تاریخ : پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳ 19 رمضان 1445 Thursday, 28 March , 2024

سیاست روسیه در زمینه تحولات افغانستان

  • ۲۱ مهر ۱۴۰۰ - ۷:۵۴
سیاست روسیه در زمینه تحولات افغانستان
روسیه با دقت تحولات افغانستان را پیگیری می کند و با محافظه کاری خاص خود در جستجوی بهترین پاسخ به این تحولات است. نگرانی روسیه از تحولات افغانستان تبدیل شدن این کشور به منبع بی ثباتی در منطقه و سرایت آن به روسیه است. برای روسیه و کشورهای آسیای مرکزی، جریان پناهجویان و فعالیت های برون مرزی تروریستی سازمان های شبه داعش مشکل اساسی ایجاد می کند. علاوه براین افغانستان منبع اصلی مواد مخدر منتقل شده از آسیای مرکزی به روسیه نیز می باشد.

محمدباقر حسین‌پور، دانشجوی دکترای مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران

مقدمه

بیست سال پس از حمله ایالات متحده به افغانستان،۳۱ اوت آخرین نظامی آمریکا خاک افغانستان را ترک کرد. این حضور و خروج تاثیرات متعددی بر نظم امنیتی منطقه بر جای گذاشت. حضور آمریکا در افغانستان اولین حضور جدی نظامی این کشور در منطقه اوراسیا مرکزی بوده است و خروج این کشور خلاء قدرتی در منطقه ایجاد کرده که به تبع آن می تواند موجب بی نظمی امنیتی در منطقه شود. روسیه در مواجه با خروج ایالات متحده، ضمن ابراز رضایت از خروج این کشور با نگرانی تحولات افغانستان را بررسی می کند. روسیه که طالبان را به عنوان گروه تروریستی در کشور خود در نظر گرفته است، در فصل جدید تعاملات خود با این گروه که حالا حکومت در افغانستان را در دست دارد، عملگرایی را در پیش گرفته و قائل به دادن فرصت به این گروه است. این تغییر رویکرد دوطرفه بوده و طالبان نیز در مقابل ضمن اطمینان به مقامات روسیه مبنی بر عدم حضور نظامی در آسیای مرکزی و حفظ امنیت نمایندگی های دیپلماتیک روسیه، خواستار میانجیگری روسیه بین خود و نیروهای احمد مسعود در پنجشیر شده اند. با توجه به شرایط مذکور می توان روسیه را به عنوان یکی از تاثیرگذارترین کنشگران تحولات اخیر و آینده افغانستان در نظر گرفت. با توجه به این موضوع، شناسایی اهداف و سیاست های روسیه در افغانستان می تواند به شناخت و پیش بینی آینده تحولات کمک کند.

اهداف راهبردی روسیه در افغانستان: 

۱٫ مبارزه با افراط گرایی

روسیه به علت وسعت جغرافیایی و دارا بودن اقلیت بیش از ۲۰ میلیون نفری مسلمان و همچنین تجربه جنگ چچن، همواره ترسی بسیط از اقدامات افراط گرایانه مذهبی در خاک خود دارد. این ترس ریشه در تاریخ این کشور دارد تا جایی که در دوران شوروی، استالین پان اسلامیسم و پان ترکیسم را به عنوان تهدید وجودی برای حاکمیت خود می دید و سعی در کنترل این دو پدیده داشت. به همین جهت و با توجه به نفوذ جریانات اسلامی تندرو در آسیای مرکزی نظیر حزب التحریر و ترکستان شرقی و … تحولات افغانستان و ترس از سرریز افراط گرایی به این حوزه یکی از نگرانی های جدی امنیتی روسیه است. افغانستان با سه کشور تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان هم مرز است. جمعیت تاجیک های افغانستان بیش از جمعیت تاجیک های تاجیکستان است و عمق جامعه ازبکستان به افغانستان کشیده شده و ۱۰ درصد از جمعیت افغانستان ازبک هستند. این ظرفیت انسانی و جغرافیایی می تواند زمینه حضور جدی افراط گریان در عمق استراتژیک روسیه را فراهم آورد.

