بررسی تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر عرضه و تقاضای انرژی در پاکستان

#اختصاصی

به قلم: ابوذر پورادیب، دانشجوی دکتری علوم سیاسی – دانشگاه آزاد اسلامی

۱- مقدمه:

طبق برآورد کارشناسان، عرضه گاز داخلی پاکستان از ۳٫۵۱ میلیارد فوت مکعب در روز در سال ۲۰۱۹ به ۱٫۶۷ میلیارد فوت مکعب در روز در سال ۲۰۲۸ کاهش خواهد یافت که برای جبران آن باید وارداتLNG  را افزایش دهد. این کشور در سال مالی ۱۹-۲۰۱۸، حدود ۳٫۴ میلیارد دلار LNG  وارد کرد که معادل ۳۰ درصد کل مصرف گاز طبیعی آن است (آژانس بین المللی انرژی اتمی، ۲۰۲۱) و به نهمین واردکننده بزرگ LNG  جهان تبدیل شد.

پاکستان برای تامین گاز مورد نیاز خود قراردادهای بلندمدتی را با برخی از کشورها همچون قطر امضاء کرده بود، اما این کشورها بیشتر به بازارهای اروپایی توجه داشتند و تامین گاز مورد نیاز پاکستان به اندازه اروپا برای آنها اهمیت نداشت و این قراردادها بدون نتیجه باقی ماندند (استاپژینسکی و مانگی، ۱۴۰۱). وضعیت ناهنجار اقتصادی پاکستان، روابط تیره با غرب و تمایل به رشد اقتصادی و تامین انرژی، این کشور را به سمت روسیه سوق داد. از طرفی بسته­شدن بازارهای غربی بر روی محصولات روسیه در نتیجه تحریم­های غرب، برنامه روس­ها برای افزایش صادرات گاز طبیعی مایع تا سال ۲۰۳۵، نگرانی آنها از قدرت اقتصادی چین، روابط رو به گسترش هند و آمریکا و تداوم سیاست نگاه به شرق و حضور در آسیا به منظور احیای قدرت ژئوپلیتیکی گذشته، نزدیکی روابط روسیه و پاکستان را به همراه داشت و در همین راستا، ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۱ قرارداد ۲٫۵ میلیارد دلاری برای احداث خط لوله انتقال گاز طبیعی به عنوان بخشی از بسته سرمایه­گذاری ۱۴ میلیارد دلاری روسیه با پاکستان امضاء شد. اواخر ژانویه ۲۰۲۳ نیز کمیسیون بین دولتی همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین دو کشور پاکستان و روسیه در اسلام­آباد برگزار شد و دو طرف بر سر موضوع تامین نفت و گاز از روسیه به توافق رسیدند (کرامراکوف، ۱۴۰۱).

پاکستان با جمعیتی حدود ۲۰۰ میلیون نفر از بحران اقتصادی، فقر و سوء تغذیه رنج می­برد. این کشور در نوامبر ۲۰۱۹ با پرداخت ۹۳٫۵ میلیون دلار به روسیه تصمیم به حل مناقشه تجاری دوران شوروی گرفت تا به واسطه آن راه برای سرمایه­گذاری روسیه در پاکستان هموار شود. بعد از آن یک هیات ۶۴ نفر روسی در دسامبر ۲۰۱۹ برای شرکت در هفتمین کمیسیون بین دولتی وارد پاکستان شدند.

