مرتضی کریمی
در روزهای اخیر تصمیم فنلاند و سوئد برای عضویت در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به عنوان مسئله‌ای مهم در میان اخبار تحولات بین‌الملل قرار گرفته است. روسیه با این موضوع مخالفت کرده و درباره عواقب آن هشدار می‌دهد. اما علی‌رغم تهدید روسیه، فنلاند و سوئد رسما خواستار ورود به ناتو شده‌اند.
در این میان ترکیه از معدود اعضای ناتو است که می‌گوید با عضویت این دو کشور اسکاندیناوی در این پیمان نظامی مخالف است و آن را وتو خواهد کرد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در این باره اعلام کرده است که عضویت سوئد و فنلاند در ناتو را مثبت ارزیابی نمی‌کند. زیرا از دیدگاه آنکارا، این دو کشور از گروه پ.ک.ک و حامیان آن حمایت می‌کنند. (BirGün, 2022).
اعضای ناتو اگرچه پ.ک.ک را گروه تروریستی می‌دانند، اما درباره پ.ی.د و شاخه نظامی آن موسوم به ی.پ.گ با ترکیه هم‌نظر نیستند و برخی از آنان به تسلیح این گروه نیز پرداخته‌اند. این موضوع، کماکان، یکی از دلایل اختلاف میان ترکیه و هم‌پیمانان آن است.
به همین دلیل، در سال ۲۰۱۹، هنگامی که ترکیه عملیاتی را در شمال شرقی سوریه آغاز کرد، برخی کشورهای اروپایی از جمله سوئد و فنلاند محدودیت‌های را در زمینه صادرات اسلحه به این کشور اعمال کردند. محدودیت‌های تسلیحاتی برضد ترکیه یکی از دلایل مخالفت آنکارا با عضویت دو کشور مذکور در ناتو است. (Demirci, 2022)
طبق قوانین ناتو برای پذیرش کشوری دیگر به عنوان عضو جدید، همه اعضای آن باید موافقت کنند. ترکیه در حال حاضر، یکی از ۳۰ عضو ناتو است. اما سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که مخالفت آنکارا، تا چه حدی می‌تواند مانع ورود فنلاند و سوئد به ناتو شود؟
اردوغان، در سال ۲۰۰۹ زمانی که نخست‌وزیر ترکیه بود، با انتخاب آندرس فوگ راسموسن، نخست‌وزیر پیشین دانمارک، به عنوان دبیر کل ناتو مخالفت کرد. اما پس از آن با تماس‌های دیپلماتیکی که صورت گرفت به این موضوع رضایت داد. اگرچه از آن سال تاکنون اختلافات ترکیه با دیگر اعضای ناتو به‌ویژه ایالات متحده آمریکا عمیق‌تر شده و ترکیه در برخی موارد از جمله خرید اس-۴۰۰ از روسیه علی‌رغم مخالفت واشنگتن بر موضع خود پافشاری کرده است، اما باید به این موضوع نیز توجه کرد که اقتصاد ترکیه تا چه سطحی می‌تواند تحمل تقابل سیاسی با دیگر اعضای ناتو را داشته باشد.
آمارها نشان می‌دهد که در شرایط فعلی، اقتصاد ترکیه تورم قابل توجهی را تجربه می‌کند. (ماه آوریل، نزدیک ۷۰ درصد) (TÜİK, 2022). بنابراین شنا کردن بر خلاف جریان رودخانه می‌تواند برای این کشور هزینه‌های اقتصادی، کاهش ارزش لیر، افزایش تورم و نارضایتی‌های اجتماعی از دولت را در پی داشته باشد.
از این رو، ابراهیم کالین، سخنگوی نهاد ریاست جمهوری ترکیه رویکرد نسبتا نرم‌تری را در برابر این مسئله اتخاذ کرده و می‌گوید که ترکیه درها را برای عضویت فنلاند و سوئد در ناتو نبسته است..(Çoşkun, Spicer, & Sezer, 2022)
مقامات ترکیه، واقف هستند که اگر چه برروی کاغذ رأی همه اعضای ناتو محفوظ است و می‌توانند از حق وتو استفاده کنند، اما در عمل بازیگران اصلی از جمله آمریکا تصمیم نهایی را می‌گیرند.
ترکیه روابط خوبی را با روسیه دارد، اما این بدین معنا نیست که در مخالفت با دیگر اعضای ناتو تحت تاثیر مسکو قرار گرفته باشد. زیرا علی‌رغم حفظ روابط با روسیه در موضوعاتی همچون شبه‌جزیره کریمه، تحولات سوریه و جنگ اوکراین مخالفت خود را با این کشور به طور علنی اعلام کرده است.
ترکیه به دنبال این است که دولت‌های فنلاند و سوئد نه تنها پ.ک.ک، بلکه طرفداران و دنباله‌روهای این گروه را محکوم و آنان را تحت فشار قرار دهند. اما خواسته‌های ترکیه فقط محدود به این موضوع و دو کشور مذکور نیست. آنکارا می‌خواهد که اعضای ناتو تحریم‌های تسلیحاتی اعمال شده علیه این کشور را لغو کنند. همچنین بازگشت به پروژه اف-۳۵، خرید جنگده‌های اف-۱۶ و لغو شدن تحریم‌های مرتبط با خرید اس-۴۰۰ از دیگر خواسته‌های ترکیه است. (Hacaoğlu, 2022)
این که ترکیه تا چه مقدار بر رویکرد فعلی خود استوار خواهد بود، پرسشی است که پاسخ آن در آینده‌‌ای نه چندان دور روشن خواهد شد. اما باید این نکته را در نظر گرفت که اصرار ترکیه بر ممانعت از ورود فنلاند و سوئد به ناتو می‌تواند نوعی انزوای خود انگیخته را برای این کشور در پی داشته باشد.
بر اساس این ادعا، به نظر نمی‌رسد که ترکیه در بلند مدت به طور جدی به تقابل با آرای دیگر اعضای ناتو بپردازد. اما طبیعتا بستر موجود را به عنوان فرصتی برای تامین بخشی از مطالبات خود دانسته و برای دریافت امتیازاتی از دیگر اعضای کلیدی ناتو از جمله آمریکا با رعایت سطح اصطکاک تلاش خواهد کرد.
منابع:
(۲۰۲۲, Mayıs 13). BirGün: https://www.birgun.net/haber/erdogan-dan-finlandiya-ve-isvec-in-nato-ya-uyelik-sureci-hakkinda-aciklama-olumlu-bir-dusunce-icinde-degiliz-387677 adresinden alındı
(۲۰۲۲, Mayıs 5). TÜİK: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=45793 adresinden alındı
Çoşkun, O., Spicer, J., & Sezer, C. (2022, Mayıs 14). REUTERS: https://www.reuters.com/world/exclusive-turkey-not-closing-door-sweden-finland-nato-entry-erdogan-advisor-says-2022-05-14/ adresinden alındı
Demirci, Z. (2022, Mayıs 15). AA: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/disisleri-bakani-cavusoglu-nato-toplantisinda-isvec-ve-finlandiyanin-teror-orgutune-destegini-uye-ulkelere-anlattik/2588568 adresinden alındı
Hacaoğlu, S. (2022, Mayıs 17). Bloomberg: https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-05-17/what-turkey-wants-from-sweden-and-finland-in-nato-expansion-spat adresinden alındı
