بهدلیل دسترسی آذربایجان به کریدورهای مهم و منابع انرژی و نزدیکی فرهنگی دو کشور، روابط ازبکستان و آذربایجان در زمینه ترانزیت، تجارت، صنعت، انرژی و نظامی گسترش مییابد.
تاشکند و باکو قصد دارند همکاریهای دوجانبه را گسترش و تعمیق بخشند. درنتیجه سفر شوکت میرضیایف در ۲۲ تا ۲۳ اوت به آذربایجان بستهای از توافقات دوجانبه تصویب شد.
مردمان برادر
آذربایجان و ازبکستان به لحاظ فرهنگی، زبانی و تاریخی به یکدیگر نزدیکاند. جاده بزرگ ابریشم از قلمرو هر دو کشور میگذشت. در باکو کاروانسرایی تحت عنوان کاروانسرای بخارا وجود دارد که میراث تاریخی و فرهنگی هر دو کشور است.
در طول قرنها، سرزمینهای آذربایجان و ازبکستان بخشی از یک دولت بودند (امپراتوری هخامنشی، دولت اسکندر مقدونی، خلافت عرب، دولت سلجوقی، امپراتوری مغول، امپراتوری روسیه، اتحاد جماهیر شوروی).
بعد از استقلال مرحله جدیدی از روابط آغاز گشت. روابط دیپلماتیک بین دو کشور در ۲ اکتبر ۱۹۹۵ برقرار شد، از اوت ۱۹۹۶ سفارت آذربایجان در تاشکند و از ژوئیه ۱۹۹۸سفارت ازبکستان در باکو فعالیت خود را آغاز کردند.
هدف افزایش تجارت به ۱ میلیارد دلار است
بر اساس گزارش اتاق بازرگانی و صنایع ازبکستان، تا ژوئیه ۲۰۲۲، ۲۴۳ شرکت با مشارکت سرمایه آذربایجان در ازبکستان وجود دارد که از این تعداد ۸۶ شرکت مشترک و ۱۵۷ شرکت به طور ۱۰۰ درصدی از سرمایه خارجی تشکیل شدهاند. اکثر آنها در زمینههای مکانیک و متالوژی، انرژی، صنایع سبک و غذایی، تولید و تعمیر جواهرات، املاک، خدمات، تجارت، مالی و بیمه فعالیت میکنند.
در پایان سال ۲۰۲۲، حجم مبادلات تجاری بین کشورها بالغ بر ۱۸۱ میلیون دلار بوده است. در اولین اجلاس بین منطقهای ازبکستان و آذربایجان که در فوریه سال جاری در تاشکند برگزار شد، تجارت سالانه ۱ میلیارد دلاری بهعنوان هدف تعیین شد. در همان اجلاس، یک صندوق سرمایهگذاری مشترک با سرمایه پایه ۵۰۰ میلیون دلار برای تأمین مالی پروژههای مشترک ایجاد شد.
روان نظروف، پژوهشگر ارشد آکادمی علوم جمهوری ازبکستان گفت که برای محقق کردن این هدف، قصد دارند تولید محصولات مورد تقاضای طرفین را افزایش دهند و بسترهایی را برای تجارت مستقیم ایجاد کنند.
این کارشناس یادآور شد: ازبکستان تجهیزات حملونقل (اتوبوس، اتومبیل)، مواد خام (هیدروژن کلرید، ابریشم)، محصولات غذایی (حبوبات، کشمش، بادامزمینی)، پارچه و محصولات نساجی را به آذربایجان صادر میکند و در مقابل شکر، مواد اولیه صنعتی (پلیاتیلن، مس) و رنگ از آذربایجان وارد مینماید.
کریدورهای ترانزیتی جدید
نظروف همچنین به اهمیت توسعه کریدورهای ترانزیتی اشاره کرد. به گفته وی، کریدورهای اصلی جادهای و ریلی که ازبکستان را به کشورهای دیگر متصل میکند، برای مدت طولانی از شمال، یعنی از قزاقستان و روسیه میگذشت.
در حال حاضر نیاز فزایندهای برای یافتن کریدورهای جایگزین و اضافی وجود دارد. یافتن کریدورهایی در طرف شرق (قرقیزستان، چین)، جنوب (افغانستان، پاکستان، هند) و غرب (ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه، مدیترانه) اهمیت دارد.
به عقیده وی، این امر امکان گسترش روابط تجاری و اقتصادی با تعدادی از کشورها از جمله ترکمنستان، آذربایجان، ایران، ترکیه و خاورمیانه را فراهم میکند.
بختیار ایرگاشف، مدیر مرکز تحقیقاتی خاطرنشان کرد که آذربایجان از موقعیت جغرافیایی مطلوب و کریدورهای جدی برخوردار است. این کشور در چهارراه کریدورهای شمال به جنوب و شرق به غرب واقع شده است. کریدورهای آذربایجان برای ازبکستان اهمیت دارد.