پس از شروع جنگ روسیه و اوکراین، قیمت جهانی نفت به بیش از ۱۲۰ دلار در هر بشکه رسید و قیمت گاز طبیعی مایع از ۴٫۴ دلار به ۹٫۷ دلار در آگوست ۲۰۲۲ افزایش یافت. واردات نفت پاکستان در ژوئن ۲۰۲۲، ۳٫۶۳۹ میلیارد دلار بود که ۳۷٫۵۷ درصد نسبت به ماه قبل افزایش داشت. قیمت زغال سنگ و سایر اقلام انرژی نیز شاهد رشد چشمگیر بودند. به دلیل وقوع جنگ، قیمت واردات سوخت‌های فسیلی مورد نیاز پاکستان مانند نفت، گاز طبیعی مایع و زغال سنگ افزایش یافت و در نتیجه پاکستانی‌ها با قطعی برق طولانی مدت، قبوض زیاد آب و برق و سایر مشکلات مرتبط با بخش انرژی مواجه شدند. به طور کلی، جنگ روسیه و اوکراین منجر به وقوع بحران به شکل در دسترس نبودن انرژی، افزایش قیمت‌ها و افزایش قبوض واردات نفت و گاز شد. پاکستان در حال اجرای برنامه سخت صندوق بین­المللی پول برای کنترل بحران تراز پرداخت خود بود، رشد اقتصادی روند کندی داشت و نرخ ارز و تعدیل قیمت انرژی بخاطر تسهیلات صندوق بین‌المللی پول (EFF)، اقتصاد را به سمت تورم سوق داد و نرخ تورم سالانه ثبت شده کشور در فوریه ۲۰۲۲ به ۱۲٫۴ درصد رسیده بود.

افزایش قیمت انرژی و به تبع آن رشد تورم موجب افزایش هزینه­های تولید و اخراج نیروی کار در صنایع نیازمند به انرژی نفت و گاز شد. یکی دیگر از پیامدهای مهم جنگ روسیه و اوکراین در پاکستان، افزایش فقر است. برآوردهای موسسه تحقیقات سیاست بین‌المللی غذا (IFPRI)  نشان می‌دهد که کاهش درآمد واقعی، فقر ملی را (کمتر از ۳۷۷۶ روپیه معادل برای هر بزرگسال در ماه) ۱٫۱ درصد افزایش داد و ۱٫۶۲ میلیون خانوار را به زیر خط فقر رساند. علل عمده شامل افزایش قیمت نفت، قیمت کود و قیمت گندم است. همچنین برآوردها نشان می­دهند که از فوریه ۲۰۲۲ تا آگوست ۲۰۲۲، قیمت نفت خام داخلی ۲۵ درصد، قیمت گندم ۱۴ درصد و قیمت کود دی آمونیوم فسفات (DAP) 31 درصد افزایش یافتند. هدف این مقاله بررسی تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر عرضه و تقاضای انرژی در پاکستان و چشم­انداز آن است.

۲- سیاست­های پاکستان در زمینه مدیریت تامین و مصرف برق: 

۲-۱- سیاست انرژی جایگزین و تجدیدپذیر: این سیاست به عنوان یک دستورالعمل برای قانون هیات توسعه انرژی جایگزین مصوب سال ۲۰۱۰ عمل می­کند و در سال ۲۰۱۹ تصویب شد. یکی از بخش­های مهم آن، بومی­سازی است. طبق این بخش، تعداد قابل توجهی از اقلام مصرفی همچنان بدون عوارض وارد می­شوند در حالی که هیچ کمکی به صنعت داخلی نمی­کنند. با برداشتن مرحله­ای این معافیت­ها فضای رقابتی برای تولیدات داخلی فراهم می­شود. برای مثال، اعلام چراغ‌های LED به‌ عنوان یکی از اقلام تولید داخلی در سال ۲۰۱۷ منجر به راه‌اندازی برخی از تولیدکنندگان خارجی در پاکستان برای تولید LED در یک بازه زمانی کوتاه شد. همچنین ماشین‌آلاتی که توسط یک شرکت صنعتی برای تولید اقلام مصرفی نهایی یا اجزای آن وارد می‌شوند، از عوارض و مالیات وارداتی معاف هستند.

