انگلیس ها پس از قرارداد صلح بین مسلمانان و ارامنه این طور قرار گذاشته بودند که نقاط ایروان، نخجوان، شرور، اردوباد و چند نقطه دیگر را که همه مسلمان نشین بودند جزء جمهوری ارمنستان محسوب دارند ولی اهالی مسلمان آن نقاط کلا مخالف ولی بالاخره ارامنه با کمک انگلیسها آن نقاط را تصرف کردند. ۱۲ فقره تلگراف از اهالی نخجوان و حکومت های محلی و رئیس قشون محلی و کلیه محتزمین و وجوه اهالی به دولت ایران، شاه ، سفرای خارجه رئیس جمهور آمریکا، انجمن صلح و غیره مخابره تقاضای الحاق به ایران کرده همه جا متذکر شدند که اصلا ایرانی نژاد و مسلمان بوده و ۹۲ سال است بزور از خاک ایران جدا شده اند.
دولت محلی و موقتی نخجوان متشکل از کلبعلی خان رئیس قشون و سلطان اف رئیس حکومت، حاج حسینعلی قربان اف رئیس ستاد قشون و چند نفر از متنفذین و کلیه اعضای شورای ملی قطعنامه ای امضاء خود را تابع ایران و ایرانی نژاد معرفی و یک هیئت نمایندگی مرکب از شیخ عبدالجبار بکتاش، مهدیقلی خان دیار بکری ، حاج سید باقر حیدرزاده، حسین آقا نوروز آزاده تعیین و به تبریز اعزام داشتند و اعتبار نامهای امضا کرده با تعیین اختیارات آنان با یک نامه بسیار شورانگیز و مهیج خطاب به ایرانیان و اظهار تاثر از اینکه ۹۲ سال به حکم زور از شما برادران خود دوریم به عنوان نیل به آرزوهای دیرینه تقاضای الحاق به وطن اصلی خود ایران نمودند.
در اوایل اردیبهشت نمایندگان آنها به تبریز آمدند و تقاضا داشتند که اگر دولت انگلیس مایل است دولتی برای ارامنه تاسیس نماید اراضی ارمنی نشین را به آنها تسلیم نماید نه اراضی مسلمان نشین که حتی یکنفر ارمنی هم در آنجاها ساکن نیست. دولت انگلیس نتیجه تقاضای اهالی نخجوان را موکول به تصمیم کنفرانس صلح کرد.
از طرف دولت ایران آقای علی هیئت از تبریز به نخجوان بسمت نماینده اعزام شد شخص دیگری نیز بنام «مصدق دیوان» از طرف دولت نماینده رسمی در نخجوان بود ولی در این قضیه انگلیس ها باطنا مخالف و مایل نبودند ایران اراضی از دست رفته خود را باز گیرد زیرا در این صورت ممکن بود از طرف دول دیگر موضوع بلوچستان منتزع شده از ایران نیز مطرح مذاکره قرار گیرد. در تبریز خلیفه ارامنه نرسین نام نیز بنفع دولت ارمنستان کارشکنی میکرد بالاخره در انجمن صلح نگذاشتند ایران کاری صورت دهد؛ این قضیه هم از بین رفت.
👈🏻 منبع: رقابت روسیه و انگلیس در ایران / منشور گرکانی
🌐تهیه شده در تحریریه ایراس