۲٫ مواد مخدر

بنا بر آمار سازمان ملل در سال ۲۰۲۰ بیش از ۸۴ درصد از تریاک جهان در افغانستان تولید می شود. افغانستان منبع اصلی تامینمواد مخدر در آسیای مرکزی می باشد. مواد مخدر تولید شده در این کشور از مسیر آسیای مرکزی راهی روسیه و از آنجا راهیاروپا می شود. روسیه هزینه های زیادی را صرف مبارزه با کارتل های مواد مخدر در روسیه و آسیای مرکزی کرده است. عدم کنترل مواد مخدر در افغانستان  می تواند هزینه های روسیه و دیگر کشورهای آسیای مرکزی را افزایش دهد.

۳٫ پناهجویان

افزایش سیل پناهجویان به واسطه کنترل طالبان در افغانستان از دیگر معضلات مسکو می باشد. مسکو نگران است که در بین این پناهندگان افراد افراط گرا باشند و با حضور خود در کشورهای آسیای مرکزی، موجب گسترش افراط گرایی در منطقه شوند. هرچند تاکنون سه کشور ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان از پذیرش این پناهجویان خودداری کرده اند.

۴٫ تسری جنگ داخلی به آسیای مرکزی

هرچند روسیه اقدام نظامی داخل خاک افغانستان را رد کرده است اما برای حفظ آمادگی نیروهای خود ذیل سازمان پیمان امنیت دسته جمعی اقدام به انجام مانورهایی در تاجیکستان کرده است. با توجه به این نکته که طالبان هنوز نتوانسته منطقه پنجشیر را در کنترل خود بگیرد و درگیری های سنگینی بین نیروهای تاجیک احمد مسعود و طالبان در جریان است، این احتمال وجود دارد که پای تاجیکستان خواسته یا ناخواسته به درگیری ها باز شود و به تبع آن سازمان پیمان امنیت دسته جمعی و روسیه وارد درگیری در مرز تاجیکستان و افغانستان شود. هرچند روسیه سعی در کنترل تنش دارد اما با توجه به عدم اطمینان از نیت طالبان و توانایی های آنها در کنترل نیروهای خودی، درگیری بین تاجیک ها و طالبان به صورت کامل منتفی نمی باشد. علاوه بر این با خروج آمریکا ادوات نظامی بسیاری در منطقه جا مانده و در دست نیروهای محلی خارج از کنترل قرارگرفته است. این ادوات که بنا بر برخی براوردها برای تامین یک ارتش مدرن کافی می باشد، در صورت عدم کنترل می تواند موجب ناامنی و بی ثباتی مضاعف در منطقه شود.

۵٫ تسری مدل حکمرانی طالبان به آسیای مرکزی

درصد نفوذ اسلام در کشورهای آسیای مرکزی بسیار بالا می باشد اما تمام کشورهای آسیای مرکزی سکولار هستند و اسلام نقشی حداقلی در حکومت این کشورها دارد. طالبان به عنوان نیرویی که در سیاست ورزی می تواند ما بین سکولاریسم نوعآسیای مرکزی و افراط گرایی نوع داعش عمل کند، این فرصت را دارد که در صورت موفقیت در افغانستان، به عنوان مدلی جذاب برای کشورهای آسیای مرکزی مطرح شود.

موضع روسیه در قبال طالبان

روسیه ضمن خوشحالی از خروج غرب از افغانستان و شکست آمریکا در این کشور، با توجه به وضعیت حقوقی طالبان در روسیه(طالبان به عنوان گروه تروریستی اعلام شده است) در تایید طالبان جانب احتیاط را رعایت کرده است. در همین راستا دیمتری پسکوف سخنگوی دولت اعلام داشته است:

” فعلا برای بازبینی در وضعیت حقوقی طالبان زود است. ولادمیر پوتین و وزارت خارجه گفته اند که باید اقدامات دولتی که قرار است در افغانستان حاکم شود را دید و مد نظر قرار داد. نباید فراموش کرد که ساختار مدیریت و رهبری افغانستان هنوز شکل نگرفته است”.

