استفاده راهبردی ولادیمیر پوتین از مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ: حاکمیت، شراکت‌ها و تاب‌آوری اقتصادی

#اختصاصی

به قلم: سعید خاوری نژاد، دانشجوی دکترای روابط بین‌الملل، دانشگاه دولتی تومسک، فدراسیون روسیه

بیست و هشتمین مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ در ۲۱-۱۸ ژوئن ۲۰۲۵ با شعار «ارزش‌های مشترک: بنیان رشد در جهانی چندقطبی» با حضور ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، رهبران سیاسی کشورهای مختلف و سرمایه‌گذاران و کارآفرینان بین‌المللی، در شهر سن‌پترزبورگ روسیه برگزار خواهد شد. این مجمع که در سال ۱۹۹۷ تأسیس شد، به عنوان برجسته‌ترین بستر گفت‌وگوی اقتصادی روسیه شناخته می‌شود و اغلب به آن لقب «داووس روسی» داده‌اند. از سال ۲۰۰۶، این مجمع تحت حمایت رئیس‌جمهور روسیه فعالیت می‌کند و ولادیمیر پوتین در تمامی دوره‌های آن حضور داشته است. مأموریت اصلی مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ، تقویت همکاری اقتصادی جهانی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و نمایش اولویت‌های اقتصادی روسیه است.

نویسنده، به منظور تشریح استفاده راهبردی روسیه از این مجمع، سخنرانی‌های ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در جلسات عمومی مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ در دهه گذشته را مرور می‌کند و ضمن تشریح دیدگاه‌های وی درباره این مجمع، دستاوردها و نتایج عملکرد آن و همچنین چالش‌ها و مخاطرات پیش روی فعالیت آن را از نگاه پوتین منعکس می‌کند.

نتایج و عملکرد

مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ همواره به عنوان یکی از برترین بسترهای جهانی برای گفت‌وگوی اقتصادی عمل کرده و شرکت‌کنندگانی از سراسر جهان را برای بحث درباره مسائل اقتصادی و ژئوپولیتیکی مهم جذب کرده است. به طور خاص، مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴، رشد و تاب‌آوری قابل توجهی از خود نشان داد و نقش خود را در تقویت شراکت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری تثبیت کرد.

این توسعه پایدار در شاخص‌های کلیدی مشهود است. تعداد شرکت‌کنندگان از ۱۷ هزار نفر در سال ۲۰۱۸ به ۲۱ هزار نفر در سال ۲۰۲۴ افزایش یافت و در آخرین دوره، شرکت‌کنندگانی از ۱۳۰ کشور حضور داشتند که نشان‌دهنده گسترش دامنه جهانی آن است. با وجود کاهش تعداد شرکت‌کنندگان در سال‌های همه‌گیری (۱۳۵۰۰ نفر در ۲۰۲۰ و ۱۴۰۰۰ نفر در ۲۰۲۱)، حضور دوباره سرمایه‌گذاران و دولت‌ها در این مجمع اقتصادی به سرعت افزایش یافت. همچنین، دامنه رویدادهای تجاری به طور قابل توجهی گسترش یافت و از ۱۵۰ رویداد در سال ۲۰۱۸ به ۳۲۲ رویداد در سال ۲۰۲۴ رسید و بیش از ۱۰۰۰ سخنران و مدیر پنل در نشست‌های آن ایفای نقش کردند که نقش این مجمع را به عنوان مرکزی برای تبادل دانش تقویت کرد.

