ایراس – «ارتش عثمانی در سال ۹۹۳ ه.ق یعنی هفت سال پس آغاز جنگ با دولت صفوی و بعد از عهدنامه فرهادپاشا، تبریز را به اشغال خود درآورد. تبریز به دلیل اهمیت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی به مقر آنها در آذربایجان تبدیل و «جعفر پاشا» به حکومت این شهر منصوب گردید. قوای عثمانی در مدت کوتاهی پس از اشغال تبریز قلعه بزرگ و مستحکمی با برج و بارو ساختند که با یک خندق محصور شده بود. با وجود موفقیت در فتح تبریز و ایجاد استحکامات نظامی، همچنان مقاومت اهالی تبریز در داخل شهر و مبارزات قزلباشان در خارج از شهر ادامه داشت.
نیروهای قزلباش در حملات پراکنده برای قوای عثمانی مشکل ساز شده بودند و مردم تبریز نیز به مقاومت و جنگ و گریز در شهر ادامه می دادند. در جنگی که در ۲۰ شوال ۹۹۳ ق. در نزدیکی شهر رخ داد، قزلباشان حدود ۸۰۰ نفر از عثمانیان از جمله یحیی خالد بیک (حاکم منصوب شده ارومیه) که برای کمک به قوای عثمانی به تبریز آمده بود و تعداد دیگری از سرداران و صاحب منصبان عثمانی را کشتند. این پیروزی باعث تقویت روحیه مردم تبریز و افزایش مبارزات آنان شد. رویارویی تبریزی‌ها با قوای عثمانی در داخل شهر روز به روز شدت یافت و مردم در کوچه و بازار مقابله و مقاومت نمودند به طوری که در کوچه‌ها و معابر سربازان متجاوز را به قتل رسانده و سپس متواری می‌شدند. تنها در یک مورد در یکی از حمام‌ها، مردم چندین سرباز را به قتل رساندند. بر اساس منابع عثمانی تعداد سربازان عثمانی کشته شده در این واقعه بین ۸ تا ۱۵ نفر ذکر شده است.
در پی این حوادث نفرت میان مردم تبریز و عثمانیان آنقدر زیاد شد که نهایتا عثمانی ها با هجوم به خانه‌ها و کوچه بازار، هزاران نفر از مردمان بی دفاع تبریز را به طرز فجیعی قتل‌عام کردند. در جریان این کشتار بسیاری از مردان و زنان و کودکان و کهنسالان به طرز هولناکی به قتل رسیدند، شهر غارت و ویران شد، اموال مردم به یغما رفت، بسیاری از زنان تبریزی و کودکان به اسارت گرفته شده و مورد تجاوز قرار گرفتند. کاتبان جنگی عثمانی که در محل حاضر بوده‌اند تعداد کشته شدگان را بیش از دوازده هزار نفر ثبت کرده‌اند.»
“حریمی” تاریخ نگار عثمانی، در رساله‌ای به نام «فتح تبریز» ضمن اشاره به مقاومت مردم تبریز در برابر عثمانی‌ها و قتل چند عثمانی در حمام این شهر توسط مردم، از کشتار فجیع مردم تبریز به دست عساکر عثمانی سخن گفته است:
«عساکر از سحرگاه دست به هجوم همه جانبه زده، اموال و اسباب و دارایی اهالی شهر را چنان مورد غارت و چپاول قرار دادند که صد مرتبه بدتر از عملی بود که تیمور در حمله به سیواس مرتکب شد.» وی در جای دیگر ضمن اشاره به علت خشم سپاهیان عثمانی و نفرت موجود میان اهالی تبریز و قوای عثمانی بار دیگر به قتل عام مردم تبریز اشاره می‌کند و می‌گوید: «پیروزی ناچیزی که نصیب دشمن دین و گروه ضالین [قزلباشان] شد، موجب شادی و سرور مردم شهر تبریز گشت. آنان از آن پس هر گاه عساکر روم [عثمانی] را تنها می‌یافتند آنها را لخت می‌کردند و یا می‌کشتند. عساکر روم از این عمل به ستوه آمدند و لیکن از سوی حضرت سردار اجازه غارت و قتل عام مردم را نداشتند. اما ندایی در میان آنان پیدا شد که می‌گفت: عساکر روم از جانب رب العالمین مجاز به غارت و قتل عام مردم‌اند. از این رو عساکر از یک طرف هجوم همه جانبه آورده ، زن و مرد بی شماری که در شهر و در اردویشان بود را قتل عام کرده و مال و منال شان را به غارت و یغما بردند.»
▫️منبع: عالم آرای عباسی
🌐 تهیه شده در تحریریه ایراس
