تحلیلگران سیاسی در جهان، جنگ روسیه در اوکراین را در کانون توجه قرار داده‌اند و مدام در حال ارائه تحلیل‌های خود درخصوص تأثیر این جنگ بر اقتصاد و سیاست در مناطق مختلف جهان هستند. یکی از مناطقی که در معرض تأثیرات جدی از این جنگ است، قفقاز جنوبی است. چراکه این منطقه مرز ناتو و روسیه به‌حساب می‌آید و علاوه بر این کشورهای آن در برخی طرح‌های مهم برای اروپا (همانند تأمین انرژی) مشارکت دارند و پیوستن به اتحادیه اروپا به آن‌ها پیشنهاد شده است. به این مسئله باید توجه ویژه داشت که گرجستان شباهت‌های بسیاری به اوکراین دارد و روسیه دو منطقه جدایی‌طلب این کشور را به‌عنوان جمهوری خودمختار به رسمیت شناخته است و پیوستن گرجستان به ناتو نیز همانند اوکراین از خط قرمزهای مسکو به‌حساب می‌آید.
گرجستان، به‌عنوان یکی از جمهوری‌های استقلال‌یافته از شوروی سابق که در سال ۲۰۰۸ شاهد تهاجم روسیه بوده است، این روزها بااحتیاط درباره جنگ اوکراین رفتار می‌کند که دلیل آن ترس از عواقب موضع‌گیری عریان بر اقتصاد این کشور و بالاتر از آن خشم کرملین است. یک روز پس از آغاز جنگ روسیه با اوکراین، «ایراکلی غریباشویلی» نخست‌وزیر گرجستان، اعلام کرد که دولتش از پیوستن به هرگونه تحریم غرب علیه مسکو امتناع خواهد کرد. او گفت: «ما با همه آسیب‌دیدگان این جنگ همدردی می‌کنیم، اما اول باید از کشور و مردم خود محافظت کنیم. ضربه زدن به مسکو با تحریم‌های بیشتر، گرجی‌ها را از درآمد حاصل از گردشگری و تجارت روسیه و همچنین حواله‌های ارزی گرجی‌های شاغل در روسیه محروم می‌کند». مسئولان سیاسی این استدلال را دارند که هر اقدام نسنجیده، می‌تواند گرجستان را در رادار ولادیمیر پوتین قرار دهد و منجر به مشکلات متعدد شود. کافی است به این مسئله توجه داشت که گارد مرزی روسیه در خط مرزی اوستیای جنوبی با گرجستان، از جمله در چند صد متری بزرگراه اصلی که تفلیس را به سواحل دریای سیاه وصل می‌کند و در نزدیکی خط لوله باکو-تفلیس-جیهان که نفت خزر را از آذربایجان به اروپا می‌رساند، در حال گشت‌زنی هستند. علیرغم مقاومت اوکراین در برابر تهاجم روسیه که در سایه عزم غرب با فشار از طریق تحریم‌های بی‌سابقه و رساندن تجهیزات نظامی اتفاق افتاده است، گرجستان کشوری به‌مراتب کوچک‌تر، کم‌اهمیت‌تر برای اروپا و دورتر از این منطقه است و می‌ترسد که در صورت رویارویی با روسیه تنها بماند و این مسئله را پیش‌تر تجربه کرده است.
مواضع رهبران سیاسی گرجستان از سیاست «صبر استراتژیک» که تقریباً یک دهه است در قبال روسیه اعمال می‌شود، پیروی می‌کند. برای فهم منطق این سیاست جاری، بایستی به این مسئله رجوع کرد که علیرغم اختلاف‌نظرها در مورد مناطق جدا شده آبخازستان و اوستیای جنوبی و حضور نظامی روسیه در این مناطق، زمانی که حزب حاکم رویای گرجستان در سال ۲۰۱۲ به قدرت رسید، بنیان‌گذار آن «بیدزینا ایوانیشویلی» (تاجری که ثروت خود را مدیون حضور در بازار روسیه در دهه ۱۹۹۰ است) یک فرآیند عادی‌سازی را با مسکو با هدف از سرگیری تماس‌های مستقیم در مورد مسائل اقتصادی آغاز کرد. با وجود این که در سال ۲۰۱۴ روسیه کریمه را ضمیمه خود کرد و از جدایی‌طلبان شرق اوکراین حمایت علنی کرد و به‌دنبال آن تنش جدی در روابط اروپا و روسیه پدیدار شد، حزب حاکم رویای گرجستان به گفت‌و‌گوها با روسیه ادامه داد.