یکی از شاخص‌های کلیدی عملکرد اقتصادی مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ، رشد قابل توجه تعداد توافق‌نامه‌های منعقدشده است. تعداد قراردادهای امضا شده از ۵۹۳ مورد در سال ۲۰۱۸ به رکورد جدید ۱۰۷۳ مورد در سال ۲۰۲۴ رسید که افزایش چشمگیر ۸۱ درصدی را در این بازه زمانی نشان می‌دهد. این رشد نه فقط نشان‌دهنده افزایش علاقه به این مجمع است، بلکه به معنای مشارکت متنوع‌تر و تمایل بیشتر شرکت‌کنندگان به رسمی‌سازی شراکت‌ها در محل برگزاری است. بازگشت قوی تعداد قراردادها پس از تأثیر اولیه همه‌گیری، با ۸۹۰ توافق در سال ۲۰۲۱ و ارقام بالا و پایدار مانند حدود ۹۰۰ قرارداد در سال ۲۰۲۳ تا رسیدن به اوج در سال ۲۰۲۴، جذابیت پایدار این مجمع و مشارکت مداوم جامعه تجاری را برجسته می‌کند.

همزمان با رشد تعداد توافق‌نامه‌ها، ارزش کل مالی این قراردادها، به ویژه بر حسب روبل، رشد چشمگیری داشته است. از ۳.۲۷۱ تریلیون روبل ثبت شده در سال ۲۰۱۹، ارزش کل توافق‌نامه‌های امضا شده تا سال ۲۰۲۴ به‌طور تقریبی دو برابر شد و به ۶.۴۹۲ تریلیون روبل رسید. مجمع سال ۲۰۲۲ روند قابل توجهی را نشان داد: با وجود کاهش جزئی در تعداد قراردادهای امضا شده (۶۹۵ مورد، کمتر از ۸۹۰ مورد در ۲۰۲۱)، ارزش کل این قراردادها به طور قابل توجهی به ۵.۶۷ تریلیون روبل افزایش یافت. این اختلاف نشان می‌دهد که اگرچه تعداد قراردادها کمتر بوده، اما ارزش متوسط هر قرارداد به طور قابل توجهی بیشتر شده است و به‌احتمال نشان‌دهنده اولویت یافتن شراکت‌های بزرگ‌تر و راهبردی‌تر است.

تأثیر مالی بین‌المللی مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ نیز قابل توجه است، همان‌طور که ارزش دلاری توافق‌نامه‌ها نشان می‌دهد. به عنوان مثال، قراردادها در سال ۲۰۲۱ معادل ۵۹ میلیارد دلار، در سال ۲۰۲۳ معادل ۴۷ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۴ به ۷۱.۸۷ میلیارد دلار رسید که جریان‌های مالی بین‌المللی قابل توجهی را از طریق این مجمع تسهیل می‌کند. در حالی که نوسانات ارزش دلاری نسبت به روبل نشان‌دهنده پویایی نرخ ارز است، اما مقیاس مطلق این ارقام همچنان بالا باقی مانده است. مجموع سال ۲۰۲۴، که در واحد دلار نیز رکورد محسوب می‌شود، قدرت مالی و جذابیت جهانی آن دوره از مجمع را به خوبی نشان می‌دهد.

جدول ۱: ارزش قراردادهای امضاء شده در نشست‌های مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ از ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴ (تریلیون روبل) (منابع مختلف)

علاوه بر این، عملکرد قوی و پایدار، به‌ویژه بهبود سریع اقتصاد روسیه در سال ۲۰۲۱ پس از موج اولیه همه‌گیری کووید-۱۹ و ادامه توافقات با ارزش بالا در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ که به رکوردشکنی سال ۲۰۲۴ منجر شد، به‌وضوح نشان می‌دهد که مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ خود را با چشم‌اندازهای متغیر اقتصادی و ژئوپولیتیکی جهانی به‌طور مؤثری تطبیق داده است. این توانایی مستمر در جذب سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه و تسهیل معاملات بزرگ، نشان‌دهنده آن است که روسیه و شرکای بین‌المللی‌ آن همچنان فرصت‌های اقتصادی قابل توجهی را شناسایی و از حضور در این مجمع بهره‌برداری می‌کنند.