۲-۲- سیاست ملی برق: این سیاست در سال ۲۰۲۱ تصویب شد. اهداف بخش برق در این سند عبارتند از: دسترسی به انرژی مقرون به صرفه و امنیت انرژی و پایداری بخش برق. در زمینه امنیت انرژی، این سیاست در دسترس بودن بی­وقفه منابع انرژی را به عنوان یک هدف اساسی برای بخش برق مورد تاکید قرار می‌دهد و به این مسئله اشاره می‌کند که دولت باید با استفاده بهینه از منابع انرژی مانند منابع آبی، منابع تجدیدپذیر، زغال سنگ، گاز طبیعی و هسته­ای، به تنوع بخشیدن به ترکیب سوخت در ظرفیت تولید کشور بپردازد. این سند، جدیدترین سیاست دولت پاکستان در بخش انرژی محسوب می­شود و برخی از حوزه­های سیاست برای برق به شرح زیر است:

۲-۲-۱- انتقال: طبق بند ۲ ماده ۱۵۷ قانون اساسی پاکستان، دولت­های استانی اختیار ساخت ایستگاه­های شبکه، ایجاد خطوط انتقال و انتقال نیروی برق در محدوده سرزمینی آن استان برای اتصال به شبکه ملی را دارند.

۲-۲-۲- توزیع و عرضه: به منظور تغییر عملکرد شرکت­های توزیع دولتی، نقشه راه راهبردی هر یک از آنها با ورودی­ها و مشورت وزارت نیرو تهیه می­شود. نظارت بر عملکرد شرکت­های توزیع دولتی در چارچوب نقشه راه مصوب نیز بر عهده وزارت نیرو یا دستگاه تعیین­شده آن خواهد بود.

۲-۲-۳- توسعه بازار و عملیات: طراحی بازار عمده­فروشی، منجر به دسترسی آزاد همه فعالان بازار به صورت غیر تبعیض­آمیز، ایجاد محیطی برای جذب سرمایه­گذاری، کمک به بهبود امنیت عرضه بخش برق و حصول اطمینان از تکامل بیشتر بازار عمده­فروشی به مراحل پیشرفته می­شود.

۲-۲-۴- هزینه خدمات، تعرفه و یارانه: پایداری مالی بخش برق مبتنی بر بازیابی تمام هزینه خدمات، تا حد امکان، از طریق یک ساختار تعرفه کارآمد است که نقدینگی کافی را در این بخش تضمین می‌کند. در زمان مقتضی، خودپایداری مالی نیاز به یارانه­های دولتی را در همه بخش­ها به جز صنعت و کشاورزی از بین می­برد.  یارانه­هایی که قرار است توسط دولت ارائه شود به موقع آزاد می­شوند تا به پایداری مالی بخش برق کمک کند.

۲-۲-۵- بهره­وری انرژی و صرفه­جویی: صرفه­جویی در انرژی و استفاده بهینه از انرژی، ابزارهای موثری برای مدیریت تقاضا/عرضه برق هستند و می­توانند به بهبود شاخص شدت انرژی منجر شوند. هزینه یک مگاوات ساعت صرفه­جویی در مصرف انرژی بسیار زیادتر از هزینه تولید یک مگاوات ساعت است.

۲-۲-۶- برنامه­ریزی یکپارچه: برای تامین نیازهای انرژی موجود و آینده کشور، برنامه­ریزی بخش برق با زنجیره ارزش انرژی ادغام خواهد شد. بر این اساس، وزارت نیرو از این پس برنامه یکپارچه انرژی آینده را بر مبنای پایدار تدوین خواهد کرد. در این راستا، نقشه راه انتقالی مربوطه، تعدیلات ساختاری و نهادینه­سازی ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این سیاست، انجام می­شود. (دولت پاکستان، ۲۰۲۱، صص ۱۳ – ۶ و ۲)

۳- واردات انرژی به پاکستان قبل از شروع جنگ روسیه و اوکراین:

۳-۱- انتقال و توزیع برق: نفت، گاز، زغال­سنگ، برق هسته­ای و تولید خالص برق آبی منابع اولیه انرژی در پاکستان هستند. ۲۷ درصد برق مورد نیاز این کشور از طریق انرژی‌هایدل (آب و برق) تولید می­شود. سوخت­های فسیلی به ویژه زغال­سنگ درصد بالایی را به خود اختصاص داده­اند. به دلیل کاهش منابع گاز، این کشور نیازمند واردات گاز مایع از سایر کشورهاست.

