سید محمدرضا دماوندی-پژوهشگر حوزه قفقاز
از آنجائی که بنا بر قانون اساسی ارمنستان درصورتی‌که در دو فرصت یک‌هفته‌ای، پارلمان نتواند نخست‌وزیر جدید را انتخاب کند منحل می‌شود، احزاب پارلمانی توافق کرده‌اند با عدم معرفی نامزد برای پست نخست‌وزیری راه را برای برگزاری انتخابات پیش از موعد در ۲۰ ژوئن هموار کنند.
اما توافق بر سر برگزاری انتخابات پیش از موعد به‌راحتی حاصل نشده است. از یک‌سو آرمن سرکیسیان، رئیس‌جمهوری ارمنستان که تعیین‌کننده زمان برگزاری انتخابات است طی هفته‌های گذشته از امضای اصلاحات در قانون انتخابات به دلیل آنکه برگزاری انتخابات پیش از موعد را در شرایط فعلی این کشور به صلاح نمی‌داند خودداری کرده بود و از سوی دیگر مخالفان پاشینیان معتقد بودند که اعلام کناره‌گیری وی از قدرت یک اقدام نمایشی برای اغفال افکار عمومی با هدف از بین بردن تظاهرات و ایجاد شکاف در بین گروه مخالف انجام شده است.
درهرحال پاشینیان با اعلام استعفا از سمت نخست‌وزیری عزم جدی خود برای به چالش کشیدن مخالفان را به نمایش گذاشته است؛ زیرا برخی نظرسنجی‌ها میزان محبوبیت او را حدود ۴۰ درصد برآورد می‌کند و این بدین معنی است که پاشینیان امیدوار است بتواند با ورود احزاب همسو به مجلس، دولت ائتلافی را تشکیل دهد.
اما در کمتر از ۴۸ روز باقی‌مانده تا زمان برگزاری انتخابات دو سؤال مهم جلب‌توجه می‌کند که پاسخ به آن می‌تواند بیانگر شرایط حاکم بر ارمنستان باشد. اول، رقیب اصلی پاشینیان در انتخابات کیست؟ دوم، آیا شکست ارمنستان از آذربایجان در جنگ ۴۴ روزه تأثیری بر روی نتیجه انتخابات خواهد داشت؟
از روبرت کوچاریان دومین رئیس‌جمهور که در سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۸ قدرت را در ارمنستان در دست داشت به‌عنوان جدی‌ترین رقیب پاشینیان در انتخابات پیش رو نام برده می‌شود. برخی کارشناسان روابط نزدیک و قدیمی کوچاریان با پوتین را برگ برنده او دانسته و معتقدند به دلیل حمایت‌های مسکو انتخابات به رقابت دوقطبی میان پاشینیان و کوچاریان تبدیل خواهد شد. هرچند احتمال حمایت جدی و رسمی پوتین از کوچاریان به یک دلیل مشخص ضعیف به نظر می‌رسد. شعار اصلی پاشینیان برای دعوت مردم به تظاهرات علیه سرژ سرکیسیان رئیس‌جمهور سابق که منجر به سرنگونی وی از قدرت گردید «مبارزه با فساد» بود؛ شعاری که به‌شدت از سوی مردم مورد استقبال قرار گرفت. پاشینیان معتقد بود که مقامات پیشین بخش عمده‌ای از بودجه‌های دولتی به‌ویژه بودجه اختصاص‌یافته برای تقویت منطقه قره‌باغ و حتی کمک‌های مردمی که از سوی ارامنه در نقاط مختلف دنیا گرداوری می‌شده است را مورداستفاده شخصی قرار داده‌اند. او در ردیف اول متهمان، از روبرت کوچاریان و سرژ سرکیسیان دو رئیس‌جمهور پیشین (مشهور به طیف قره‌باغی‌ها) که درمجموع ۲۰ سال از عمر سی‌ساله ارمنستان را در مسند قدرت بوده‌اند