سرحد بین دو کشور رود ارس تعیین شد وعبور و مرور کشتیهای جنگی در بحر خزر منحصرا به روسیه تعلق گرفت. دولت ایران ملزم گردید تقصیر بعضی از اهالی آذربایجان را که با دشمن مساعدت کرده بودند ببخشد و با برقراری کنسولگری‌های روسیه در نقاط شمالی ایران موافقت کند. در مقابل دولت روسیه حقوق عباس میرزا و اولاد او را نسبت به تاج و تخت ایران به رسمیت شناخت و به این ترتیب برای خود حق حمایتی نسبت به خاندان قاجار نائل گردید.
در فصل نهم عهدنامه ترکمانچای تشریفات و مقررات مربوط به طرز پذیرایی نمایندگان سیاسی روسیه و در فصل دهم آن حقوق و امتیازات نمایندگان سیاسی و بازرگانی روسیه تعیین گردیده بود. در تکمیل همین فصل از عهدنامه یک قرارداد بازرگانی در نه ماده نیز بین دولتین به امضا رسید که به موجب آن حقوق گمرکی کالاهای وارده و صادر روسی پنج درصد تعیین شد.
ضمنا مقرر گردید هرگاه اتباع روسی مقیم ایران مرتکب جرمی شوند کنسول آن کشورمطابق قوانین و رسوم کشور متبوع خود برای آنان مجازات تعیین کند و دادگاه‌های ایران حق کوچکترین دخالتی نداشته باشند. این حق که به کاپیتولاسیون معروف است در دوران قرن نوزدهم براساس شرط دولت کامله الوداد به سایر کشورهای اروپائی هم داده شد و به این ترتیب قسمت مهمی از استقلال ایران از بین رفت و از اهمیت آن به صورت یک کشور مستقل و آزاد کاسته شد.
▪️منبع: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تاریخ روابط خارجی ایران
🌐تهیه شده در تحریریه ایراس
