تاثیر جنگ اوکراین بر جاه طلبی های مالی جهانی چین

فریبا علی کرمی در جریان

بیان مسئله

گرچه تحریم‌های اعمال شده غرب، ضربه تاثیرگذاری به سیستم مالی روسیه وارد کرده و ارزش روبل را بیش از ۳۰ درصد در سال جاری کاهش داده و موج‌هایی را به ارزهای اروپای شرقی وارد کرده است. اما رنمینبی[۱]، واحد پول چین نزدیکترین متحد استراتژیک روسیه و شریک تجاری اصلی روسیه، به طور آشکار ثابت مانده است. که امتیاز بالایی برای آن به عنوان یک ارز بین المللی به حساب می آید 

واحد پول چین از زمان آغاز حمله روسیه به سختی تغییرکرده است، حتی به بالاترین حد چهار ساله خود یعنی حدود ۶٫۳۱ در برابر دلار رسیده است. ثبات نسبی رنمینبی به این تحلیل ها دامن زده است که این ارز می تواند به یک دارایی ایده آل و مطمئن جهانی ​​تبدیل شود و در برابر آشفتگی های ژئوپلیتیکی که بازارهای سراسر جهان را متلاطم کرده است محافظت شود.

چرخش نگاه از رنمینبی از ارز بسیار سوداگرانه به یک ارز با ثبات و پشتوانه اقتصاد برای چین یک دستارد مهم خواهد بود. این امر باعث تقویت بیش از ۲۰ سال تلاش پکن برای جهانی سازی پول خود از طریق افزایش استفاده از آن در تجارت خارجی و به عنوان ذخیره ارزش در امور مالی بین المللی خواهد شد. استفاده گسترده‌تر از رنمینبی در سراسر جهان، تسلط آمریکا و غرب در پرداخت‌ها و امور مالی جهانی را به صورت اساسی به چالش می­کشاند تسلطی که در روزهای اخیر برای مجازات روسیه به کار گرفته شده است[۲]. و گسترش رنمبینی خود به معنای ناکامی غرب در مجازات کشورهای هدف است.

مقایسه نوسان ارزشی روبل(آبی رنگ) در برابر رنمینبی (قرمز رنگ) در سه ماهه اخیر

حرکت چین درچند سال اخیر

چین در سال های اخیر اهتمام بالایی در رشد اعتبار ارز خود داشته است، و تا حدی توانسته دستاوردهای خوبی نشان دهد از جمله اینکه در ماه‌های اخیر، ارز چین سرانجام ین ژاپن را در رتبه‌بندی پرداخت‌های بین‌المللی سوئیفت کنار گذاشت و برای اولین بار در جایگاه چهارم قرار گرفت. در همین حال، شاخص جهانی شدن رنمینبی که توسط استاندارد Chartered منتشر شد، نشان داد که جایگاه جهانی آن به بالاترین حد خود رسیده است.

نگاه چین برای گسترش رنمبینی و به چالش کشیدن دلار، فراتر رفتن از وابستگی به زیرساخت های مالی تحت کنترل غرب مانند سوئیفت را هم در برمیگیرد که نشان از جدیت و جاه طلبی چین برای سلطه مالی برجهان دارد، به همین دلیل است که سال‌ها صرف ایجاد سیستم پرداخت‌های بین‌بانکی برون مرزی خود (Cips) کرده است که از طریق آن، پرداخت‌ها در سال ۲۰۲۰ حدود ۲۰ درصد افزایش یافت و به ۴۵.۲ تریلیون یوان (۷.۱ تریلیون دلار) رسید[۳].

گرچه Cips حدود ۱۲۰۰ مؤسسه عضو در ۱۰۰ کشور دارد و در مقایسه با سوئیفت که حدود ۱۱۰۰۰ عضو دارد در پرداخت های بین المللی نسبتاً اعتبار کمتری دارد اما ممنوعیت دسترسی روسیه از سوئیفت این فرصت را به چین داده است تا بستر Cips را رایج تر سازد کما اینکه سیستم تسویه مرزی خود روسیه نیز توسعه بسیار کمتری از سیستم چینی دارد. چین واقعاً پتانسیل تغییر بازی در اینجا را دارد زیرا این توانایی را دارد که پرداخت‌های مستقیم بیشتری بین ارزهای چین و شرکای تجاری‌اش از جمله روسیه داشته باشد. همچنین دارای این قابلیت های پیام رسانی است که به آن اجازه می دهد تا سیستم سوئیفت را به طور کامل دور بزند. وضعیت اوکراین به این معنی است که احتمالاً پذیرش گسترده‌تری از Cips به‌ویژه توسط بانک‌های روسی وجود خواهد داشت[۴]. خبرگزاری دولتی چین خاطرنشان کرده است که موسسات مالی روسی که از سوئیفت خارج شده‌اند با توجه به استفاده محدود از سیستم تسویه حساب داخلی روسیه ممکن است در Cips چین شرکت کنند[۵]. و از آنجایی که شبکه‌های پرداخت ویزا، مسترکارت و آمریکن اکسپرس تعلیق فعالیت‌های خود در روسیه را اعلام کرده‌اند، بسیاری از بانک‌های چین نیز امکان صدور کارت‌های دارای نشان مشترک مرتبط با سیستم‌های پرداخت بین‌المللی Mir روسیه و چین را مطرح کرده‌اند. رنمینبی همچنین بخش بزرگی از ذخایر خارجی روسیه را تا حدی به لطف توافقنامه ۲۰۱۹ که به چین اجازه می دهد گاز روسیه را به ارز خود خریداری کند، دربرگرفته است. گزارش ژانویه بانک مرکزی روسیه نشان داد که دارایی های رنمینبی به ارزش ۷۳ میلیارد دلار معادل ۱۳ درصد از کل ذخایر روسیه است.