در همین رابطه ضمیر کابلوف فرستاده ویژه رئیس جمهور در افغانستان معتقد است که در به رسمیت شناختن طالبان نباید عجله کرد.

پوتین نیز در مجمع اقتصادی شرق بیان می کند:

” از تجزیه افغانستان حمایت نمی کند. واقعیت این است که طالبان تقریباً تمام افغانستان را در کنترل خود دارند و اگر این گروه وارد جامعه متمدن شود، راحت تر می توان با آن ارتباط برقرار کرد.

اقدامات روسیه در خصوص افغانستان

روسیه سعی در پرداخت هزینه حداقلی در بحران اخیر دارد. اقدامات این کشور در سه حوزه میانجیگری، مانور های نظامی ذیل سازمان پیمان امنیت دسته جمعی و اقدامات دیپلماتیک دسته جمعی با حضور دول منطقه است. در همین راستا روسیه اقدام به پیشنهاد برگزاری مشترک نشست سازمان همکاری شانگهای و سازمان پیمان امنیت دسته جمعی در خصوص افغانستان در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان کرده است. با توجه به اینکه تاجیکستان دروازه ورود افغانستان به آسیای مرکزی می باشد و حدود ۹۵۰ کیلومتر مرز مشترک با این کشور دارد، به نظر می رسد این نشست می تواند محلی مناسب برای تدوین و هماهنگی سیاست های دول همسایه در خصوص تحولات افغانستان باشد. با توجه به حضور هند و پاکستان در سازمان همکاری شانگهای، روسیه با استفاده از ظرفیت سازمان مذکور بهتر می تواند بجای انتخاب طرف (پاکستان یا هند) سیاست های خود را پیگیری نماید. روسیه همچنین ذیل برنامه های سازمان پیمان امنیت دسته جمعی اقدام به برنامه ریزی گسترده ای برای برگزاری مانورهایی در منطقه نظیر rubezh-2021, echelon-2021, poisk-2021,interaction-2021, cobalt-2021 کرده است.

نتیجه گیری

در عین حال که خروج غرب از نزدیکی مرزهای روسیه می تواند نوعی پیروزی برای روسیه تلقی شود، بی ثباتی در منطقه نیز تهدیدی جدی برای کشورهای منطقه به خصوص روسیه که در پی معماری امنیتی مخصوص خود ذیل سازمان امنیت دسته جمعی است، محسوب می شود. گسترش افراط گرایی، مواد مخدر و مساله پناهجویان از مشکلات اصلی هستند که در صورت بی ثباتی در منطقه گریبان روسیه را خواهد گرفت. این موارد می تواند ذیل سیاست غوطه ور سازی غرب علیه روسیه و چین تعریف شود که سعی در درگیر کردن این دو کشور با موضوعات امنیتیهزینه زا دارند. همچنین برخی تحلیل گران روس معتقدند طالبان برای مدیریت کشور نیاز به منابع مالی دارند و با توجه به شرایط حقوقی این کشور و قطع کمک های بین المللی به این کشور، این موضوع به مسئله ای حیاتی برای طالبان تبدیل شده است. تحت این شرایط طالبان برای دریافت کمک های بین المللی نیازمند شناسایی بین المللی وکسب مشروعیت هستند لذا اقدامات آنها از جمله اعلام عفو عمومی، رعایت حقوق زنان، اعلام تامین امنیت سفارت خانه ها و اطمینان از عدم استفاده از خاک این کشور برای اقدامات تروریستی علیه دیگر کشورها اقداماتی تاکتیکی بوده و روسیه نباید به این وعده ها اعتماد کند. به همین علت روسیه بامحافظه کاری، سعی در به حداقل رساندن هزینه های شرایط جدید دارد و اقدامات خود را ذیل چارچوب های منطقه ای با حضور همه بازیگران موثر پیش می برد.

نویسنده

لینک کوتاه : https://www.iras.ir/?p=2960
  • نویسنده : محمدباقر حسین‌پور
  • منبع : ایراس
  • 3039 بازدید

برچسب ها