#اختصاصی
به قلم: ولادیمیر سولوویف؛ روزنامه کمرسانت روسیه
اتحادیه اروپا و ایالات متحده صدها میلیون دلار به ارمنستان اختصاص خواهند داد، اما هنوز آماده حل مسائل امنیتی این کشور نیستند.
نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در ۵ آوریل در بروکسل با اورسولا فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا و آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده گفتگو کرد. آنها توافق کردند که این مشارکت را ادامه و توسعه دهند. بروکسل و واشنگتن به ترتیب ۲۷۰ و ۶۵ میلیون دلار به ارمنستان کمک کردند. اما امنیت در میان زمینه‌های همکاری ذکر نشده است که در نبود صلح پایدار با کشور همسایه آذربایجان، موضوعی کلیدی برای ارمنستان است. مسکو، باکو و آنکارا گفتند که چنین نشست‌هایی به ثبات منطقه نمی‌افزاید.
این نشست سه جانبه اعلام شد، اما چهار نفر در آن شرکت کردند – علاوه بر نیکول پاشینیان، آنتونی بلینکن و اورسولا فون در لاین، رئیس دیپلماسی اروپایی جوزپ بورل بود. چهار شرکت کننده وجود دارد، اما هنوز سه طرف وجود دارد.
آقای پاشینیان در ابتدای مذاکرات گفت: گفتگوی سطح بالا امروز به معنای گسترش مشارکت ارمنستان با ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا است. اورسولا فون در لاین قول داد در ارمنستان سرمایه‌گذاری کند تا “اقتصاد و جامعه ارمنستان در برابر شوک‌ها قوی تر و مقاوم‌تر شود” و به پناهندگان قره باغ کمک کند. وی افزود: ما بیش از ۳۰ میلیون یورو برای حمایت از آنها اختصاص داده‌ایم و آماده انجام کارهای بیشتر هستیم.
به گفته آقای بورل، که در وب سایت نخست وزیر ارمنستان نقل شده است، «اتحادیه اروپا می‌خواهد یک دستور کار مثبت برای ارمنستان ایجاد کند و با پیوستن به نیروهای ایالات متحده، تعهدی قوی به حاکمیت، دموکراسی و پایداری ارمنستان نشان دهد.»
آنتونی بلینکن به نوبه خود گفت: «ما در اینجا گرد هم آمده‌ایم تا حمایت فراآتلانتیک از آینده‌ای دموکراتیک و مرفه برای مردم ارمنی و منطقه یکپارچه‌تر و آرام‌تر قفقاز جنوبی را تأیید کنیم.»
نتیجه این گفتگو در قالب چهارجانبه بیانیه‌ای بود مبنی بر اینکه اتحادیه اروپا، ایالات متحده و ارمنستان “به دنبال گسترش همکاری‌ها از جمله در زمینه‌های کلیدی مانند اصلاحات سیاسی، توسعه اقتصادی و کمک‌های بشردوستانه هستند.” ما تلاش خواهیم کرد تا مشارکت خود را در زمینه‌هایی مانند تحرک، حکومت داری، اجرای قانون، تجارت، ارتباطات، کشاورزی، انرژی و فناوری گسترش دهیم. برای حمایت از این حوزه‌های کلیدی، اتحادیه اروپا و ایالات متحده در حال برنامه‌ریزی همکاری نزدیک‌تر با ارمنستان هستند.»
بیانیه بسیار کلی است. قابل توجه است که حتی اشاره‌ای به همکاری با ارمنستان در زمینه امنیتی وجود ندارد که این کشور در درجه اول به دلیل عدم وجود صلح پایدار با کشور همسایه آذربایجان، با آن مشکلات آشکاری دارد. با این حال، نتایج این نشست نیز حاوی نکاتی در قالب دو رقمی بود. ایالات متحده ۶۵ میلیون دلار به ارمنستان کمک خواهد کرد و بروکسل ۲۷۰ میلیون یورو برای سال‌های ۲۰۲۴-۲۰۲۷ “به منظور تقویت دستور کار جدید همکاری ارمنستان و اتحادیه اروپا” متعهد خواهد شد.
شایان ذکر است که در آستانه نشست اتحادیه اروپا، آمریکا و ارمنستان، آنتونی بلینکن و سپس اورسولا فون در لاین با الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان تماس گرفتند. اما با توجه به اظهارات باکو در مورد نشست بروکسل، این تماس‌ها هیچ تاثیری نداشت. در هر صورت، آقای علی‌اف در روز نشست سه جانبه گفت که روندها در قفقاز جنوبی در مسیر بسیار خطرناکی در حال پیشرفت است. الهام علی‌اف در دیدار با مولود چاووش اوغلو رئیس سابق وزارت خارجه ترکیه و نماینده کنونی پارلمان ترکیه در مورد این دیدار در بروکسل اظهار نظر کرد.