بی سبب نیست که در تحلیل ها گفته می شود تحریم‌ها علیه روسیه باعث تشویق بیشتر کشورهایی مانند ایران، کره شمالی و ونزوئلا به دور شدن از دلار می‌شود. این مهم به سبب پشتوانه ای است که چین برای گسترش ارز خود برای تشدید بیشتر دوری از دلار تدارک دیده است. هر بار که ایالات متحده و متحدانش دسترسی به دلار را به یک سلاح تبدیل می‌کنند، انگیزه بیشتری برای چینی‌ها ایجاد می‌کند تا در نقطه‌ای از آن سود ببرند[۶].

چرا چین می خواهد رنمینبی را بین المللی کند؟

تمایل پکن برای تبدیل رنمینبی به یک ارز جهانی همتراز با دلار، قدمتی چندین ساله دارد، اما در اوایل دهه ۲۰۱۰، زمانی که تحریم‌های آمریکا علیه ایران آسیب‌پذیری چین را در برابر مجازات‌های مالی سیستماتیک قدرت‌های غربی برجسته کرد، بسیار مطرح و مورد اهتمام قرار گرفت. چین Cips را به عنوان یک رقیب مبتنی بر رنمینبی برای سوئیفت در سال ۲۰۱۵، پس از تحریم روسیه به دلیل تهاجم به کریمه، راه اندازی کرد. جالب آنکه واکنش های غرب دربرابر سیاست ها وحرکت های روسیه، خود به بیانی به تقویت نقش چین در اقتصاد جهانی منجر شده است همانطور که تنها پس از بحران کریمه، چین سرعت بین‌المللی شدن رنمینبی را تسریع کرد.

قصد چین برای تثبیت خود به عنوان یکی از قدرت های پیشرو در جهان است، بنابراین داشتن ارزی که در خارج از مرزهای آن استفاده شود برای تحقق آن بسیار مهم است. بنابراین جهانی شدن پول آن به معنای افزایش استفاده از آن در تجارت خارجی و همچنین تبدیل آن به نوعی ذخیره ارزش در امور مالی بین المللی است. و همه اینها از چین در برابر نوسانات نرخ ارز و از اقتصاد آن در برابر نوسانات بازار در کشورهای دیگر در غرب محافظت می کند، و اساسا فقط به این جاه طلبی چین کمک می کند تا به یک بازیگر بزرگتر در امور بین المللی تبدیل شود[۷].

گرچه توسعه بین المللی بیشتر در سال ۲۰۱۵ نتیجه معکوس داد، زمانی که کاهش یکباره ارزش رنمینبی توسط بانک مرکزی چین باعث فرار سرمایه بی سابقه و کاهش طولانی مدت ارز شد. این شکست تنها زمانی پایان یافت که پکن کنترل های سرمایه ای سختی را که عمدتاً به قوت خود باقی است، وضع کرد.

و مشاهده می شود دوباره با اعمال تحریم‌های اخیر علیه روسیه، فشار مجددی را برای تقویت نقش جهانی ارز در پیش گرفته است[۸].

وضعیت کنونی

از زمانی که روسیه تهاجم خود به اوکراین را آغاز کرد، چین در میان اقتصادهای پیشرو جهانی در پرهیز از تحریم ها یا حتی انتقاد مستقیم، مورد استثنایی بوده است. این به این دلیل است که حفظ روابط صمیمانه چین و روسیه در هر دو طرف مهم است، روسیه یک تامین کننده مهم نفت و گاز طبیعی برای چین است و هردو کشور حذف دلار آمریکا از مبادلات تجاری خود را از سال ۲۰۱۴ در پاسخ به ضربه غرب به حمله روسیه به کریمه در اولویت قرار داده اند، بانک‌های مرکزی دو کشور در آن سال قرارداد سوآپ ارزی را امضا کردند.