تلفات انتقال برق توسط شرکت ملی انتقال برق پاکستان در سال مالی ۲۰۲۱، ۵۰۰/۲۲۰ کیلوولت در حدود ۳۶۹۷ گیگاوات ساعت بود. میانگین تلفات انتقال و توزیع از شرکت­های دولتی و شرکت (KE) K-Electric در سال مالی ۲۰۲۱ به ترتیب ۲۰۵ و ۱۸% بود. KE در سال­های مالی ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به ترتیب ۱۶٫۸ و ۱۸% درصد زیان برای انتقال و توزیع را ثبت کرد. همچنین در سال مالی ۲۰۲۱ زیان شرکت­های تامین برق سوکور، حیدرآباد، پیشاور و کوینه بیش از حد مجاز بود. این زیان­ها در سال مالی ۲۰۲۱ مبلغ ۸۳ میلیارد روپیه برای خزانه­داری پاکستان هزینه دربرداشت که نسبت به سال مالی ۲۰۲۰، ۴۱ درصد بیشتر بود. مجموع بدهی دایره­ای پاکستان در پایان سال مالی ۲۰۲۱، ۲٫۳ تریلیون روپیه بود که بیانگر افزایش ۱۳۰ میلیارد روپیه ای نسبت به سال مالی ۲۰۲۰ است. (آژانس رتبه­بندی اعتباری محدود پاکستان، ۲۰۲۲، صص ۲۴ – ۳)

۳-۲- زغال­سنگ: صنایع برق و سیمان، مصرف­کنندگان عمده زغال­سنگ هستند. به دلیل نصب نیروگاه­های مبتنی بر زغال­سنگ، مصرف این نوع انرژی رو به افزایش است. پیش­بینی می­شود در بخش سیمان، تقاضا برای زغال­سنگ با ۴۰ درصد افزایش نسبت به سطح فعلی به ۹۹ میلیون تن برسد. (آژانس رتبه­بندی اعتباری محدود پاکستان، ۲۰۲۱، ص ۱۷)

رشد حدود ۴۱ درصدی سهم زغال­سنگ در تولید برق طی مدت ۵ سال و همچنین واردات حدود ۷۰ درصدی این نوع انرژی در طول سال بیانگر اهمیت زغال­سنگ و جایگاه آن در سبد انرژی پاکستان است. این کشور حدود ۱۸۵ میلیارد تن ذخایر زغال­سنگ دارد که ۹۹ درصد کل آن در ایالت سند یافت می­شود. قیمت محلی زغال­سنگ به قیمت بین­المللی آن مرتبط است و مصرف­کنندگان زغال­سنگ را در معرض نوسانات قیمت بین­المللی و ریسک نرخ ارز قرار می­دهد. مصرف زغال­سنگ برای سال ۲۰۲۱ بیش از ۲۰ میلیون تن بود.

۳-۳- فرآورده­های نفتی: نفت خام پس از استخراج، به پالایشگاه ارسال می­شود تا در آنجا به فرآورده­های نفتی تبدیل شود. این مشتقات، بیشتر گازوئیل و روغن گرمایشی، سوخت جت، مواد اولیه پتروشیمی، موم، روغن­های روان کننده و قیر هستند، اما محصولات دیگری هم از نفت خام بدست می­آیند که عبارتند از: بوتان، LPG، LNG، بنزین و سوخت دیزل.

فرآورده­های نفتی جزو محصولات مهم وارداتی پاکستان هستند و این کشور به دلیل ضعف شدید اقتصادی و فقدان زیرساخت­های لازم، ناگزیر به واردات آنهاست. طبق آمار بالا، واردات فرآورده­های نفتی به پاکستان در اکتبر ۲۰۲۱ نسبت به ژانویه همین سال (قبل از وقوع جنگ روسیه و اوکراین) ۱۰۵% رشد داشت.