در حال حاضر راهآهن قفقاز جنوبی (باکو – تفلیس – قارص) در آذربایجان قرار دارد. استفاده از کریدورهای آذربایجان برای ازبکستان از هر طریق ممکن است. ازبکستان به ایجاد یک هاب در قلمرو بندر اَلَت علاقه نشان داده است.
تولید مشترک خودرو
ازبکستان و آذربایجان در زمینه تولید خودرو همکاری نزدیکی دارند.
روان نظروف گفت که در پایان سال ۲۰۲۲ توافقاتی در مورد ایجاد یک مجموعه خودروسازی تحت عنوان “صنعت خودروی ترک” بین ازبکستان، آذربایجان و قزاقستان صورتگرفته است که بازارهای سه کشور را متحد میکند.
این همکاری بین شرکتهای UzAvto-Motors ازبکستان،Azermash آذربایجان و Saryarka-Avtoprom قزاقستان است.با کمک UzAvto-Motors همکاری نزدیکتری در مونتاژ مدلهای جدید شورلت در آذربایجان و قزاقستان شکل خواهد گرفت. گسترش ظرفیتهای موجود و افزایش عرضه قطعات از ازبکستان به آذربایجان و قزاقستان از برنامههای پیشروست.
افقهای جدید همکاری
بختیار ایرگاشف اطمینان دارد که همکاریهای دوجانبه بین آذربایجان و ازبکستان گسترش و تعمیق یافته و عرصههای جدیدی را دربرخواهد گرفت.
روابط ازبکستان و آذربایجان در حوزه اقتصاد بسیار امیدوارکننده است. عقبماندگیهای جدی و فرصتهایی برای گسترش وجود دارد. به گفته ایرگاشف چندین پروژه جدی در زمینه داروسازی، فرآوری مواد خام کشاورزی و عرضه مشترک آنها به بازارهای کشورهای ثالث وجود دارد.
این کارشناس یادآور شد که امروزه کشورها به طور فعال در حوزه نظامی – فنی همکاری میکنند. در آوریل ۲۰۲۳، دو موافقتنامه در زمینه همکاری نظامی و نظامی – فنی بین دولتهای ازبکستان و آذربایجان به تصویب رسید. بر اساس «طرح همکاری دوجانبه میان وزارتخانههای دفاع آذربایجان و ازبکستان برای سال ۲۰۲۳» در اواخر ژوئیه تا اوایل اوت سال جاری، رزمایش مشترک فرماندهی و ستادی تاکتیکی ازبکستان و آذربایجان UzAz-2023 برگزار شد که تبادل تجربه بین پرسنل نظامی، ارتقای مهارت و دانش را برای هر دو کشور به ارمغان آورد.
حوزه دیگری که ازبکستان و آذربایجان در آن پتانسیل همکاری دارند، انرژی است.
رئیس مرکز تحقیقات نفت آذربایجان (CNIA) ، الهام شعبان، اطمینان دارد که همکاریها به مرحله جدیدی میرسند.
به گفته این کارشناس، در سالهای گذشته روابط جنبه آشنایی داشت؛ اما اکنون طرفین در حال بررسی پروژههای مشترک هستند.
هیئت ازبکستانی در نشست بینالمللی نفت و گاز خزر در باکو شرکت نمود و هیئت آذربایجانی نیز در رویدادی مشابه در تاشکند فعالانه شرکت کرد. در سطح شرکتهای دولتی نفت و گاز سوکار و ازبک نفتگاز طی دو مرحله اسنادی امضا شده است. این نشان میدهد که اکنون کشورها پروژههای خاصی برای اجرا دارند.
وی همچنین خاطرنشان کرد که ازبکستان دارای میادین غنی گازی است که به دو کشور امکان همکاری در صنعت شیمیایی گاز را میدهد.
الهام شعبان گفت که آذربایجان تجربه ساخت نیروگاههای حرارتی دارد که ازبکستان میتواند از این ظرفیت بهره بگیرد.
علاوه بر این، کارشناسان بر تداوم همکاری فرهنگی و بشردوستانه بین دو کشور تأکید دارند. بنای یادبود علیشیر نوائی در باکو و یادبود نظامی گنجوی و حیدر علی اف در تاشکند برپا شده و دانشگاه دولتی تاشکند به نام نظامی گنجوی نامگذاری شده است. مرکز فرهنگی آذربایجان در سفارت آذربایجان در تاشکند به همراه سازمانهای تحقیقاتی و آموزشی ازبکستان در ماه آوریل تا می ۲۰۲۳ مجموعهای از رویدادها را به مناسبت صدمین سالگرد حیدر علیِف، رهبر ملی آذربایجان، برگزار کرد.