در نهایت، آمار اقتصادی عملکرد این مجمع به افزایش میانگین ارزش معاملات در طول سال‌ها اشاره دارد. روند کلی، به‌ویژه با توجه به ارزش کل بالای معاملات در سال ۲۰۲۲ با وجود تعداد کمتر قراردادها و عملکرد برجسته سال ۲۰۲۴، این امر را تقویت می‌کند. چنین تغییری می‌تواند نشان‌دهنده حرکتی راهبردی به‌سوی تمرکز بر پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر و با تأثیرگذاری بیشتر باشد، نه به‌طور صرف افزایش کمی تعداد توافقات کوچک‌تر.

از منظر برگزارکنندگان، افزایش تعداد و به‌ویژه رشد ارزش توافقات امضاء شده، به عنوان شاخصی اصلی از موفقیت و اهمیت مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ تلقی می‌شود. این ارقام، مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ را به عنوان محرکی مهم برای سرمایه‌گذاری و شراکت‌های اقتصادی معرفی می‌کند که سرمایه قابل توجهی را به پروژه‌های مختلف هدایت می‌کند. تمایل به امضای قراردادهایی به ارزش تریلیون‌ها روبل، نشان‌دهنده میزان اعتماد شرکت‌ها و کشورهای شرکت‌کننده به فرصت‌های ارائه شده است. در زمینه تغییر اتحادهای اقتصادی جهانی، تعهدات مالی مستمر و رو به رشد در مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ قابل توجه است و می‌تواند نشان‌دهنده تقویت روابط اقتصادی با مجموعه‌ای خاص از شرکای بین‌المللی باشد.

دیدگاه‌ها و انتظارات اصلی پوتین از مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ

ولادیمیر پوتین از طریق اجلاس‌های اقتصادی مانند مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ تصویر قدرتمند و مقاوم روسیه را به نمایش می‌گذارد. این رویدادها به او امکان می‌دهند تاب‌آوری اقتصادی کشورش را در برابر تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی نشان دهد و بر رشد خودکفایی در صنایع حیاتی و توسعه فناوری‌های داخلی تأکید کند. همچنین، پوتین از این مجمع‌ها برای معرفی اتحادهای جدید چندقطبی و جذب شرکای اقتصادی از بازارهای نوظهور مانند آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین استفاده می‌کند که جایگزین روابط سنتی غربی شده‌اند. این اجلاس‌ها فرصت مناسبی برای نمایش دستاوردهای بزرگ اقتصادی و فناوری، مانند توسعه سامانه‌های پرداخت داخلی و پروژه‌های نوآورانه، فراهم می‌کنند و پیام مقابله با انزوای اقتصادی روسیه را به جهان منتقل می‌کنند. علاوه بر این، برگزاری این رویدادها با حضور رهبران و سرمایه‌گذاران بین‌المللی، نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه روسیه در نظم جهانی جدید است و به تقویت روابط راهبردی و سرمایه‌گذاری‌های کلان با شرکای غیرغربی کمک می‌کند. به این ترتیب، اجلاس‌های اقتصادی ابزاری کلیدی برای پوتین در جهت تثبیت جایگاه روسیه به عنوان قدرتی مستقل، پویا و تأثیرگذار در عرصه جهانی محسوب می‌شوند.

رئیس‌جمهور روسیه در خصوص مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ سه محور اصلی را مورد توجه قرار می‌دهد: نخست، حاکمیت اقتصادی به عنوان یک ضرورت ملی که پایه تاب‌آوری و استقلال کشور است و با تأکید بر خودکفایی در صنایع حیاتی و توسعه فناوری‌های داخلی دنبال می‌شود. دوم، چندقطبی‌گرایی و بازآرایی اتحادهای جهانی که روسیه را به عنوان بازیگری محوری در نظم جهانی چندقطبی معرفی می‌کند و با گسترش همکاری‌ها به ویژه در چارچوب گروه بریکس و جذب شرکای جدید از آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین تحقق می‌یابد. سوم، ثبات اجتماعی به عنوان اولویت اقتصادی که با اقدامات هدفمند در کاهش فقر و حمایت‌های اجتماعی، به تقویت رفاه عمومی و پایداری اقتصادی کشور کمک می‌کند.

