دکتر احمد کاظمی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به تنش مرزی اخیر میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان اظهار داشت: تفاهمنامهای که میان باکو و ایروان امضا شده، نه یک معاهده صلح، بلکه توافقنامه آتشبس است و مانند بسیاری از توافقنامههای آتشبس، از جمله توافقنامه آتشبس ۱۹۹۴، از سوی دو کشور نقض میشود.
وی با بیان اینکه برخلاف تبلیغاتی که خصوصا در جمهوری آذربایجان میشود، مناقشه قرهباغ به پایان نرسیده است، افزود: در واقع توافقنامه آتشبس ۹ نوامبر دارای نقاط ضعفی است که عمدتا باعث میشود درگیری میان دو کشور ادامه پیدا کند. یکی از مهمترین ضعفهای این توافقنامه، مشخص نشدن رژیم حقوقی قرهباغ است و ریشه درگیری جمهوری آذربایجان و ارمنستان به همین موضوع مربوط میشود.
تلاش باکو برای ایجاد دالان زنگزور
نویسنده کتاب «امنیت در قفقاز جنوبی» با تأکید بر اینکه چالشهای ناشی از نبود این رژیم حقوقی با سخنرانی و نظریهپردازی حلشدنی نیست و تا زمانی که این رژیم مشخص نشود، شرایط تغییر نخواهد کرد، گفت: به نظر میرسد آنچه بیش از همه موجب تداوم درگیریها میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان می شود و عامل اصلی تنش میباشد، رویکرد باکو برای تحت فشار گذاشتن ارمنستان جهت ایجاد کریدوری با عنوان ساختگی «دالان زنگزور» است.
کاظمی توضیح داد: جمهوری آذربایجان به بهانه ایجاد خطوط مواصلاتی در منطقه به دنبال ایجاد دالان موهوم پانترکی با عنوان «دالان زنگزور» در جنوب ارمنستان است و طبیعتا هیچ فردی در ارمنستان قائل به دادن چنین امتیازی به جمهوری آذربایجان نیست. این کشور اختلافات مرزی و نقاط دقیق مرزی را که باید بین دو کشور باشد و در دوره شوروی وجود داشته، محملی برای درگیری با ارمنستان قرار داده تا این کشور را برای پذیرش این دالان تحت فشار قرار دهد.
وی با یادآوری اینکه اختلافات مرزی جمهوری آذربایجان تنها محدود به ارمنستان نیست و این اختلافات با گرجستان و روسیه هم وجود دارد، اما به درگیری ختم نشده است، گفت: در شرایطی که اراضی جمهوری آذربایجان در خارج از قرهباغ آزاد گردیده و توافقنامه آتشبس نیز امضا شده، طبیعتا از طرفین انتظار میرود برای تثبیت آرامش و صلح در منطقه اقدام کنند. در چنین شرایطی مطرح کردن بهانه مشخص نبودن نقاط مرزی و ایجاد درگیری به جای مذاکره، نشان میدهد باکو اهداف دیگری را پیگیری میکند و آن فشار نظامی به ارمنستان برای ایجاد این دالان است.
این کارشناس حقوق بینالملل ادامه داد: این دالان با هیچیک از واقعیات موجود ژئوپلیتیکی و تاریخی منطقه همخوانی ندارد؛ قابل ایجاد نیست و این فشارها نمیتواند ارمنستان را ناچار به پذیرش آن کند؛ چرا که هیچ کسی در این کشور نمیپذیرد که پای قراردادی را امضا کند که تغییرات اساسی ژئوپلیتیکی در منطقه ایجاد میکند.
کاظمی با اشاره به اخبار منتشر شده در خصوص حضور گارد روسیه میان دو کشور خاطرنشان کرد: روسیه بر اساس پیمان امنیت دسته جمعی اتحادیه کشورهای مستقل همسود (C.I.S.) و بر اساس قراردادهای دوجانبه نظامی و امنیتی که با ارمنستان دارد، خصوصا درخصوص فعالیت و تمدید پایگاه ۱۰۲ روسیه در ارمنستان، خود را مکلف به حمایت از تمامیت ارضی این کشور میداند و در جریان جنگ دوم قرهباغ هم متذکر شد، اگر جنگ به داخل ارمنستان کشیده شود، در این جنگ دخالت خواهد کرد.
وی اضافه کرد: روسها در پیمان امنیت دسته جمعی این موضع را داشتهاند که در درگیریهای مرزی دخالت نمیکنند، اما در مواقعی که بحث تجاوز نظامی مطرح باشد، خود را مکلف به حمایت از ارمنستان میدانند؛ طبیعتا حضور نیروهای روسی در نقاط مرزی میتواند از حاد شدن شرایط جلوگیری کند.
این تحلیلگر مسائل قفقاز در عین حال گفت: البته روسیه از هر نوع حضوری که باعث تقویت موقعیتش در منطقه شود، استقبال میکند؛ کمااینکه در همین مناقشه توانستند امتیاز بزرگی به دست بیاورند و به عنوان نیروهای صلحبان در قرهباغ و منطقه حائل بین دو کشور مستقر شوند.
وی ادامه داد: اخباری در این باره که روسیه در حال صدور گذرنامههای روسی برای اتباع قرهباغ به عنوان شهروند روسی است، منتشر شده و این گمانه زنی وجود دارد که ممکن است قرهباغ در آینده به استانی مانند کالینینگراد روسیه که خارج از این کشور است، تبدیل شود.
کاظمی گفت: از این جهت بسیاری معتقدند در پروژه جنگ دوم قرهباغ موقعیت پیچیده این منطقه با موقعیت دشوارتر دیگری جایگزین شده که چشم انداز ثبات و صلح در این منطقه را هر چه بیشتر پیچیدهتر میکند.
