#اختصاصی
به قلم: سارابجیت اس پارمار
ترکیه در حال گسترش حضور استراتژیک خود در منطقه اقیانوس هند از طریق توافقات با سومالی، مشارکت در مناقشات منطقه‌ای و گسترش صنعت دفاعی خود است. این نفوذ رو به رشد، همراه با حضور چین، چالش‌های پیچیده‌ای برای هند ایجاد می‌کند که ممکن است فضای سیاست منطقه‌ای هند را محدود کرده و این کشور را ناگزیر به بازنگری استراتژی خود در اقیانوس هند کند.
به نظر می‌رسد ترکیه قصد دارد حضور دائمی خود را در منطقه اقیانوس هند تثبیت کند. گام‌های اولیه شامل مشارکت در مناقشه جاری بین سومالی و اتیوپی، توافق دفاعی و اقتصادی ترکیه با سومالی، نیت برای استقرار کشتی‌های دریایی ترکیه به منظور حفاظت از عملیات‌های اکتشاف نفت، و برنامه‌ریزی برای ایجاد یک سایت آزمایش پرتاب موشک و فضایی در سومالی است. همچنین فروش پهپاد به مالدیو نشان‌دهنده نفوذ بالقوه ترکیه در منطقه است. این تحولات، همراه با حضور رو به رشد دریایی و اقتصادی چین، می‌تواند به شدت بر پویایی‌های منطقه اقیانوس هند تأثیر بگذارد و سطح تهدیدات، چالش‌ها و خطرات برای هند را افزایش دهد.
حرکات استراتژیک ترکیه در سومالی و شاخ آفریقا
اتیوپی از استقلال سومالی‌لند از سومالی حمایت می‌کند که در ازای آن آدیس آبابا به خلیج عدن دسترسی خواهد یافت. ترکیه در تلاش است تا توافقی بین دو کشور در این مناقشه برقرار کند. اگرچه دور دوم مذاکرات موفقیت‌آمیز نبود، اما این تلاش نشان‌دهنده علاقه فزاینده ترکیه به آفریقا است. به نظر می‌رسد ترکیه تمایل به حمایت از سومالی دارد، با توجه به توافق دفاعی و همکاری اقتصادی که در فوریه ۲۰۲۴ با موگادیشو امضا شد و توافق همکاری نفت و گاز برای اکتشاف در شاخ آفریقا که در مارس ۲۰۲۴ منعقد شد. بخش دفاعی این توافق به ایجاد نیروی دریایی سومالی و تقویت قابلیت‌های دفاع دریایی این کشور اختصاص دارد و به دنبال آموزش سربازان توسط ترکیه برای تشکیل ارتش سومالی است.
روابط کنونی ترکیه و سومالی به سال ۲۰۱۱ بازمی‌گردد، زمانی که حمایت‌های بشردوستانه به حمایت‌های استراتژیک – اقتصادی، زیرساختی و اکنون نظامی تبدیل شد. تأسیس بزرگ‌ترین پایگاه خارج از کشور ترکیه در موگادیشو در اکتبر ۲۰۱۷ با هزینه ۵۰ میلیارد دلار، دو هدف را دنبال می‌کند: نخست، تعمیق روابط از طریق آموزش سربازان سومالیایی؛ و دوم، فراهم کردن پایگاهی برای حضور ترکیه در منطقه اقیانوس هند. در حالی که هدف اصلی بهبود توانایی سومالی برای اعمال حاکمیت بر مناطق دریایی خود و مقابله با فعالیت‌های غیرقانونی دریایی اعلام شده است، ترکیه نیز از این وضعیت سود خواهد برد.
بر اساس گزارش‌ها، ترکیه ۳۰ درصد از درآمد حاصل از منطقه اقتصادی انحصاری سومالی را در ازای بازسازی، تجهیز و آموزش نیروی دریایی سومالی دریافت خواهد کرد. این هزینه‌ای است که سومالی آن را قابل توجیه می‌داند، چرا که سالانه حدود ۵۰۰ میلیون دلار از طریق صید غیرقانونی از دست می‌دهد. به همین ترتیب، توافق همکاری نفت و گاز به کشف ذخایر نفت و گاز سومالی که حدود ۳۰ میلیارد بشکه برآورد شده و از زمان جنگ داخلی ۱۹۹۱ که دولت سقوط کرد، عمدتاً دست‌نخورده باقی مانده است، خواهد پرداخت. این توافق به شرکت دولتی ترکیه TPAO اجازه می‌دهد فعالیت‌های اکتشافی در سه بلوک در مناطق دریایی سومالی انجام دهد.
