#اختصاصی
به قلم: لیلیت شاهوردیان؛ اوراسیانت
طی چند روز گذشته، تصاویری در سراسر شبکه‌های اجتماعی آذربایجان دست به دست شده است که به نظر می‌رسد تحرکات نیروهای آذربایجانی را در اطراف قره باغ کوهستانی و در امتداد مرز با ارمنستان نشان می‌دهد.
به نظر می‌رسد که ارسال محموله‌های نظامی از اسرائیل به آذربایجان به طور همزمان افزایش یافته است و این موضوع نگرانی ارمنی‌ها را از حمله قریب الوقوع دیگری از آذربایجان افزایش داده است.
نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در جلسه دولت در ۷ سپتامبر به این تحولات اشاره کرد و گفت که “وضعیت نظامی و سیاسی منطقه ما طی هفته گذشته به طور قابل توجهی تشدید شده است.”
وی افزود: لفاظی‌های نفرت ستیز علیه ارمنستان در مطبوعات و تریبون‌های تبلیغاتی آذربایجان تشدید شده است. سیاست تجاوز به خاک ارمنستان همچنان ادامه دارد.
افزایش تحرکات نظامی هشدار خاصی را در قره باغ کوهستانی، منطقه ای ارمنی‌نشین که به طور بین‌المللی به عنوان بخشی از آذربایجان به رسمیت شناخته شده است، ایجاد کرده است. این منطقه عملاً از ماه دسامبر در محاصره آذربایجان قرار گرفته است و محاصره به ویژه از اواسط ژوئن شدیدتر بوده است.
مقامات ارمنستان و قره باغ از مدت‌ها قبل در مورد طرح‌های آذربایجان برای پاکسازی قومی منطقه با استفاده از زور در صورت لزوم صحبت کرده‌اند.
آرتاک بیگلاریان، یکی از مقامات ارشد سابق قره باغ می‌نویسد:«آشکار است که آذربایجان در حال تدارک عملیات نظامی و همزمان تلاش برای اعمال فشار روانی بر دولت‌ها و ملت‌های جمهوری‌های آرتساخ (نام جایگزین ارمنی برای قره باغ کوهستانی) و ارمنستان و نیز سنجش واکنش طرف‌های ارمنی و بازیگران منطقه‌ای و جهانی است».
در صورت حمله به قره باغ کوهستانی، نیروهای محلی بعید است که با توجه به تسلط عددی و قدرت آذربایجان بر حدود ۱۲۰۰۰۰ قره باغی، بتوانند مقاومت زیادی داشته باشند.
از زمان پیروزی آذربایجان در جنگ دوم قره باغ در سال ۲۰۲۰، درگیری‌های متعددی در داخل و اطراف قره باغ کوهستانی و در مرز آذربایجان و جمهوری ارمنستان رخ داده است. درگیری در مرزهای دو جمهوری تاکنون چندین بار منجر ورود نیروهای آذربایجانی به داخل ارمنستان شده است. طبق گزارش رسانه‌های آذربایجان این موارد “عملیات انتقام جویانه” در برابر اقدامات ارمنستان و اقدامات “تحریک آمیز” آنها بوده است.
این بار رسانه‌های آذربایجان ادعاهای ارامنه را بازتاب می‌دهند. شبکه دولتی AzTV اعلام کرد که گزارش‌های ارمنستان درباره افزایش تحرکات نظامی آذربایجان و لغو سفر برنامه‌ریزی شده وزیر دفاع ارمنستان، نشانه‌هایی هستند که ایروان زمینه را برای تشدید تنش فراهم می‌کند. وزارت خارجه آذربایجان هشدارهای پاشینیان را “بخش جدایی ناپذیر بازی‌های سیاسی دروغین ارمنستان” توصیف کرد.
هیئت نظارت غیرنظامی اتحادیه اروپا مستقر در سمت مرز ارمنستان نگرانی خود را از “افزایش تنش‌ها و تیراندازی در مناطق مرزی ارمنستان و آذربایجان” به بروکسل گزارش کرده و گشت‌زنی‌های خود را افزایش داده است. با این حال، به دنبال سرزنش هیچ یک از طرفین برای افزایش تنش فعلی نیست.