رفتار اخیر گرجستان در برابر تهاجم روسیه به اوکراین از سوی دیگر ناشی از تعلل اتحادیه اروپا در پذیرش عضویت گرجستان است. اصلاحات مدامی که اتحادیه اروپا گرجستان را وادار به پذیرش و اعمال آن‌ها در سیستم اقتصادی و اداری این کشور می‌کند و درخواست‌هایی که ارائه می‌کند، این کشور را به چشم‌انداز ناامیدانه برای پیوستن به اتحادیه اروپا رسانده است. از سال ۲۰۱۴ که گرجستان توافقنامه ارتباط با اتحادیه اروپا را امضا کرد، شروع به بازنویسی قوانین و سیاست‌های اقتصادی خود برای برآورده کردن معیارهای اروپا برای الحاق کرد. این مسئله در قبال درخواست پیوستن گرجستان به ناتو هم جاری است. این کشور در تلاش برای جلب حمایت قدرت‌های اصلی ناتو برای پیوستن به این ائتلاف، نیروهای خود را تا آخرین روزهای قبل از خروج آمریکا، در افغانستان نگه داشت. اما به‌خصوص بعد از جنگ اوکراین به این نتیجه رسیده است که پیوستن به ناتو به این زودی ممکن نیست. گرجستان در حال حاضر عضو ناظر در اتحادیه اروپا و ناتو می‌باشد.
بعد از جنگ اخیر، گرجستان، همراه با مولداوی و در یک اقدام نمادین با حمایت از اوکراین، هم‌زمان درخواست رسمی عضویت در اتحادیه اروپا را ارائه کرد. صدالبته این یک اقدام نمادین بود و پیوستن به اتحادیه اروپا پروسه‌ای است که به این زودی عملی نخواهد شد.
علیرغم تردید دولت، وابستگی این کشور به اروپا که در سال‌های اخیر تقویت شده است، نهادهای این کشور را ناچار به پیروی از سیاست‌های اروپا کرده است. ۲۸ فوریه، بانک ملی گرجستان گفت که بر اساس قطعنامه‌ها و قوانین بین‌المللی عمل خواهد کرد و نمی‌تواند به دورزدن تحریم‌های روسیه کمک کند.
اتفاقات محتمل در صورت عدم رسیدن روسیه به اهداف در جنگ با اوکراین
با گذشت بیش از یک ماه از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین به‌نظر می‌رسد روسیه نتوانسته است به اهداف خود در این جنگ برسد. پس از گفت‌و‌گوهایی که بین نمایندگان اوکراین و روسیه در ترکیه انجام گرفت، کرملین اعلام کرد تسخیر کییف پایتخت اوکراین از اهداف ارتش این کشور نیست و توان خود را بیشتر در شرق و جنوب این کشور متمرکز خواهد کرد. این مسئله به اذعان برخی از تحلیلگران سیاسی گامی در عقب‌رفت از اهداف اولیه جنگ بود. در پی این تصمیم برخی تحلیلگران امکان نرسیدن روسیه به اهداف خود از جنگ با اوکراین را مطرح کردند. پاسخ به این سؤال که در صورت عدم دستیابی روسیه به اهداف، چه رفتارهایی از پوتین شکست‌خورده ممکن است بروز داده شود می‌تواند یک پیش‌بینی از آینده تحولات در منطقه ارائه کند.
این مسئله بسیاری از گرجی‌ها را به این فکر انداخته است که آیا در صورت شکست روسیه -یا حتی موفقیت- ممکن است پوتین تصمیم بگیرد دوباره نگاه خود را به سمت گرجستان معطوف کند؟
هم‌زمان با اعزام واحدهای مختلف ارتش روسیه به جبهه اوکراین، بخشی از پرسنل پایگاه‌های روسیه در آبخازستان و اوستیای جنوبی هم به این جبهه منتقل شدند. این امر باعث نارضایتی مردم محلی شد. این نارضایتی زمانی اوج گرفت که خبر مرگ یک سرباز اهل شهر تسخینوالی (مرکز اوستیای جنوبی) در اوکراین منتشر شد. پس از اعتراضهای عمومی و شورش‌های محدود سربازان، بخشی از واحدهای اوستیای جنوبی از جبهه اوکراین خارج شدند و به تسخینوالی برگشتند. در همین حال هفته گذشته «آناتولی بیبیلوف»، که مسئولیت جمهوری خودخوانده اوستیای جنوبی را برعهده دارد، در برنامه زنده تلویزیونی اعلام کرد که مقامات جمهوری اوستیای جنوبی در مورد الحاق فوری به روسیه همه‌پرسی برگزار خواهند کرد. بیبیلف همچنین اعلام کرد که این جمهوری به‌زودی اقدامات قانونی را برای الحاق به روسیه انجام خواهد داد.
