در ۲۳ ژانویه ۱۹۳۷ /بهمن ۱۳۱۵، چرنیخ، سفیر کبیر اتحاد شوروی، در تهران در یادداشت اعتراض آمیز خود به باقر کاظمی، وزیر امور خارجه ایران، بنابر دستور دولت متبوع نوشت:
«نظر بر اطلاعات منتشره راجع به اعطای امتیاز نفت از طرف دولت شاهنشاهی در شرق و شمال شرقی ایران، دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی لازم می داند دولت شاهنشاهی را متذکر سازد که حقوق خود را که از قراردادهای راجع به کویر خوریان و از ماده ۱۳ قرارداد شوروی و ایران در ۱۹۲۱، ناشی می گردد، کاملا محفوظ می دارد، بنابراین صاحبان آتی امتیازات در انتخاب قطعات نمی توانند نه نسبت به اراضی کویر خوریان که در پروتکل لوکانفسکی – لیندن بلات، مورخه ۷ اکتبر ۱۹۲۹ / ۱۵ مهر ۱۳۰۸، معین شده است و نه نسبت به اراضی امتیاز نفت سابق روس در شمال ایران، مدعی باشند و نیز بدیهی است که دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی کلیه حقوق ناشیه از مراسله جناب آقای فرخ مورخه ۲۸ اوت ۱۹۳۲ / ۶ شهریور ۱۳۱۱، را راجع به مازندران محفوظ می دارد.»
در پاسخ به این نامه، باقر کاظمی در ۵ بهمن، به چرنیخ نوشت: «چنانکه شفاها توضیح دادم، موضع گیری دولت اتحاد جماهیر شوروی در موضوع نفت شمال مایه شگفتی است، زیرا:
۱️⃣ راجع به خوریان تاکنون قراردادی که اعتبار قانونی داشته باشد، بین دولت تشاهی و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بسته نشده و اوراقی که به آنها اشاره نموده اید، موقعی ممکن است معتبر شناخته شود که بر وفق قانون اساسی ایران به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و مراحل لازمه را پیموده باشد. بنابراین حقی برای دولت متبوع جناب عالی ایجاد نگردیده تا اکنون بخواهید آن را محفوظ بدارید این حقیقت کرارا خاطر نشان شد و به همین جهت بود که قرار شد طرح تازه ای برای استفاده از معدن نفت کویر خوریان ریخته شود و پس از حصول موافقت به مجلس شورای ملی پیشنهاد گردد.
۲️⃣ دولت شاهنشاهی ایران هیچگاه برای دولت روس یا اتباع روس در شمال ایران امتیاز نفتی نشناخته و نمی شناسد. اگر منظور جناب عالی ادعاهای بی اساسی خوشتاریا باشد، چنانکه سابقه دارید، هروقت که این مسئله عنوان شده دولت ایران بی اعتبار بودن آنها را صریحا خاطرنشان کرده دیگر حاضر نیست وارد بحث در این موضوع بشود.
بنا به مراتب فوق، امتیازی که اخیرا جهت استخراج نفت در شمال شرقی ایران به شرکت ایران و امریکا داده شده مناسبتی با ماده ۱۳ عهدنامه ۱۹۲۱ ندارد و استناد دولت متبوع جناب عالی بر ماده مزبور در این باب به کلی بی وجه می باشد.»
✍️ منبع: تاریخ احزاب سیاسی ایران، ملک الشعرای بهار
💠تهیه شده در تحریریه ایراس
