شهاب شهسواری
بر اساس گزارشها دستکم سه تن از قربانیان این حمله کودک بودهاند. یک مقام اقلیم کردستان عراق میگوید تاکنون بر اثر حملات ترکیه به شمال عراق بیش از ۱۰۰ غیرنظامی کشته شدهاند. به نظر میرسد که سیاستمداران عراقی، به ویژه در شرایطی که اختلافهای سیاسی در مورد تشکیل دولت باعث شکاف گسترده و بنبست سیاسی در این کشور شده است، اقدام هفته گذشته ترکیه را به عنوان دستاویزی برای ایجاد وحدت ملی قرار دادهاند. روز گذشته پارلمان عراق جلسهای اضطراری با حضور وزرای خارجه و دفاع عراق تشکیل داد. وزارت خارجه عراق اعلام کرده که مجموعهای از اقدامات برای پاسخ دادن به اقدام نظامی ترکیه در نظر گرفته است، از جمله اینکه کاردار سفارت عراق در آنکارا را به بغداد فرا خوانده و از ترکیه به شورای امنیت سازمان ملل متحد شکایت برده است.
هر چند دولت ترکیه ادعا کرده که نقشی در این حمله نداشته و گروه حزب کارگران کردستان را به انجام آن متهم کرده است، اما مقامهای عراقی تاکید کردهاند که این حمله توسط ترکیه انجام شده است. محمد بداوی، یکی از نمایندگان پارلمان عراق، بعدازظهر شنبه، بعد از برگزاری جلسه اضطراری غیرعلنی پارلمان به خبرنگاران گفت که وزارت دفاع عراق با تطابق ترکشها، تایید کرده که حمله چهارشنبه توسط ترکیه انجام شده است. دولت ترکیه بعد از واکنش تند عراق به این حمله، مدعی شده بود که نقشی در این حمله نداشته و حزب کارگران کردستان را به این اقدام متهم کرده بود. اما همزمان با تکذیب این ادعا از سوی حزب کارگران کردستان وزارت خارجه عراق هم انکار آنکارا را یک «شوخی تلخ» توصیف کرده بود.
روز گذشته جلسه اضطراری پارلمان عراق با حضور ۲۴۲ نماینده پارلمان برای بررسی حمله ترکیه به تفرجگاه پرخ در نزدکی شهر زاخو با حضور وزرای دفاع و خارجه و رییس ستاد ارتش عراق برگزار شد. به گزارش پایگاه خبری شفق، تقی آمرلی، عضو کمیته امنیت و دفاع پارلمان اعلام کرد در این جلسه دو گام برای جلوگیری از تکرار چنین حملاتی مصوب شد. وی گفت: «در گام اول مقرر شد که وزارت خارجه شکایت از ترکیه در شورای امنیت سازمان ملل متحد را پیگیری کند و در گام دوم خروج تمامی نیروهای ترکیه از سرزمینهای عراق تصویب شد. در صورتی که هرگونه تهدید امنیتی از خاک عراق برای آنها [ترکیه] وجود داشته باشد، ما مسوولیت پاکسازی آن مناطق را بر عهده میگیریم. ترکیه موظف است غرامت عراق و شهروندانش را در این حمله پرداخت کند و در صورت تکرار چنین حملاتی مقابله به مثل خواهیم کرد.»
در جلسه روز گذشته پارلمان عراق همچنین مصوب شد که یک کمیته حقیقتیاب متشکل از نمایندگان وزارتخانههای خارجه، دفاع و داخله و همچنین نمایندگات عضو کمیته دفاعی و مقامهای دستگاه اطلاعاتی عراق برای بررسی حمله به زاخو تشکیل شود. این کمیته باید به سرعت گزارشی جامع در خصوص حمله اخیر ترکیه به شمال عراق تهیه کند.