۳-۴- گاز: پاکستان با ۳۰٫۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی، ۰٫۸ درصد از تولید جهانی را در اختیار دارد. طبق مطالعات انجام شده، پتانسیل کل منابع گازی این کشور ۲۸۲ تریلیون فوت مکعب است. سهم پاکستان از مصرف گاز جهان کمتر از ۱% است و بیشتر نیاز خود را از طریق منابع وارداتی و بومی تامین می­کند. در این کشور ۱۵ شرکت اکتشاف و تولید گاز در ۵۵ میدان گازی فعالیت دارند. توزیع و انتقال گاز بیشتر متعلق به شرکت دولتی خط لوله گاز محدود سوئی در شمال و جنوب است. بخاطر وضعیت ناامنی در نقاط مختلف پاکستان، مناطق وسیعی از این کشور از نظر وجود منابع انرژی ناشناخته باقی مانده­اند. در جدول و نمودار زیر وضعیت واردات گاز طبیعی مایع قبل و پس از شروع جنگ روسیه و اوکراین نشان داده شده است.

حدود ۵۰ درصد مصرف گاز در پاکستان به بخش خانگی اختصاص دارد، این در حالی است که کارخانه‌های کود شیمیایی (خوراکی) حدود ۱۲ درصد مصرف گاز را به خود اختصاص داده­اند. باوجود اینکه ۷۸ درصد از خانوارهای پاکستانی به گاز طبیعی دسترسی ندارند، اما مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی در طول سال­ها حدود ۱۱ درصد رشد داشته است.

۳-۵- نفت خام: از نفت خام برای ساخت کودهای شیمیایی، الیاف مصنوعی، لاستیک مصنوعی، نایلون، پلاستیک، آفت‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها، عطرها، رنگ‌ها، لوازم آرایشی و بهداشتی، انواع روغن­ها، لاستیک­های مصنوعی، تولید مواد غذایی، پلاستیک­ها و پوشاک استفاده می­شود. نفت خام به همراه فرآورده­های نفتی و گاز طبیعی مایع جزو کالاهای اساسی وارداتی ماهانه پاکستان هستند.

۳-۶- انرژی هسته­ای: پاکستان با رویکرد کاهش اتکا به سوخت­های وارداتی، تشویق رشد اقتصادی و افزایش مشارکت عمومی و خصوصی در بخش انرژی، شش نیروگاه هسته­ای دارد که در مجموع حدود ۳٫۵۰۰ مگاوات برق تولید می­کنند. طبق برآورد کمیسیون برنامه­ریزی پاکستان در سال ۲۰۲۲ تولید برق این کشور از سطح ۱۴۳٫۵۸۹ گیگاوات در سال ۲۰۲۱ به ۲۳۰٫۱۷۶ گیگاوات تا سال ۲۰۳۰ افزایش ‌می‌یابد. هچنین طبق اعلام سازمان تنظیم مقررات هسته‌ای پاکستان، این کشور در حال حاضر یک مرکز ذخیره‌سازی سوخت خشک مصرف‌شده در حال بهره‌برداری دارد و مراکز دیگر در حال ساخت هستند. سهم انرژی هسته­ای در کل تولید برق پاکستان از ۱٪ در سال ۱۹۹۰ به حدود ۱۰% در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت. سازمان ملی تنظیم انرژی برق پاکستان در سال ۲۰۲۳ گزارش داد کل هزینه سوخت هسته­ای این کشور برای ۲۲٫۲۲۷ گیگاوات ساعت تولید شده توسط شش نیروگاه برق در سال ۲۰۲۲، ۱۱۲ میلیون دلار آمریکا بود که هزینه تولید آن پس از تعدیل هزینه­های سوخت هسته­ای، با استفاده از نفت کوره ۳ میلیارد دلار، گاز ۲٫۲ میلیارد دلار و زغال-سنگ وارداتی ۱٫۶ میلیارد دلار می­شد. سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های برق جدید می‌تواند به کاهش قابل ملاحظه هزینه واردات انرژی پاکستان به میزان ۲۷ میلیارد دلار کمک کند. (افتخار و عبید، ۲۰۲۳، صص ۴ – ۳)

۳-۷- واردات انرژی به پاکستان در دوران جنگ روسیه و اوکراین:

