#اختصاصی
به قلم: پوریا انگشت بافت، دانشجو دکتری ایرانشانسی معاصر از دانشگاه تهران
استراتژی اقتصادی هند در قاره آفریقا یکی از مهم ترین و پیچیده ترین سیاست های خارجی این کشور است که در دهه های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است. هند به عنوان یکی از بزرگ ترین اقتصادهای جهان و با توجه به روابط تاریخی و فرهنگی با کشورهای آفریقایی، تلاش می‌کند تا نقش خود را در توسعه اقتصادی این قاره افزایش دهد.
روابط هند و آفریقا به دوران استعمار بازمی گردد. در آن زمان، بسیاری از هندی‌ها به عنوان کارگران به آفریقا مهاجرت کردند و در توسعه زیرساخت ها و اقتصاد این قاره نقش داشتند. مهاتما گاندی، رهبر بزرگ هند، نیز بخشی از زندگی خود را در آفریقای جنوبی در دوره رژیم آپارتاید گذراند و در مبارزات ضد نژادپرستی و استعمارگری شرکت کرد. این روابط تاریخی و فرهنگی باعث شده است که هند و آفریقا روابط نزدیکی داشته باشند. هند با توجه به رشد اقتصادی سریع خود و نیاز به منابع طبیعی، به دنبال تقویت روابط اقتصادی با کشورهای آفریقایی است.
اهداف اصلی استراتژی اقتصادی هند در آفریقا شامل دسترسی به منابع طبیعی، توسعه زیرساخت ها، توسعه کشاورزی و توسعه صنعت و تجارت است. آفریقا دارای منابع طبیعی فراوانی مانند نفت، گاز، معادن و مواد معدنی است که هند به شدت به آنها نیاز دارد. هند با سرمایه گذاری در بخش‌های استخراج و فرآوری منابع طبیعی در آفریقا، تلاش می‌کند تا نیازهای خود را تأمین کند. همچنین، با سرمایه گذاری در پروژه‌های زیرساختی مانند: ساخت جاده ها، راه آهن، بنادر و نیروگاه های برق در کشورهای آفریقایی، هند به دنبال تقویت روابط اقتصادی و تجاری با این کشورها است. این پروژه ها به توسعه اقتصادی آفریقا کمک می‌کنند و فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد می کنند.
همچنین، هند با همکاری کشورهای آفریقایی در زمینه کشاورزی، به دنبال افزایش تولیدات کشاورزی و تأمین امنیت غذایی است. این همکاری‌ها شامل انتقال فناوری‌های نوین کشاورزی، آموزش کشاورزان و سرمایه گذاری در پروژه‌های کشاورزی است. توسعه صنعت و تجارت نیز یکی دیگر از اهداف استراتژی اقتصادی هند در آفریقا است. هند با سرمایه گذاری در صنایع مختلف مانند نساجی، خودروسازی، داروسازی و فناوری اطلاعات در کشورهای آفریقایی، به دنبال تقویت روابط تجاری و اقتصادی با این کشورها است. این سرمایه گذاری‌ها به توسعه صنایع محلی و ایجاد فرصت‌های شغلی کمک می‌کنند.
استراتژی اقتصادی هند در آفریقا با چالش ها و فرصت های متعددی مواجه است. از جمله چالش های اصلی می‌توان به ناپایداری سیاسی و اجتماعی در برخی کشورهای آفریقایی، مشکلات زیرساختی و فساد اداری اشاره کرد. ناپایداری سیاسی و اجتماعی در برخی کشورهای آفریقایی می‌تواند باعث کاهش اعتماد سرمایه گذاران و کاهش سرمایه گذاری‌ها شود. مشکلات زیرساختی نیز می‌تواند هزینه‌های تولید و تجارت را افزایش دهد و از توسعه اقتصادی جلوگیری کند. فساد اداری نیز یکی دیگر از چالش‌های مهم است که می‌تواند باعث کاهش کارایی و افزایش هزینه های سرمایه گذاری شود. با این حال، فرصت های زیادی نیز برای همکاری های اقتصادی بین هند و آفریقا وجود دارد.
رشد اقتصادی سریع هند و نیاز به منابع طبیعی، فرصت‌های جدیدی برای سرمایه گذاری و همکاری‌های اقتصادی ایجاد کرده است. هند با توجه به تجربیات خود در زمینه توسعه پایدار، می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی آفریقا ایفا کند. این کشور با انتقال فناوری‌های نوین، آموزش نیروی کار و سرمایه گذاری در پروژه‌های توسعه ای، به توسعه پایدار آفریقا کمک می‌کند. همچنین، هند با همکاری‌های بین‌المللی و مشارکت در سازمان‌های منطقه‌ای و جهانی، به تقویت روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای آفریقایی کمک می‌کند. از جمله مهمترین مناطقی که هند در قاره آفریقا به آن نگاه استراتژیک دارد منطقه شرق، جنوب و شاخ آفریقا می باشد که دارای اهمیت ژئوپلیتکی برای هند هستند. منطقه شرق و جنوب آفریقا دارای جمعیت قابل توجه ای هندی تبار است که می توانند نقش دروازه ورود این کشور را به منطقه ایفا کنند. همچنین نزدیک بودن منطقه شاخ آفریقا به تنگه باب المندب و دریایی سرخ که مکمل ژئوپلیتکی شمال اقیانوس هند محسوب می گردد، باعث شده است که هند در سال های اخیر حضور گسترده تری در این منطقه داشته باشد.
در این راستا هند به دنبال تقویت ناوگان دریایی خود برای تامین امنیت در اطراف تنگه باب المندب است تا با پدیده دزدان دریایی به مقابله بپردازد و امنیت ناوگان تجاری خود را افزایش دهد. شرق آفریقا در مسیرهای دریایی حیاتی قرار دارد که اقیانوس هند را به دیگر نقاط جهان متصل می‌کند. هند به عنوان یک کشور بزرگ دریایی به این مسیرها وابسته است و تلاش می‌کند امنیت دریانوردی و تجارت دریایی خود را در این منطقه تضمین کند. به همین دلیل، هند در مبارزه با دزدی دریایی در این منطقه نقش فعالی دارد. همچنین کشورهای دیگری مانند: چین نیز در شرق آفریقا سرمایه گذاری کرده و حضور نظامی و اقتصادی خود را تقویت کرده‌اند. هند تلاش می‌کند تا با ایجاد روابط مستحکم و سرمایه گذاری های استراتژیک در شرق آفریقا، نفوذ خود را در برابر رقبایش تقویت کند. از این رو نیمه شرقی قاره آفریقا برای هند اهمیت استراتژیکی در حوزه اقتصادی پیدا کرده است.
