#اختصاصی
به قلم: مبین قادرمرزی، دانشجو کارشناسی ارشد تاریخ و پژوهشگر مهمان موسسه ایراس
بر اساس اسناد جدیدی که از شورای دولتی اتحاد جماهبر شوروی به تازگی منتشر شده برخلاف تصور عموم سیاست ایالات متحده آمریکا در برابر تجزیه شوروی یک سیاست محافظه کارانه بوده و بیشتر تمایل داشته تا اتحاد جماهیر شوروی حفظ و از تجزیه آن جلوگیری شود. این اسناد در تاریخ ۲۱ دسامبر ۲۰۲۱ توسط دو پژوهشگر با نام های سویتلانا ساورانسکایا و توماس بلانتون جمع آوری شده و در موسسه غیرانتفاعی آرشیو امنیت ملی آمریکا به انتشار رسیده است.
بیشتر نظریه پردازان معتقدند که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی متاثر از دسیسه های سیاستمداران آمریکایی بوده است در حالیکه آمریکا با تجربه ای که از تجزیه خونین یوگسلاوی داشت از تجزیه اتحاد جماهیر شوروی بیم داشت که مبادا منافع ایالات متحده را تهدید کند.
اسنادی که به زبان روسی از شورای دولتی شوروی کشف شده و توسط این دو پژوهشگر برای اولین بار به زبان انگلیسی منتشر شده شامل مکالمات عالی رتبه ترین مقامات شوروی، جمهوری های مستقل آن و ایالات متحده آمریکا می باشد که می توان به صورت خلاصه به شرح زیر به آن اشاره کرد:
۱_ گفتگوی سناتور سام نون با گورباچف در مسکو در تاریخ ۲ سپتامبر ۱۹۹۱
۲_گفتگوی هانس دیتریش گنشر وزیر امور خارجه آلمان با الکساندر یاکولف دستیار ارشد گورباچف
۳_دیدار جیمز بیکر وزیر امورخارجه ایالات متحده آمریکا با یاکولف در ۱۳ سپتامبر ۱۹۹۱
۴_گزیده ای از جلسه شورای دولتی ۱۱ اکتبر ۱۹۹۱ اتحاد جماهیر شوروی
کودتای آگوست ۱۹۹۱ شوروی که توسط دولت سرکوب شد باعث تحقیر گورباجف و بدنام شدن ارگان های امنیتی دولت شد اما از طرفی باعث شد بوریس یلتسین به خاطر سرپیچی از دستور دولت به یک قهرمان ملی تبدیل شود.
گورباچف در تلاش بود تا از سقوط اتحاد جماهیر شوروی با ایجاد دولتی غیرمتمرکزتر و دادن اختیارات بیشتر به جمهوری های خودمختار شوروی جلوگیری کند اما کودتای آگوست ۱۹۹۱ باعث شد تا رهبران جمهوری های خودمختار و اعضای حزب کمونیست شوروی تمایل بیشتری برای کسب قدرت و استقلال جمهوری های خودمختار داشته باشند. به این ترتیب تقریبا همه دبیران اول حزب کمونیست رهبران جمهوری های مستقل از شوروی شدند.
در زمان ریاست جمهوری جورج. اچ. دبلیو بوش در سال ۱۹۹۱ میلادی دولت آمریکا مخالف تجزیه اتحاد جماهیر شوروی بود و اعتقاد داشت که حتی داشتن یک مرکزیت ضعیف در شوروی بهتر از فروپاشی آن است که باعث شود سلاح های هسته ای بین جمهوری های مستقل(قزاقستان، ازبکستان، اوکراین و غیره) پخش شود.
دیک چنی وزیر دفاع آن زمان ایالات متحده آمریکا قوی ترین طرفدار انحلال اتحاد جماهیر شوروی چرا که معتقد بود فروپاشی دشمن قدیمی باعث کاهش تهدیدات میشود.
در ادامه به صورت خلاصه به بررسی دو سند مهم تاریخی در رابطه با سیاست خارجی آمریکا در برابر فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی که از موسسه غیرانتفاعی آرشیو امنیت ملی آمریکا گرفته شده است می پردازیم:
سند گفتگوی میخائیل گورباچف با سناتور سام نون؛
سناتور سام نون بلافاصله پس از کودتای آگوست در شوروی از کنفرانسی در بوداپست به سمت مسکو حرکت کرد و در دیدار با گورباچف قضیه کنترل بر سلاح های هسته ای را مطرح کرد که آیا در صورت فروپاشی شوروی دولت مرکزی این امکان را دارد تا نظارت خود را بر سلاح های هسته ای حفظ کند؟ با وجود اینکه گورباچف به او پاسخ میدهد که جای نگرانی نیست اما نون اطمینانی به او ندارد.
سند گفتگوی یاکولف دستیار ارشد گورباچف با جیمز بیکر وزیر امورخارجه آمریکا:
جیمز بیکر که برای شرکت در کنفرانس CSCE درباره بعد بشردوستانه در مسکو به سر می برد، با یاکولف دیدار می کند تا حمایت خود را از حفظ اتحادیه جماهیر شوروی نشان دهد و همچنین توصیه های خاصی در مورد گام های فوری که رهبری شوروی باید بردارد را بیان می کند. به نظر او، «اتحاد جماهیر شوروی چیزی بیش از دو یا سه ماه مانده به شروع فروپاشی برگشت ناپذیر آن.» او تقریباً تا آن روز درست می گفت – قرارداد بلووژا برای انحلال اتحاد جماهیر شوروی در ۸ دسامبر ۱۹۹۱ امضا شد.