نام برده است. در این شرایط حمایت مستقیم پوتین از کوچاریان می‌تواند به وجهه آسیب‌دیده مسکو در بین افکار عمومی ارمنستان بیش‌ازپیش لطمه وارد نماید. در صورت ورود روبرت کوچاریان به عرصه رقابت انتخابات پارلمانی باید انتظار رد و بدل شدن اتهامات سنگین و ایجاد چالشی اساسی بین دو قطب اصلی انتخابات را داشت. پاشینیان بر روی فساد مالی و ساختاری دوران ده ساله ریاست جمهوری کوچاریان و ادامه آن در دوران حکومت سرکیسیان مانور خواهد داد و کوچاریان نیز بر ناتوانی پاشینیان در اداره کشور و تعامل سازنده با کشورهای دیگر، شکست از آذربایجان در جنگ و از دست رفتن بخش‌هایی از قره‌باغ تأکید خواهد کرد. چنانچه کوچاریان وارد عرصه انتخابات نشود، گروه مخالف مهره کارآمد و شناخته‌شده دیگری که توانایی رویارویی با پاشینیان داشته باشد را ندارد و قطعاً می‌توان وی را برنده انتخابات دانست. نباید فراموش کرد که پاشینیان با سال‌ها سابقه فعالیت رسانه‌ای و حضور بی‌واسطه در میان مردم، شناخت کافی و ابزار لازم برای همسوسازی افکار عمومی با خود را در اختیار دارد.
اما دومین عامل مهم و تأثیرگذار بر روی انتخابات موضوع شکست ارمنستان از آذربایجان در جنگ ۴۴ روزه سال گذشته است. از دست رفتن سرزمین‌های تحت مالکیت قره‌باغ، وجود هزاران کشته، مجروح، اسیر، آواره و خسارت سنگین نظامی بعلاوه انعقاد توافقنامه صلحی که ابهامات زیادی را به وجود آورده می‌تواند نکته کلیدی نه‌تنها این انتخابات بلکه حیات ارمنستان محسوب شود. قطعاً مخالفین همان‌گونه که طی شش ماهی که از جنگ می‌گذرد بر روی این موضوعات پافشاری کرده‌اند، در هنگام انتخابات با شدت بیشتری ناتوانی پاشینیان در حفظ سرزمین‌های ازدست‌رفته را برجسته‌سازی خواهند کرد؛ اما اگر اقبال عمومی همراه پاشینیان باشد و رأی اطمینان دوباره‌ای به او داده شود، این پیام را منتقل خواهد کرد که قره‌باغ اولویت اصلی مردم ارمنستان نیست. پیامی که سمت‌وسوی سیاست خارجی آینده ارمنستان را مشخص می‌کند و می‌تواند معادلات جدید در منطقه به وجود آورد. در نگاه کلی، شرایط موجود به نفع پاشینیان ارزیابی می‌شود و او با درک این وضعیت ریسک انتخابات پیش از موعد را پذیرفته است. هرچند برخی از صاحب‌نظران عدم مشارکت گسترده مردم در تجمعات مخالفان را به معنای تائید و یا حمایت از پاشینیان نمی‌دانند. بلکه دلیل عمده را سرخوردگی جامعه از شکست اخیر، شوک روحی جامعه پس‌ازاین شکست و همچنین عدم تمایل به تکرار تجربه انقلاب مخملی سال ۲۰۱۸ برمی‌شمارند. ازنظر این کارشناسان واکنش روزهای گذشته ساکنان برخی از شهرهای جنوب ارمنستان در نزدیکی مرزهای ایران که اجازه برگزاری تجمع و سخنرانی به پاشینیان را ندادند نشانه‌ای از افول محبوبیت وی ارزیابی می‌شود.
درهرحال برای اعتبار سنجی این تحلیل‌ها باید منتظر ۲۰ ژوئن و نتایج انتخابات پارلمانی ارمنستان باقی ماند.