کل تجارت دوجانبه بین روسیه و چین بسیار زیاد است به گفته بانک مرکزی روسیه، تا سه ماهه اول سال ۲۰۲۰، سهم دلار آمریکا از تجارت چین و روسیه برای اولین بار به زیر ۵۰ درصد رسید، در حالی که مجموع سهم روبل و رنمینبی از تسویه حساب ها به حدود یک چهارم افزایش یافته بود، این مبلغ بزرگ و رو به رشدی است. بر اساس گمرک چین، تجارت دوجانبه طرفین در سال گذشته بیش از یک سوم افزایش یافت و به تقریباً ۱۵۰ میلیارد دلار رسید.

دامنه تحریم های روسیه می تواند به چین اشتیاق و جاه طلبی را بدهد تا از زیرساخت های پرداخت مبتنی بر رنمینبی برای کمک به دور زدن اقداماتی که به منظور قطع مسکو از منابع مالی جهانی است، استفاده کند، روسیه به طور فزاینده ای به چین به عنوان یک شریک تجاری بزرگ و بزرگترین خریدار نفت و گاز روسیه متکی خواهد شد. همانگونه که گفته شد ارزش روابط تجاری دو کشور بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار است. در ماه فوریه، در حالی که پوتین برای بازی‌های المپیک زمستانی از پکن بازدید می‌کرد و در آنجا قراردادهای نفت و گاز جدید با چین به ارزش بیش از ۱۱۷ میلیارد دلار را فاش کرد، دو کشور متعهد شدند مجموع آن را به ۲۵۰ میلیارد دلار افزایش دهند[۹]. اکنون به نظر می‌رسد این فرصت‌ها بزرگ‌تر هستند. ممکن است شاهد استفاده مسکو از ذخایر خارجی خود در چین برای تامین مالی واردات از این کشور باشیم و این برای رنمینبی خوب است.

گرچه بعید است بانک های چینی با حضور بین المللی به کمک روسیه بیایند، اما وام دهندگان داخلی کوچکتر که به منابع مالی غرب تحت سلطه دلار متکی نیستند، می توانند خدمات رنمینبی ارائه دهند و موسسات روسی می توانند تراکنش های جهانی را از طریق بانک های سیاست دولتی گسترده چین هدایت کنند.

با این حال، نگرانی‌ها در مورد اقدامات تلافی جویانه شدید کشورهای غربی – از جمله تحریم‌های احتمالی علیه خود چین که به طور جدی توانایی موسسات مالی چین را برای ارائه حمایت اساسی‌تر از روسیه محدود می‌کند وجود دارد، به همین دلیل است که موسسات مالی برتر چین از تحریم‌های قبلی آمریکا علیه ایران و روسیه تبعیت کرده‌اند. چین از جهانی شدن و تجارت جهانی سود زیادی برده است، بنابراین مطمئناً نمی‌خواهد همه روابط خود را در بستر اقتصادی با کشورهای جهان به سبب حمایت های آشکار و تبدیل شدن به یک حامی مالی جنگ اوکراین از دست بدهد. چین نیاز دارد تا تلاش برای کاهش سلطه مالی غرب را با سرعت و دقت بالایی پیش ببرد و هیچ بهانه ای برای تحریم به کشورهای غربی ندهد.

Cips هنوز مقیاس کوچکی را دارد Cips دارای ۷۵ بانک شرکت کننده است که اکثراً وام دهندگان چینی هستند و در مقابل سوئیفت ۱۱۰۰۰ بانک در سراسر جهان دارد. renminbi  تنها حدود ۳ درصد از پرداخت‌ها را به خود اختصاص می‌دهد، بنابراین مطمئناً از آن کم استفاده می‌شود. اما آنچه اکنون در اوکراین درحال وقوع است، چین را تشویق می کند تا مخاطبان خود را برای Cips افزایش دهد.

[۱] Renminbi

[۲] https://www.ft.com/content/d5346dcd-d23c-4f82-abc9-e29dc53a0fb5

[۳] https://www.ft.com/content/d5346dcd-d23c-4f82-abc9-e29dc53a0fb5

[۴] https://www.ft.com/content/2ab8c081-d586-4df4-ab26-e898bc4ff46d

[۵] https://www.ft.com/content/d5346dcd-d23c-4f82-abc9-e29dc53a0fb5

[۶] https://www.ft.com/content/d5346dcd-d23c-4f82-abc9-e29dc53a0fb5

[۷] https://www.ft.com/content/2ab8c081-d586-4df4-ab26-e898bc4ff46d

[۸] https://www.ft.com/content/d5346dcd-d23c-4f82-abc9-e29dc53a0fb5

[۹] https://www.ft.com/content/d5346dcd-d23c-4f82-abc9-e29dc53a0fb5