پوتین همواره حاکمیت اقتصادی را بنیان تاب‌آوری روسیه معرفی کرده است. در بیست و پنجمین مجمع (۲۰۲۲)، او تأکید کرد که تحریم‌ها «گذار ما به خودکفایی در صنایع حیاتی را تسریع کرده‌اند» و به رشد در بخش‌های کشاورزی و داروسازی اشاره کرد. تا بیست و هفتمین مجمع (Putin, 2024)، این دیدگاه به دستور کار گسترده‌تری در حوزه حاکمیت فناوری تبدیل شد و پوتین خواستار «رشد انفجاری در تحقیق و توسعه داخلی» برای کاهش وابستگی به سیستم‌های غربی شد. او توسعه سامانه پرداخت میر و پردازنده‌های بایکال را به عنوان شواهدی از پیشرفت برشمرد [Putin, 2022; 2024].

پوتین مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ را بستری برای پیشبرد نظم جهانی چندقطبی معرفی کرد. در بیست و چهارمین مجمع (Putin, 2021)، او «انحصارگرایی در حکمرانی اقتصادی جهانی» را نقد کرد و خواستار گسترش بریکس شد. تا سال ۲۰۲۴، او از پیوستن عربستان سعودی، ایران و مصر به بریکس استقبال کرد و اعلام نمود که «کانون‌های جدید قدرت در حال بازآرایی جریان‌های تجارت و سرمایه‌گذاری هستند» [Putin, 2021; 2024]. این تغییر در خود مجمع نیز منعکس شد: حضور غربی‌ها پس از ۲۰۲۲ کاهش یافت، در حالی که نمایندگان آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین افزایش یافتند و تا سال ۲۰۲۳، بالغ بر ۷۵ درصد از شرکت‌کنندگان را تشکیل دادند.

رئیس جمهور روسیه با پیوند دادن تاب‌آوری اقتصادی به رفاه اجتماعی، اقداماتی مانند کاهش هدفمند فقر و اعطای وام‌های مسکن یارانه‌ای را در دوره‌های متوالی مجمع اعلام کرد. در بیست و ششمین مجمع (Putin, 2023)، او خاطرنشان کرد که «۱.۷ میلیون نفر سال گذشته از فقر خارج شدند» و این امر را به افزایش هزینه‌های اجتماعی نسبت داد. مجمع بیست و هفتم (Putin, 2024) شاخص‌گذاری حقوق بازنشستگی برای بازنشستگان شاغل را معرفی کرد و آن را به عنوان سپری در برابر تورم که در سطح ۹.۳ درصد باقی مانده بود، مطرح کرد [Putin, 2023; 2024].

دستاوردها و چالش‌ها

به باور رئیس جمهور روسیه، تاب‌آوری و رشد اقتصاد کلان و افزایش شراکت‌های راهبردی و سرمایه‌گذاری دو دستاورد مهم مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ به شمار می‌روند. این مجمع نقش مهمی در تقویت مقاومت اقتصادی روسیه در برابر تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی ایفاء کرده و رشد قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی و درآمدهای غیرنفتی کشور را به همراه داشته است. همچنین، با جذب سرمایه‌گذاران جدید، به ویژه از کشورهای غیرغربی و ایجاد شراکت‌های راهبردی در حوزه‌های مختلف مانند فناوری، حمل‌ونقل و انرژی، مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ توانسته است فرصت‌های سرمایه‌گذاری گسترده‌ را فراهم کند که به توسعه پایدار و تنوع‌بخشی به اقتصاد روسیه کمک می‌کند.

با وجود تحریم‌ها، تولید ناخالص داخلی روسیه در سال ۲۰۲۳ به میزان ۳.۳ درصد رشد کرد و درآمدهای غیرنفتی تنها در ماه مه ۲۰۲۳ به میزان ۲۸.۵ درصد افزایش یافت. پوتین این موضوع را به «اصلاحات ساختاری و جایگزینی واردات»، به‌ویژه در حوزه ماشین‌آلات و الکترونیک نسبت داد [Putin, 2023]. مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ خود به معیاری برای این تاب‌آوری تبدیل شد: تعداد توافقات امضا شده از ۵۹۳ مورد در سال ۲۰۱۸ به ۱۰۷۳ مورد در سال ۲۰۲۴ رسید و ارزش تجمعی آن‌ها از ۷۰ میلیارد دلار فراتر رفت [Putin, 2018; 2024].