برای پایبندی به این توافقات و کمک به بازسازی سومالی، اردوغان به دنبال یک مأموریت دو ساله است که قابلیت تمدید داشته باشد تا نیروهای لازم را در سومالی و اطراف آن مستقر کند. علاوه بر این، ترکیه احتمالاً دو ناوچه را برای حفاظت از کشتی تحقیقاتی که یک مطالعه لرزه‌ای سه‌بعدی در سه منطقه ۵۰۰۰ کیلومتر مربعی انجام خواهد داد، مستقر خواهد کرد، مطالعه‌ای که قبلاً هرگز انجام نشده بود. این استقرار، مانند مأموریت ایجاد نیروی دریایی سومالی، بزرگ است و زمان‌بر خواهد بود، چرا که تحقیقات و اکتشافات پیشرفت می‌کند.
منافع صنعت دفاعی ترکیه در منطقه اقیانوس هند
ترکیه به عنوان یک صادرکننده در حال ظهور تسلیحات جهانی، از فرصت‌های صادرات تجهیزات دفاعی خود در منطقه اقیانوس هند بهره‌مند می‌شود. در مارس ۲۰۲۴، ترکیه پهپادهایی به مالدیو فروخت تا در بحران هند و مالدیو برای نظارت بر منطقه اقتصادی انحصاری این کشور استفاده شود. در ژوئیه ۲۰۲۴، گزارش‌هایی مبنی بر این وجود داشت که ترکیه بی سر و صدا صادرات تسلیحات و اقلام دفاعی به هند را به دلیل لغو یک پروژه کشتی‌سازی با یک کشتی‌سازی هندی متوقف کرده است. این اقدام همچنین به عنوان نشانه‌ای از حمایت ترکیه از پاکستان در مورد مسئله کشمیر تلقی می‌شود. با این حال، ترکیه همچنان به دنبال فرصت‌هایی برای گسترش حضور خود در تجارت دفاعی منطقه است.
توافقات ترکیه با سومالی نیز از این منظر قابل بررسی است، چرا که موقعیت سیاسی و نظامی ترکیه را در شاخ آفریقا و منطقه دریای سرخ تقویت می‌کند. بنابراین، منطقه اقیانوس هند شاهد افزایش حضور دریایی ترکیه به ویژه در منطقه اقتصادی انحصاری سومالی خواهد بود. به دلیل محدودیت‌های فضای دریایی، ترکیه در حال مذاکره برای ایجاد یک سایت آزمایش موشک و فضایی با سومالی است. این حرکت نیاز ترکیه برای بهبود قابلیت‌های موشکی خود از طریق ساخت، آزمایش و اثبات موشک‌های دوربرد و جاه‌طلبی آن برای پیوستن به مسابقه فضایی جهانی را برآورده می‌کند. این موشک‌ها همچنین به موجودی صادرات دفاعی ترکیه ارزش افزوده خواهند داد.
پیامدها برای اهداف منطقه‌ای و منافع هند
چین و ترکیه در مجامع بین‌المللی از پاکستان علیه هند حمایت کرده‌اند. در حالی که چین در حال ایجاد حضور نظامی در منطقه، به ویژه در حوزه دریایی است، ترکیه به تازگی شروع به فعالیت کرده است. این حضور دوگانه چین و ترکیه در منطقه اقیانوس هند، چالش‌های پیچیده‌ای برای هند ایجاد خواهد کرد، چرا که هر دو کشور می‌توانند برای تضعیف منافع هند با یکدیگر همکاری کنند. ترکیه ممکن است روش چین در تعامل با همسایگان هند را تکرار کند و بدین ترتیب فضای سیاست منطقه‌ای هند را محدود کند. اگرچه ایالات متحده می‌تواند از هند در مقابل نفوذ چین حمایت کند، اما ممکن است در ارائه همان حمایت در برابر ترکیه به دلیل عضویت ترکیه در ناتو محدودیت داشته باشد.
ترکیه همچنین درخواست عضویت در بریکس را ارائه کرده است و پیش‌بینی می‌شود که روسیه و چین از آن حمایت کنند. ترکیه می‌تواند از عضویت خود در بریکس و روابطش با روسیه و چین برای متعادل کردن موقعیت خود به عنوان یک عضو ناتو و یک شریک قابل اعتماد در همه چارچوب‌هایی که عضو آن‌ها است، بهره‌برداری کند. همچنین ترکیه می‌تواند از روابط خود با روسیه برای محدود کردن حمایت روسیه از موقعیت هند در منطقه اقیانوس هند استفاده کند. اقیانوس هند یک منطقه دریایی مهم برای ترکیه است و جستجوی فضای استراتژیک در این منطقه با استراتژی نیروی دریایی ۲۰۱۵ و سند سیاست خارجی ملی ۲۰۲۳ ترکیه همخوانی دارد. بنابراین، ترکیه در حال تثبیت موقعیت خود است، که می‌تواند مشروعیت آن را به عنوان یک کشور منطقه اقیانوس هند تقویت کند؛ متغیری دیگر که هند باید در استراتژی امنیتی خود در اقیانوس هند مدنظر قرار دهد.