از بین رفتن اعتبار نظامی روسیه مشکلات زیادی را برای موقعیت مسکو در برابر سایر قدرت‌های منطقه‌ای به‌وجود خواهد آورد. توازن قدرتی در سال‌های گذشته بین غرب و روسیه در مناطق شرقی شوروی سابق به‌وجود آمده است که در بسیاری از مناطق این توازن به سمت غرب سنگینی می‌کند. شکست روسیه به سنگین‌تر شدن این کفه خواهد انجامید.
با این حال، وجه دیگر ماجرا را هم باید دید. سه کشور قفقاز جنوبی و علی‌الخصوص گرجستان از این بیم دارند که در صورت پیروزی روسیه در جنگ با اوکراین، این کشور بتواند عرصه را در قفقاز جنوبی نیز بر غرب تنگ‌تر کند.
اما در صورت شکست روسیه موقعیت ترکیه به‌عنوان یکی از متحدان اصلی گرجستان تقویت خواهد شد و این از مسائلی است که به توازن به‌نفع این کشور مؤثر خواهد بود.
تأثیرات اقتصادی جنگ اوکراین بر گرجستان
گرجستان برای تأثیرات اقتصادی قابل‌توجه ناشی از جنگ روسیه و اوکراین آماده می‌شود. این کشور دارای روابط تجاری نزدیک با روسیه و اوکراین است. تحریم‌های اعمال‌شده بر روسیه به این معناست که گرجی‌های مقیم روسیه شاهد کاهش درآمد خود خواهند بود و وجوه ارسالی را کاهش می‌دهند. آمار دقیقی از تعداد گرجی‌هایی که در روسیه اقامت دارند یا به‌صورت فصلی برای کار در این کشور به‌سر می‌برند وجود ندارد اما آمارهای غیررسمی از چند صدهزار نفر نیز سخن می‌گویند. در سال ۲۰۲۰، گرجستان از طریق صادرات به روسیه، گردشگران روسی و حواله‌های ارسالی گرجی‌تبارها از روسیه حدود ۹۰۰ میلیون دلار (۵٫۷ درصد از تولید ناخالص داخلی اسمی گرجستان) و در سال ۲۰۲۱ ۱٫۳ میلیارد دلار (۶٫۷ درصد تولید ناخالص داخلی) درآمد داشت. رکود و بحران اقتصادی در روسیه ممکن است به از دست‌رفتن موقعیت شغلی بسیاری از این گرجی‌ها منجر شود و آن‌ها مجبور خواهند شد به کشور خود برگردند. این امر به‌نوبه خود باعث افزایش نرخ بیکاری و کاهش درآمدهای ارزی گرجستان خواهد شد.
کشورهای همسایه روسیه عواقب بیشتری را از رکود اقتصادی و تحریم‌ها احساس خواهند کرد. پیوندهای نزدیک تجارت و سیستم پرداخت، تجارت، حواله‌ها، سرمایه‌گذاری و گردشگری محدود خواهد شد و بر رشد اقتصادی، تورم، و حساب‌های خارجی و مالی این کشورها و علی‌الخصوص گرجستان تأثیر منفی خواهد گذاشت.
تأثیرات بر ایران
ایران همسایه قفقاز جنوبی است و جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ نشان داد که اتفاقات این منطقه بر ایران تأثیر مستقیم دارد. از این رو مسئولان سیاست خارجی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران باید هرچه سریع‌تر پیش‌بینی لازم برای هر دو شرایط (پیروزی روسیه در جنگ اوکراین یا شکست) و تأثیری که بر شمال‌غربی خود چه در مراودات تجاری و چه بر تحولات سیاسی خواهد گذاشت را داشته باشند.