گزارش‌های کنونی از افزایش نیروهای ارتش آذربایجان پس از حمله آذربایجان در ۱ سپتامبر در نزدیکی شهر مرزی سوتک ارمنستان منتشر می‌شود که سه سرباز ارمنی کشته شدند.
پنج روز پس از آن، ارمنستان اعلام کرد که رزمایش نظامی Eagle Partner را به طور مشترک با ایالات متحده در ۱۱ تا ۲۰ سپتامبر برگزار خواهد کرد. وزارت دفاع هدف از این رزمایش را آماده سازی نیروهای ارمنستان برای ماموریت‌های بین‌المللی حفظ صلح اعلام کرد.
ایالات متحده از زمان جنگ ۲۰۲۰ به یک بازیگر کلیدی در روند صلح ارمنستان و آذربایجان تبدیل شده است و بر روند صلح آذربایجان و ارمنستان همراه با اتحادیه اروپا نظارت می‌کند.
یک مسیر مذاکره جداگانه توسط روسیه مدیریت می‌شود که از زمان پایان جنگ تاکنون ۲۰۰۰ نیروی حافظ صلح در قره باغ کوهستانی حضور داشته است.
روسیه همچنین شریک استراتژیک سنتی نظامی و اقتصادی ارمنستان است، اما رهبران ارمنستان با توجه به امتناع مسکو از کمک به آنها در برابر تهاجمات آذربایجان و ادعای شکست نیروهای حافظ صلح در حفاظت از ارمنی‌های قره باغ، آشکارا کارآمدی این اتحاد را زیر سوال می‌برند.
در حالی که چشم‌انداز صلح تاریک‌تر از همیشه به نظر می‌رسد، نخست وزیر ارمنستان در اظهارات ۷ سپتامبر خود بار دیگر تاکید کرد که آماده امضای معاهده صلح با آذربایجان و پایان دادن به چندین دهه خصومت بین کشورهای همسایه است.
عامل اسرائیل
اسرائیل یکی از متحدان استراتژیک آذربایجان و تامین کنندگان کلیدی تسلیحات این کشور است.
در مارس ۲۰۲۳ روزنامه هاآرتص گزارشی را منتشر کرد که در آن به جزئیات مشارکت نظامی اسرائیل و آذربایجان پرداخت. این گزارش نشان داد که ۹۲ پرواز جت باری نظامی بین اوودا، یک پایگاه هوایی نظامی در جنوب اسرائیل، و فرودگاه‌های آذربایجان از سال ۲۰۱۶ تا زمان انتشار انجام شده است.
شبکه تحقیقاتی ارمنستان هتک Hetq از آن زمان پروازهای بین اوودا و آذربایجان را زیر نظر داشت. اخیراً مشخص شد که یک هواپیمای خاص خطوط هوایی ابریشم آذربایجان در اوودا Ovda فرود آمد و چهار بار بین ۱۵ اوت تا ۲ سپتامبر به آذربایجان بازگشت.
در مقاله هاآرتص اشاره شده است که طی سال‌ها پروازهای اوودا-آذربایجان با دوره‌های درگیری در قره‌باغ کوهستانی، از جمله تشدید تنش در آوریل ۲۰۱۶، جنگ ۲۰۲۰ و چندین تنش پس از جنگ، همزمان شد.
سینان اوغان، سیاستمدار ملی‌گرای ترکیه در پستی در سایتی که قبلا به نام توییتر شناخته می‌شد، می‌نویسد این موضوع توسط ارمنیان به عنوان سیگنال شوم دیگری از طرف شریک استراتژیک باکو تلقی می‌شود.
تصویری از اوغان با عبارت “خانکندی افتخار جهان ترک است” در کنار یک A وارونه که نمادی است که بر روی خودروهای نظامی آذربایجان نقاشی شده است را نشان می‌دهد. (خانکندی نام آذربایجانی استپانکرت، پایتخت قره باغ کوهستانی است.)
اوغان که اصالت آذربایجانی دارد، در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در ۲۳ مه سوم شد و در دور دوم از رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور فعلی و پیروز نهایی حمایت کرد.