پس از ۲۰۲۲، مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ به سمت جذب سرمایه‌گذاران غیرغربی حرکت کرد. در بیست و پنجمین مجمع (Putin, 2022)، توافق‌هایی با شرکت DP World امارات برای توسعه مسیرهای کشتیرانی قطبی حاصل شد و در بیست و هفتمین مجمع (۲۰۲۴)، سرمایه‌گذاری‌های مشترک با شرکت‌های چینی در حوزه رایانش کوانتومی نهایی شد. پوتین تأکید کرد که «شراکت با جنوب جهانی نه فقط جایگزین، بلکه یک ضرورت راهبردی است» [Putin, 2022; 2024].

محدودیت‌های مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ در جذب سرمایه‌گذاری برای توسعه اقتصادی روسیه شامل چند عامل مهم است. نخست، تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های فناوری که دسترسی روسیه به فناوری‌های پیشرفته، به‌ویژه در حوزه نیمه‌رساناها و فناوری‌های کلیدی، را محدود کرده‌اند و این موضوع مانع توسعه کامل و سریع‌تر بخش‌های حیاتی اقتصاد می‌شود. دوم، نوسانات نرخ ارز و تورم که باعث افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری و کاهش جذابیت مالی پروژه‌ها برای سرمایه‌گذاران خارجی می‌شود. سوم، تغییرات ژئوپولیتیکی و کاهش مشارکت کشورهای غربی در مجمع پس از سال ۲۰۲۲ که باعث محدود شدن دامنه شرکای اقتصادی سنتی روسیه شده و نیاز به جذب سرمایه‌گذاران جدید از بازارهای نوظهور را افزایش داده است. همچنین، چالش‌های ساختاری در اقتصاد روسیه مانند نیاز به اصلاحات عمیق‌تر، بهبود نظام مالیاتی و افزایش شفافیت، از دیگر محدودیت‌ها به شمار می‌روند که بر جذب سرمایه‌گذاری خارجی تأثیرگذار هستند.

پوتین در بیست و ششمین مجمع (Putin, 2023)، گفت که «دستیابی به استقلال کامل فناوری دهه‌ها زمان خواهد برد» و خواستار همکاری با کشورهای دوست شد. تورم، اگرچه نسبت به اوج‌های ۲۰۲۲ کاهش یافت، اما همچنان یک نقطه فشار بود و افزایش نرخ بهره بانک مرکزی، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط را تحت فشار قرار داد [Putin, 2023; 2024].

نتیجه‌گیری: مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ به عنوان ابزاری برای تقویت اقتصادی

در مجموع، مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ به عنوان یک ابزار راهبردی برای تقویت جایگاه اقتصادی و ژئوپولیتیکی روسیه نقش مهمی ایفاء می‌کند و توانسته است در شرایط دشوار جهانی، تاب‌آوری اقتصادی کشور را به نمایش بگذارد و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی را جذب کند. با این حال، محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، نوسانات اقتصادی، تغییرات در مشارکت بین‌المللی و چالش‌های ساختاری داخلی، همچنان موانعی جدی بر سر راه توسعه اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر و فناوری‌محور ایجاد کرده‌اند. برای حفظ و ارتقای نقش مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ در آینده، روسیه نیازمند اتخاذ سیاست‌های جامع برای مقابله با این محدودیت‌ها، تقویت همکاری‌های چندجانبه با شرکای غیرغربی، اصلاحات ساختاری داخلی و بهبود محیط کسب‌وکار است.

