در بیستمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای (SCO)، “تصمیم گیری در مورد آغاز روند پذیرش ایران به عنوان عضو سازمان همکاری شانگهای” به امضا رسید. این به معنای آغاز فرایند ورود ایران به این سازمان است. پیش از این، تهران به همراه بلاروس، مغولستان و افغانستان دارای وضعیت ناظر بود. ایران نهمین عضو کامل SCO شده است.
به خاطر داشته باشید که سازمان همکاری شانگهای یک بلوک نظامی یا یک اجلاس منظم علنی درباره امنیت نیست. اهداف این سازمان تقویت ثبات و امنیت در اوراسیا، مبارزه با تروریسم، جدایی‌طلبی، افراط‌گرایی، قاچاق مواد مخدر، توسعه همکاری‌های اقتصادی، مشارکت انرژی، تعامل علمی و فرهنگی است. در این رابطه، بیانیه رسمی وزارت خارجه ایران می گوید: «خوشحالیم که سند عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای با حضور ابراهیم رئیسی رئیس جمهور کشورمان توسط رهبران این سازمان به تصویب رسید. این عضویت استراتژیک تأثیر مهمی بر همکاری همه جانبه با ایران در چارچوب سیاست همسایگی و همچنین در چارچوب سیاست آسیا محور خواهد داشت. ”
قابل ذکر است که تهران، ابتدا به عنوان ناظر در اجلاس سازمان همکاری شانگهای در ژوئن ۲۰۰۵ شرکت کرد و در مارس ۲۰۰۸ این کشور برای پیوستن به این سازمان به عنوان یک عضو کامل درخواست داد. یعنی بیش از ده سال منتظر تایید درخواست عضویت کامل در SCO بود. این وضعیت به دلایل مختلف از جمله مشکلات مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران بود. البته ایران به منظور مقاومت در برابر فشارهای ایالات متحده، به دنبال نزدیک شدن به دیگر کشورها و بلوک‌های بزرگ بود. از این نظر، سازمان همکاری شانگهای سناریوی نسبتاً موثری است که با هدف بیرون آوردن تهران از انزوای بین المللی انجام می شود.
نکته مهم دیگر این است که عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای همزمان شد (ظاهراً تصادفی نبود) با توسعه بحران افغانستان، که تهران در حل و فصل آن مشارکت فعال دارد. این موضوع به طور جدی جایگاه ایران را به عنوان یک بازیکن منطقه‌ای بالا می برد. علاوه بر این، خاطرنشان می‌کنیم که ایران در قالب روند آستانه سیاست خود را در مورد سوریه با روسیه هماهنگ می‌کند و در کنار آن در حال افزایش فعالیت در درگیری‌ها در لبنان، بحرین و یمن است که باعث نارضایتی اسرائیل و عربستان سعودی می‌شود. علاوه بر این، عضویت کامل در SCO مسئله اعتبار ایران به ویژه پس از انتخابات ریاست جمهوری که در تابستان برگزار شد را برطرف می‌کند. در این رابطه، بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که در آینده ایران بیشتر بر سیاست‌های منطقه‌ای و در درجه اول در جهت شرقی تمرکز خواهد کرد.
در این رابطه باید اول از همه، در مورد تغییرات جدی در ژئوپلیتیک خاورمیانه و ظهور جنبه‌های جدیدی از همکاری در حوزه تجارت و اقتصاد، انرژی، حمل و نقل، بانکداری و همچنین تعامل صحبت کرد. در زمینه امنیت منطقه‌ای بازار عظیمی شکل گرفته است که با پویاترین اقتصادهای جهان (روسیه، چین، هند و دیگر کشورها) در حال توسعه است، که این امر باعث تنوع بخشیدن به روابط تجاری و اقتصادی تهران با کشورهای آسیای مرکزی می‌شود. در نهایت، ذکر این نکته ضروری است که عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای پادزهر جدی در صورت مداخله احتمالی نظامی ایالات متحده و متحدانش است. از این پس، رهبری ایران به عنوان یکی از عناصر سیستم امنیتی منطقه، یک برگ برنده قدرتمند کسب می‌کند.
به هر حال، و در ادامه، برای رئیس جمهور جدید ایران، شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای اولین سفر خارجی او در این موقعیت است که با آغاز روند ورود کشور به این سازمان مشخص شد. شروع سیاسی بدی نیست. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، به نوبه خود نه تنها از اعطای وضعیت عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای، بلکه از اعطای موقعیت شریک گفتگو به مصر، قطر و عربستان سعودی استقبال کرد. در خاورمیانه، مانند همیشه، همه چیز به سرعت در حال تغییر است.