به گفته رهبر آذربایجان به نقل از سایت ریاست جمهوری، این فرمت “منبع خطر دیگری برای قفقاز جنوبی ایجاد می‌کند.” وی افزود: در روزهای اخیر مقامات بلندپایه آمریکا و اتحادیه اروپا طی مکالمات تلفنی که به ابتکار آنها صورت گرفت، سعی کردند ما را متقاعد کنند که این دیدار علیه جمهوری آذربایجان نبوده است. اما می‌دانیم که این علیه آذربایجان و همکاری در قفقاز جنوبی است. این هدف ایجاد خطوط تقسیم و منزوی کردن کشور ما را دنبال می‌کند.»
آنکارا نیز در ۵ آوریل نظر خود را اعلام کرد. در بیانیه وزارت خارجه ترکیه آمده است: ابتکار اتحادیه اروپا و آمریکا به استثنای آذربایجان، راه را برای تبدیل قفقاز جنوبی به منطقه رقابت ژئوپلیتیکی به جای خدمت به جهان باز خواهد کرد. وزارت امور خارجه ترکیه خاطرنشان کرد: مهم این است که طرف‌های ثالث، به ویژه بازیگران فرامنطقه‌ای، رویکردی منصفانه و بی طرفانه داشته باشند و با دقت از آسیب رساندن به روند جلوگیری کنند.
پیش از این در شامگاه ۵ آوریل، طرف‌های ارمنی و آذربایجانی از درگیری در مرز خبر دادند. هر یک از طرفین، همانطور که معمولا اتفاق می‌افتد، همسایه خود را به تحریک متهم کردند.
نه تنها آذربایجان و ترکیه از این دیدار در بروکسل ابراز نارضایتی کردند. ماریا زاخارووا، نماینده رسمی وزارت امور خارجه روسیه، پیشاپیش در مورد سفر نیکول پاشینیان در یک نشست توجیهی در روز ۳ آوریل اظهار داشت: حیف است که ایروان سرسختانه جهت‌گیری ضد روسی این گونه رویدادها، هدف قرار دادن آنها علیه منافع اکثریت کشورهای منطقه و نیز ناهماهنگی با اهداف دستیابی به صلح و ثبات در قفقاز جنوبی را نادیده می‌گیرد. مهمترین چیز فقدان نمونه‌هایی است که نشان دهد چگونه کسانی که اکنون “همه چیز و همه چیز” را به ایروان وعده می‌دهند، قبلاً این را در جای دیگری اجرا کرده‌اند. آنها به سادگی وجود ندارند.»
سرگئی ملکونیان، پژوهشگر مؤسسه تحقیقات سیاسی کاربردی ارمنستان معتقد است که این نشست سه جانبه پاداش خاصی برای ایروان به همراه نداشت. او گفت که پاشینیان با کمک مالی به خانه بازگشت، اما “صحبتی درباره رقم‌های میلیاردی نشد.” این کارشناس معتقد است که وظیفه نیکول پاشینیان این است که ثابت کند و به مصرف کننده داخلی نشان دهد که اظهارات در مورد آرزوهای اروپایی ارمنستان فقط حرف نیست. «باید به مخاطبان داخلی نشان دهد که مسیری که او طی کرد، افسانه نیست. و همچنین موقعیت سیاسی خودش را در غرب با اقداماتی مانند عدم تمایل به شرکت در فعالیت‌های CSTO و روابط دوجانبه با روسیه و در عین حال آمادگی گفتگو با اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا و ناتو نشان دهد.
این کارشناس در عین حال خاطرنشان کرد: ادامه این روند معکوس هزینه‌های جدی دارد. “برای ارزیابی دورنمای بازگشت، باید بفهمید چه اتفاقی در حال رخ دادن است. بازگشت با کاهش قلمرو و سرزمین ارمنستان مرتبط است. یعنی تا اینجا عواقب فاجعه بار است. این کشور در کوتاه مدت در انتظار جنگ است. روسیه نمی‌تواند تامین کننده امنیتی مورد نیاز ارمنستان باشد و این کشور به دنبال تامین کنندگان جدید امنیت است. با این حال، مشخص است که این نه امنیت، بلکه تهدیدات است که در حال افزایش است.