ولادیمیر پوتین مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ را از یک اجلاس اقتصادی متعارف به ابزاری ژئوپولیتیکی برای پیشبرد دستور کار حاکمیت و اتحادهای جایگزین روسیه تبدیل کرده است. وی از مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ برای مقابله با روایت‌های انزوای روسیه بهره برد. حتی پس از ۲۰۲۲، از این مجمع برای برجسته‌سازی «زنجیره‌های تأمین شکست‌ناپذیر» روسیه در حوزه انرژی و کشاورزی استفاده کرد و استدلال نمود که تحریم‌ها «باعث افزایش بهره‌وری» شده‌اند [Putin, 2019; 2022].

در حالی که ثبات اقتصاد کلان و سیاست‌های اجتماعی مورد تجلیل وی قرار گرفته است، سخنرانی‌های او به‌صراحت به هزینه‌های تحریم و تورم نیز اشاره دارد. پوتین از طریق مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ نه فقط در صدد مدیریت چالش‌های اقتصادی روسیه است، بلکه نقش جهانی آن را بازتعریف و این مجمع را به آینه و موتور بازتنظیم راهبردی روسیه تبدیل می‌کند.

مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ به محور اصلی همگرایی روسیه با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ابتکار کمربند و جاده تبدیل شد. در بیست و چهارمین مجمع (Putin, 2021)، توافق‌هایی برای یکپارچه‌سازی بازارهای دیجیتال اتحادیه اقتصادی اوراسیا حاصل شد و مجمع سال ۲۰۲۴ برنامه‌هایی برای بانک توسعه بریکس را پیش برد. پوتین این ابتکارات را «ساخت سیستم‌های موازی مصون از فشار غرب» توصیف کرد [Putin, 2021; 2024].

در نهایت، موفقیت مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ و مجامع مشابهی نظیر مجمع اقتصادی شرق، در تحقق اهداف توسعه اقتصادی روسیه، به میزان توانایی این کشور در انطباق با تحولات جهانی، مدیریت مخاطرات اقتصادی و سیاسی و بهره‌برداری هوشمندانه از فرصت‌های جدید بستگی دارد. این مجامع نه فقط به عنوان محلی برای تبادل اقتصادی، بلکه به عنوان نمادی از قدرت و انعطاف‌پذیری روسیه در عرصه جهانی باقی خواهند ماند و نقش کلیدی در شکل‌دهی به آینده اقتصادی و ژئوپولیتیکی این کشور ایفاء خواهند کرد. با نزدیک شدن مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ به سومین دهه فعالیت خود، تکامل آن نشان‌دهنده جاه‌طلبی پایدار روسیه برای شکل دادن به نظم اقتصادی جهانی، به جای تطبیق صرف با آن است.

ارجاعات

Putin, V. (2014, May 23). St Petersburg International Economic Forum. http://en.kremlin.ru/events/president/news/21080

Putin, V. (2015, June 19). Plenary session of the 19th St Petersburg International Economic Forum. http://en.kremlin.ru/events/president/news/49733

Putin, V. (2016, June 17). Plenary session of St Petersburg International Economic Forum. http://en.kremlin.ru/events/president/news/52178

Putin, V. (2017, June 2). St Petersburg International Economic Forum plenary meeting. http://en.kremlin.ru/events/president/news/54667

Putin, V. (2018, May 25). St Petersburg International Economic Forum plenary session. http://en.kremlin.ru/events/president/news/57556

Putin, V. (2019, June 7). Plenary session of St Petersburg International Economic Forum. http://en.kremlin.ru/events/president/news/60707

Putin, V. (2021, June 4). St Petersburg International Economic Forum plenary session. http://en.kremlin.ru/events/president/news/65746

Putin, V. (2022, June 17). St Petersburg International Economic Forum Plenary session. http://en.kremlin.ru/events/president/news/68669

Putin, V. (2023, June 16). Plenary session of the St Petersburg International Economic Forum. http://en.kremlin.ru/events/president/news/71445

Putin, V. (2024, June 7). Plenary session of the St Petersburg International Economic Forum. http://en.kremlin.ru/events/president/news/74234