نشانه ها همانهایی بود که اداره دوم سیاسی وزارت امور خارجه در نامه ای به سفارت ایران در مسکو شمه ای از آنها را آشکار کرد. به نظر اداره دوم سیاسی، از رفتار مقامات سفارت کبرای شوروی در تهران چنین بر می آمد که سفارت می خواست به تدریج مزایا و حقوق و امتیازاتی را که در گذشته دولت روسیه تزاری در ایران داشت و حکومت شوروی از همه آنها صرف نظر کرده بود، بار دیگر به گونه ای به دست آورد.
چنانکه بر آن بودند تا باشگاه اتباع شوروی را جزو سفارت به شمار آورند و آن را مشمول حقوق برون مرزی کنند. همچنین می خواستند به همه اتباع شوروی در ایران، که در مؤسسات و بنگاههای گوناگون روسی کار می کردند، روادید خدمت داده شود و آنان از پرداخت پروانه اقامت معاف شوند. سفارت شوروی بنا به دستور مسکو، مایل بود شرکت شیلات را تأسیس یافته قلمداد کند و نفت خوریان را، که مذاکراتش ناتمام مانده بود، مانند دوره های پیش، به شکل امتیاز وانمود کند. در صورتی که روسها خود به خوبی می دانستند که سایر دول هم بعدها همین تقاضاها را از دولت ایران خواهند نمود و دولت را با محظورات عمده مواجه خواهند ساخت. با توجه به همین آگاهیها و مشاهدات بود که مقامات ایرانی کوشیدند، از کشیده شدن برای جنگ به داخل کشور جلوگیری کنند. تلگراف رمز اداره دوم سیاسی به سفارت ایران در مسکو گویای همین تکاپوست. در این تلگراف خطاب به سفیر ایران، محمد ساعد مراغه‌ای، آمده است:
«تأکید می شود در کلیه ملاقات‌ها و تماس‌هایی که با اشخاص و ادارات مربوطه برقرار می کنید، به طور خصوصی و مقتضی تذکر دهید، دولت شاهنشاهی در حفظ مناسبات حسنه با دولت شوروی و رعایت بی طرفی کامل همیشه توجه مخصوص داشته و عملا تا آنجایی که مخالف مقررات و قوانین نبوده در کارهای شوروی از مساعدت دریغ ننموده است، در مقابل هم انتظار دارد که این رویه در مسکو حسن اثر بخشیده، موجب حسن تفاهم شود و از سیاست متین و صمیمانه و بی طرفی کامل دولت شاهنشاهی که با وجود هرگونه تبلیغات و انتشارات و تحریکات دیگران تحت تأثیر واقع نشده است، اظهار قدردانی و خرسندی نمایند، نه اینکه وقوع قضایای کوچک و بی اهمیت را به وضعیت روابط بین دولتین ارتباط داده و آنها را طور دیگر جلوه دهند. در هر حال همیشه آنها را به حسن نیت و صمیمیت دولت شاهنشاهی با رعایت حفظ بی طرفی مطمئن ساخته طوری نمایید که هرگونه سوء تفاهمی برطرف و به نیات پاک و علاقه مندی دولت شاهنشاهی که در حفظ حسن همجواری و مناسبات دوستانه و صمیمانه با وجود وضعیت کنونی مصر است اطمینان حاصل کند.»
پس از اعلام بی طرفی ایران در جنگ و انعقاد قرارداد بازرگانی، اسمیرنوف، سفیر دبیر شوروی، در ۹ تیر ۱۳۲۰ با علی منصور، نخست وزیر ایران، دیدار کرد و پس از ابلاغ تشکر دولت متبوع خود درباره بی طرفی ایران، تمایل دولت شوروی برای ایجاد تسهیلات لازم در امور اقتصادی و بازرگانی را به آگاهی نخست وزیر رساند.
✍️ منبع:اسناد روابط ایران و شوروی،محمودطاهر احمدی
💠تهیه شده در تحریریه ایراس
