business Insider, January 7, 2024, https://www.businessinsider.com/russia-lost-500-000-soldier-by-year-end-uk-intel-2024-1.
- “Russian Defense Chief Points,” TASS.
- “Шойгу рассказал о созданной резервной армии из шести дивизий” [Shoigu spoke about the planned creation of a reserve army of six divisions], Fontanka, February 20, 2024, https://www.fontanka.ru/2024/02/20/73251074/.
- Hlib Parfonov, “Russia’s War against Ukraine: Lessons Learned in 2023 and 2024 Outlook,” Eurasia Daily Monitor, January 28, 2024, https://jamestown.org/program/russias-war-against-ukraine-lessons-learned-in-2023-and-2024-outlook/.
- Watling and Reynolds, “Russian Military Objectives.”
- Franz Stephan-Gady, “Making Attrition Work: A Viable Theory of Victory for Ukraine,” IISS, February 9, 2024, https://www.iiss.org/online-analysis/survival-online/2024/01/making-attrition-work-a-viable-theory-of-victory-for-ukraine.