بیش از ۲ سال و نیم از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین می­گذرد. همانگونه که کارشناسان پیش­بینی کرده بودند این جنگ تحولات زیادی را در عرصه سیاسی و اقتصادی به ویژه انرژی ایجاد کرد. شروع جنگ با تهدیدهای دیپلماتیک روسیه و غرب و تحریم­های مالی، بانکی و اقتصادی حامیان اوکراین علیه روسیه همراه بود. جداول زیر بیانگر میزان واردات انرژی به پاکستان با آغاز این جنگ هستند:

فرآورده­های نفتی جزو نخستین محصولات وارداتی پاکستان هستند. این کشور در سال ۲۰۲۱ با واردات ۶٫۵۸ میلیارد دلار نفت پالایش شده، بیست و نهمین واردکننده بزرگ نفت پالایش­شده جهان بود. پاکستان بیشتر محصولات نفتی مورد نیاز خود را از امارات متحده عربی، چین، کویت و سنگاپور دریافت می­کند.

پاکستان دارای زیرساخت واردات LNG با قابلیت جابجایی سیزده کشتی در ماه است. اگر استفاده ۹۲ درصدی از ظرفیت ترمینال را با تقریباً ۳۵ روز نگهداری در سال فرض کنیم، پاکستان می­تواند تقریباً ۱۲ کشتی در ماه LNG وارد کند.

نفت خام یکی از مهمترین محصولات وارداتی پاکستان است و این کشور در سال ۲۰۲۱ با واردات بیش از ۳ میلیارد دلار، بزرگترین واردکننده نفت خام جهان بود. پاکستان نفت خام مصرفی خود را بیشتر از عربستان­سعودی، امارات متحده عرب و کویت دریافت‌می کند.

۴- مدیریت عرضه و تقاضای برق در پاکستان:

پس از شروع جنگ روسیه و اوکراین، دولت پاکستان برای مدیریت عرضه و تقاضای انرژی در داخل، استفاده از انواع انرژی و مدیریت مصرف برق در بخش­های مختلف جامعه را در دستورکار خود قرار داد و در همین راستا، باوجود مشکلات بی­شمار مالی و اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، عرضه و تقاضای انرژی در پاکستان، به نحو مطلوب مدیریت شد. در جداول زیر، سهم انواع انرژی و بخش­های مختلف جامعه در تولید و مصرف برق مشخص شده­اند:

از  ژوئیه ۲۰۲۱ تا مارس ۲۰۲۲ دو شرکت خدمات گاز ۶۷ کیلومتر شبکه انتقال گاز، ۳٫۲۴۴ کیلومتر شبکه اصلی و ۸۲۹ کیلومتر خدمات وصل کردند. در همین مدت، ۲۵۹٫۲۱۲ اتصال گاز اضافی شامل ۲۵۷٫۶۴۴ اتصال خانگی، ۱٫۴۷۳ اتصال تجاری و ۹۵ اتصال صنعتی در سراسر کشور انجام شد که در مقایسه با ۳٫۴٫۵۷۳ اتصال گاز اضافی در مدت مشابه در سال مالی قبل حدود ۱۵ درصد کاهش داشت.

بخش برق بیشتر از زغال سنگ استفاده می­کند و سهم آن از ۴۲٫۷ درصد ماه ژوئیه تا مارس سال ۲۰۲۱ به ۴۴٫۵ درصد در مدت زمان مشابه سال ۲۰۲۲ افزایش یافت. (بخش مالی دولت پاکستان، ۲۰۲۳، صص ۲۶۷ – ۲۶۰)

۵- نتیجه گیری:

بررسی واردات منابع انرژی به پاکستان شامل فرآورده­های نفتی، نفت خام و گاز طبیعی مایع در ۹ ماه سال­های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ بیانگر این است که روند تامین این منابع دارای نوسان بود، اما در تامین نیاز وارداتی انرژی مشکل خاصی ایجاد نشد.

