#اختصاصی
به قلم: پریسا احتشام‌نیا، دانشجوی دکتری مطالعات شبه‌قارۀ هند
در یکی از مرگبارترین حملات تروریستی سال‌های اخیر در هند، روز سه‌شنبه ۲۳ آوریل ۲۰۲۵، منطقه‌ی گردشگری پهلگام در ایالت جامو و کشمیر صحنه‌ی فاجعه‌ای خونین بود. این حمله که به کشته شدن ۲۶ نفر و زخمی شدن ده‌ها نفر دیگر انجامید(NDTV, 2025) ، بار دیگر زخم‌های کهنه‌ی بحران کشمیر را گشود و دولت هند را وادار به اتخاذ تصمیماتی قاطع و سرنوشت‌ساز کرد. در میان قربانیان، ۲۵ شهروند هندی و یک تبعه‌ی نپالی جان باختند و دست‌کم ۱۷ نفر دیگر نیز مجروح شدند (The Hindu, 2025). این حادثه، بدترین حمله به غیرنظامیان در هند از زمان تیراندازی‌های بمبئی در سال ۲۰۰۸ محسوب می‌شود و روند آرامش نسبی در کشمیر، که در سال‌های اخیر با رونق گردشگری همراه شده بود، به شدت مختل شد (BBC,2025).
گروهی کمتر شناخته‌شده با نام “مقاومت کشمیر” مسئولیت این حمله را در پیامی در شبکه‌های اجتماعی بر عهده گرفت(Reuters, 2025) . منابع امنیتی هند این گروه را وابسته به شبکه‌هایی چون لشکر طیبه و حزب‌المجاهدین می‌دانند که سابقه‌ای طولانی در فعالیت‌های خرابکارانه در منطقه دارند .(Al Jazeera, 2025)
منطقه‌ی کشمیر از سال ۱۹۴۷ به عرصه‌ای برای منازعه‌ی دائمی بین هند و پاکستان تبدیل شده است. دهلی‌نو بارها ادعا کرده که شورشیان کشمیری با حمایت اسلام‌آباد فعالیت می‌کنند؛ ادعایی که پاکستان همواره رد کرده و تنها از حمایت دیپلماتیک از “مبارزه برای حق تعیین سرنوشت کشمیری‌ها” سخن گفته است (Council on Foreign Relations, 2023). پیش از این، حمله‌ی انتحاری سال ۲۰۱۹ در پولواما که به کشته شدن ۴۰ نظامی هندی انجامید(CNN, 2019) ، تنش‌ها را به اوج رساند و به حملات هوایی متقابل و خطر بروز جنگ میان دو قدرت هسته‌ای منطقه منجر شد. اکنون نیز کارشناسان هشدار می‌دهند که هرگونه واکنش نظامی از سوی هند می‌تواند بار دیگر صلح شکننده‌ی منطقه را تهدید کند.
این حمله در شرایطی صورت گرفت که دولت هند در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری گسترده‌ای برای بازسازی تصویر کشمیر به عنوان مقصدی امن برای گردشگری انجام داده بود. اگرچه در گذشته نیز ستیزه‌جویان به غیرنظامیان حمله کرده بودند، اما آمارها از کاهش قابل توجه خشونت‌ها در دره‌ی کشمیر، قلب شورش ضد هندی، حکایت داشتند(Economic Times, 2024) . تلاش‌های نخست‌وزیر نارندرا مودی برای بازگرداندن گردشگران به کشمیر، با نمایش ثبات ظاهری و حمایت‌های امنیتی شدید، به بار نشسته بود. اما اکنون، این رویا بار دیگر به کابوسی برای امنیت و اقتصاد منطقه بدل شده است.
در واکنش به این حمله، نارندرا مودی آن را “وحشیانه و غیرقابل بخشش” خواند و در جلسه‌ی اضطراری شورای امنیت ملی، دستور اجرای فوری تدابیر زیر را صادر کرد: (Times of India, 2025)
- کاهش سطح روابط دیپلماتیک با پاکستان: دولت هند سفیر پاکستان را احضار کرده و سطح روابط دیپلماتیک را به پایین‌ترین میزان در دهه‌های اخیر رساند.
- تعلیق معاهده آب‌های سند: توافق تاریخی هند و پاکستان از سال ۱۹۶۰، به حالت تعلیق درآمد تا فشار ژئوپلیتیکی بیشتری بر اسلام‌آباد وارد شود.
- بستن مرز زمینی و لغو معافیت‌های ویزا: ورود اتباع پاکستانی به هند به‌طور کامل متوقف شد و مرزهای زمینی دو کشور به‌صورت موقت بسته شد.
- افزایش تدابیر امنیتی در کشمیر: عملیات گسترده‌ای برای شناسایی و بازداشت عوامل حمله آغاز شده و وزیر کشور، آمیت شاه، شخصاً در منطقه حضور یافته است.
رهبران ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، ایران و اتحادیه اروپا این حمله را به شدت محکوم کرده و حمایت خود را از تمامیت ارضی هند اعلام کردند(UN News, 2025) . در مقابل، پاکستان ضمن ابراز تأسف، دخالت در این حمله را رد کرده و خواستار ارائه‌ی مستندات از سوی هند شده است .(Dawn, 2025)
بی‌تردید این حادثه نه‌تنها صنعت گردشگری شکننده‌ی کشمیر را با بحران جدیدی مواجه کرده، بلکه بار دیگر احتمال تشدید تنش‌های نظامی میان دو کشور هسته‌ای منطقه را مطرح ساخته است. تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که تداوم این روند می‌تواند به بحرانی بین‌المللی در یکی از حساس‌ترین مناطق ژئوپلیتیکی جهان منجر شود .(Foreign Policy, 2025)
حمله‌ی پهلگام، زنگ خطری است برای امنیت داخلی هند و نمادی از شکنندگی صلح در جنوب آسیا؛ منطقه‌ای که همچنان درگیر تنش‌های تاریخی و تهدید گروه‌های افراط‌گرا باقی مانده است. در حالی که دولت هند رویکردی سخت‌گیرانه اتخاذ کرده، آینده‌ی کشمیر بیش از همیشه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و جامعه‌ی جهانی با چالشی تازه برای حفظ ثبات در این نقطه‌ی حساس روبه‌رو شده است.
منابع
– Al Jazeera. (2025). India links Kashmir Resistance to LeT and Hizbul Mujahideen.
– BBC. (2025). Worst attack since 2008 Mumbai siege. https://www.bbc.com
– CNN. (2019). Pulwama attack and India-Pakistan tensions. https://www.cnn.com
– Council on Foreign Relations. (2023). Kashmir conflict timeline. https://www.cfr.org
– Dawn. (2025). Pakistan denies involvement in Pahalgam attack. https://www.dawn.com
– Economic Times. (2024). Kashmir tourism sees record high in 2024.
https://economictimes.indiatimes.com
– Foreign Policy. (2025). South Asia stability at risk after Kashmir attack.
– NDTV. (2025). Pahalgam terror attack kills 26. https://www.ndtv.com
– Reuters. (2025). Kashmir Resistance group claims responsibility. https://www.reuters.com
– The Hindu. (2025). Casualties rise in Kashmir attack. https://www.thehindu.com
– Times of India. (2025). India’s diplomatic and security response to Pahalgam attack.
https://timesofindia.indiatimes.com
– UN News. (2025). World leaders condemn Kashmir terror attack. https://news.un.org
