به قلم: حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل بین‌الملل
به گزارش کانال تحلیل رویداد، «ایران از طریق آذربایجان و ارمنستان به قفقاز جنوبی و از آن طریق به اروپا دسترسی دارد. مرز ۴۰ کیلومتری میان ایران و ارمنستان از این نظر بسیار مهم است. اول به دلیل اینکه پیوستگی سرزمینی میان کشورهای ترک‌زبان از طریق ترکیه، نخجوان و آذربایجان را می‌گیرد که سیاست‌های پان‌ترکیستی آنکارا را به دنبال داشت. دوم به این دلیل که مسیر دسترسی به گرجستان و از آنجا به دریای سیاه است و سوم اینکه به ایران تنوع دسترسی در قفقاز جنوبی را ارائه می‌کند.»
«آذربایجان بعد از اینکه ارمنی‌های قره‌باغ را کوچاند، به این وهم دچار شد که می‌تواند ادعای تاریخی زنگزور را احیا کند. در توافق آتش‌بس ۲۰۲۰ مسکو، این بند قید شد که آذربایجان بتواند از طریق ارمنستان به نخجوان دسترسی پیدا کند. این کلمه دسترسی از طرف جمهوری آذربایجان مورد سوءاستفاده قرار گرفته و ریشه ادعایش درباره زنگزور و کریدور آن است. چون آذربایجان در جایگاه پیروز جنگ قرار دارد، سعی می‌کند این خواسته خود را به ارمنستان تحمیل کند.
درحالی‌که ادعایش از هیچ لحاظ پذیرفته نیست. خواست آنان که پیوستگی میان آذربایجان، نخجوان، ترکیه و اروپاست، به معنای نقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی ارمنستان است. مرز ایران و ارمنستان را هم از بین می‌برد که ایران با آن کاملاً مخالف است.» بهشتی‌پور اضافه کرد: «ارمنستان می‌گوید آذربایجان اگر دسترسی بیشتر می‌خواهد، از جاده‌های این کشور استفاده کند و حق ترانزیت پرداخت کند. طی سی سال گذشته آذربایجان از طریق ایران به نخجوان دسترسی کامل داشته است. دسترسی‌اش قطع نیست. ولی اینکه خطی به عرض ۵ و طول چهل کیلومتر در این کشور بکشد، پذیرفته نیست؛ دالانی که مرز ایران و ارمنستان را از بین می‌برد. دسترسی به گرجستان و دریای سیاه برای ایران اهمیت زیادی دارد. آذربایجان به صورت رندانه سعی می‌کند با حمایت ترکیه، پذیرش این مسئله را به ارمنستان تحمیل کند. طبیعی است که هیچ عقل سلیمی این مسئله را نمی‌پذیرد.»
«از سال ۲۰۱۸ که نیکول پاشینیان در ارمنستان به قدرت رسید، فاصله بین روسیه و ارمنستان بیشتر شد. چون پاشینیان گرایش‌های غربی دارد و به اتحادیه اروپا و آمریکا نزدیک است. وقتی آذربایجان مناطقش را آزاد کرد، ارمنستان از روسیه انتظار داشت که طبق پیمان جمعی میان هفت کشور از جمله روسیه و ارمنستان، مسکو برای حمایت از آنان وارد عمل شود.
اما روس‌ها این کار را در جنگ اخیر قره‌باغ نکردند. چون با پاشینیان مشکل داشتند و یک قرارداد ۵ میلیارد دلاری هم با علی‌اف بسته بودند. می‌توانیم به اصطلاح بگوییم که می‌خواستند فشاری بر پاشینیان بیاورند که در سیاست‌هایش تجدیدنظر کند. الان روسیه مدعی زنگزور شده، چون طبق همان توافق آتش‌بس مسکو که مورد استفاده آذربایجان قرار گرفته، امنیت مناطق مورد اختلاف دو طرف از سوی روس‌ها برقرار می‌شود. دنبال فرصتی هستند که بتوانند جایگاه خود را در جنوب ارمنستان محکم کنند و حضور مؤثری در قفقاز جنوبی داشته باشند. ارمنستان وابستگی زیادی به روسیه دارد. همین الان ۷۵ درصد انرژی این کشور از سوی روسیه تامین می‌شود. می‌خواهند با استفاده از این حضور، سیاست غرب‌گرایی پاشینیان را تغییر دهند.»
«ترکیه برای اتصال از طریق نخجوان، زنگزور، آذربایجان، دریای خزر، آسیای مرکزی و استان سین‌کیانگ در شمال چین دنبال این دالان است. اینکه چقدر این سیاست قابلیت اجرا دارد، یک بحث جداگانه است. اما در حال حاضر آن‌ها از سیاست آذربایجان حمایت می‌کنند.»
«کشورهای غربی و به‌طور مشخص آمریکا و فرانسه از کشیده شدن این کریدور ناراضی نیستند اما با حضور روسیه در ارمنستان مخالفند. چون دنبال حضور خود در این منطقه هستند. با گسترش روابط ایران و ارمنستان نیز موافقت ندارند. آن‌ها با ایجاد کریدور یعنی خط ترانزیت موافق هستند اما با استفاده از ظرفیت ارمنستان؛ نه آن‌طور که حاکمیت این کشور را نقض کند و باعث استقرار روس‌ها در منطقه شود.»
«نکته مهم این است که در این شرایط ایران برای همه طرفین ماجرا روشن کرده که اگر توافقی انجام شود، نباید مخل نظم مرز مشترک بین ایران و ارمنستان باشد. ایران در این موضوع بسیار جدی است. حدود دو سال پیش با هماهنگی ارمنستان یک پل شناور روی ارس زدند و تانک‌های ایرانی داخل خاک ارمنستان شدند و در آن کشور مانور مشترک برگزار کردند. پیام این بود که مخالفت ایران صرفاً یک موضع‌گیری سیاسی نیست و هیچ‌کس حق ندارد مرز تاریخی میان دو کشور را از بین ببرد. ایران طی ۳۰ سال گذشته همه جور خدماتی به آذربایجان داده است تا دسترسی‌اش به نخجوان قطع نشود. بنابراین آذربایجان بهانه‌ای ندارد که بخواهد مسئله زنگزور را زنده کند.»