همچنین روند عرضه و تقاضای انرژی در سال­های مالی ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ بیانگر این است که سهم منابع انرژی داخلی در تولید برق، روند افزایشی داشته و سهم مصرف برق در بخش­های مختلف جامعه به جز صنعت با ۲% افزایش، روند کاهشی را تجربه کرده است که بیانگر تداوم عرضه و تقاضا طبق سال­های قبل از جنگ روسیه علیه اوکراین است.

چشم­انداز کلی بخش انرژی پاکستان حاکی از این است که چون حمل و نقل سهم عمده­ای در مصرف نفت و محصولات روان­کننده روغن نفت دارد پیش­بینی می­شود مصرف کلی نفت از ۱۷٫۰۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۰ به ۲۴٫۱۵ میلیون تن تا سال ۲۰۳۰ افزایش یابد. براساس سیاست­های دولت، سهم ۳۳ درصدی روغن کوره در تولید برق تا سال ۲۰۳۰ حذف می­شود. همچنین پیش‌بینی‌ها حاکی از این هستند که مصرف خانگی بخاطر رشد جمعیت، پرمصرف‌ترین بخش در مصرف انرژی خواهد بود و از آنجاییکه تولید گاز طبیعی رو به کاهش است، واردات LNG برای پاسخ به نیاز داخلی، روند افزایشی خواهد داشت. در کنار بخش خانگی، صنعت هم به دلیل اهمیت موضوع تولید و نقش آن در توسعه اقتصادی دومین مصرف­کننده گاز باقی می­ماند.   

همچنان که در بخش سیاست­های دولت پاکستان در زمینه انرژی بررسی شد این کشور سیاست­های مختلفی برای تامین امنیت انرژی خود تدوین و استراتژی­ها، راهکارها و چشم­اندازهای مشخصی را ارائه کرده است که بخاطر پیامدهای ناشی از بی­ثباتی­های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نتوانسته آنها را عملی کند. اما جنگ روسیه و اوکراین، فرصت مناسبی را برای دولتمردان این کشور فراهم کرد تا با تکیه بر منابع انرژی داخلی و فرهنگ­سازی در زمینه مصرف برق بتوانند تاحدودی عرضه و تقاضای انرژی را مدیریت کنند.

References:

مقالات:

– Chia, Claudia and Haiqi, Zheng (2021). Russia-Pakistan Economic Relations: Energy Partnership and the China Factor. NO.351, 3 – 6

– Finance division government of pakistan (2023). Pakistan economic survey (2021 – ۲۰۲۲), ۲۶۰ – ۲۶۷

– Government of Pakistan (2006). Policy for Development of Renewable Energy for Power Generation, 7 – ۱۷

– Government of Pakistan (2013). National power policy, 3 – 12

– Government of Pakistan (2019). Alternative and renewable energy policy, 27 – 28

– Government of Pakistan (2021). National Electricity Policy2021, 2 , 6

– Iftikhar, Mohid and  Abid, Iraj (2023). Nuclear energy in the global and Pakistan contexts: Trends and perspectives, south sustainability, Vol. 4, No.1, 3 – 4

– Shah, syed Ale Reza and Naqvi, syed Asif Ali and Anwar, Sofia (2019). DEMAND AND SUPPLY ANALYSIS OF TRANSPORT ENERGY IN PAKISTAN, enternational Journal of Contemporary Economics and Administrative Sciences, Vol. 9, 349 – 352

– The Pakistan Credit Rating Agency Limited (2022). POWER TRANSMISSION & DISTRIBUTION, 3 – ۲۴

– The Pakistan Credit Rating Agency Limited (2021). Coal Mining & Trading, 4 – ۱۷

سایت­ها:

– کرامراکوف، آناتولی. (۱۴۰۱، ۵ بهمن). تحریم­ها روسیه را به سمت پاکستان سوق می­دهند. موسسه مطالعات ایران و اوراسیا. https://www.iras.ir

– استاپیژنسکی، استفن و مانگی، فصیح. (۱۴۰۱، ۱۱ تیر). پیامدهای تحریم سوخت روسیه از سوی اروپا بر پاکستان. موسسه مطالعات ایران و اوراسیا. https://www.iras.ir