طیف واکنشها از خویشتنداری تا تقابل نظامی
سیاستمداران عراقی واکنشهای مختلفی به اقدام نظامی ترکیه در خاک عراق نشان دادهاند. برخی جناحهای عراقی به ویژه حزب دموکرات کردستان عراق که دستگاه حکومتی در اقلیم کردستان را در اختیار دارد و روابط بسیار نزدیکی با آنکارا دارد، در برابر این اقدام ترکیه سکوت کردهاند. روز شنبه نیروهای امنیتی اقلیم، جلوی برگزاری یک تجمع اعتراضی را به حمله اخیر ترکیه در اربیل گرفتند. در شرایطی که گروههای سیاسی عراق بر واکنش قاطع در مقابل اقدام ترکیه تاکید دارند، قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی نخستوزیر عراق خواستار خویشتنداری در مقابل اقدام ترکیه شده است و تاکید میکند واکنشها نباید باعث تخریب روابط دو کشور شود. وی روز جمعه گفت: «ما خواستار خویشتنداری در پاسخ به این کارشکنیها هستیم.» وی افزود: «برخی رسانهها در جامعه و تحریف حقایق نقش تخریبکنندهای داشتند.» در برابر قیس الخزعلی، دبیرکل عصائب اهل الحق تاکید کرد که بمباران زاخو یک جنایت آشکار است. وی از پارلمان خواسته است که مصوبهای برای اخراج تمامی نیروهای ترکیه از خاک عراق تصویب کند و تاکید کرده است که نیروهای مسلح عراق آماده اجرای چنین مصوبهای خواهند بود. همزمان اتاق بازرگانی عراق، خواستار تحریم کالاهای ترکیه از سوی عراق بهرغم مناسبات تجاری ۲۰ میلیارد دلاری دو کشور شده است. به گزارش میدل ایست نیوز، فراس الحمدانی، رییس اتاق بازرگانی بغداد در گفتوگو با خبرگزاری رسمی عراق تاکید کرد که این اتاق از بخش خصوصی عراق میخواهد همکاری خود با همه شرکتهای ترکیهای را متوقف کند. او همچنین خواستار تحریم کالاهای ترکیهای بهرغم روابط راهبردی میان شرکتهای عراقی و ترکیهای برای رساندن پیام شدیداللحن ملت عراق شد.
همزمان با این واکنشها، خبرهایی از حملات راکتی و پهپادی به یک پایگاه نظامی ترکیه درون خاک عراق منتشر شده است. گروهی با عنوان «سرایای اولیای دم» مسوولیت یکی از این حملات را در ناحیه بامرنی با استفاده از پهپاد پذیرفته و گروهی دیگر با عنوان «لوای احرار العراق» مسوولیت حمله به پایگاهی در منطقه زلیکان را بر عهده گرفته است. سرایای اولیای دم به ترکیه هشدار داده است که در صورت تکرار حملات، عملیات بعدی علیه ترکیه در خاک این کشور انجام خواهد شد.
اقدامات متقابل بغداد
سه روز بعد از گلولهباران منطقه داخو در استان دهوک، وزارت خارجه عراق اقدامات متقابل در برابر دولت ترکیه را آغاز کرد. صبح روز شنبه اعلام شد که وزارت خارجه عراق اعلام کرد که با ارسال شکایت رسمی به شورای امنیت سازمان ملل متحد، خواستار برگزاری جلسه اضطراری برای بررسی تعرض ترکیه به خاک عراق شده است. همچنین سخنگوی وزارت خارجه عراق، احمد الصحاف روز شنبه اعلام کرد که کاردار عراق در آنکارا به بغداد فرا خوانده شده است. این اقدامات بخشی از تصمیمهای شورای امنیت ملی عراق، پس از حمله توپخانهای ترکیه به زاخو بود. توقف اقدامات مربوط به تعیین سفیر جدید، الزام ستاد عملیات مشترک به ارایه گزارش درباره وضعیت مرزهای عراق و ترکیه و اتخاذ همه تدابیر دفاعی لازم، پیگیری وضعیت مجروحان و هماهنگی با اقلیم کردستان برای اقدامات قاطع جهت جلوگیری از اینگونه اقدامات از جمله مصوبات دیگر شورای وزارتی امنیت ملی عراق برای اقدام متقابل در برابر عملیات نظامی ترکیه در شمال عراق بودند.
احمد الصحاف همچنین تاکید کرد: «بار دیگر به عموم اعلام میکنیم که هیچ توافق امنیتی و نظامی میان ترکیه و عراق وجود ندارد.» این اظهارنظر سخنگوی وزارت خارجه عراق در پاسخ به این شائبه است که توافقی میان آنکارا و بغداد وجود دارد که به ترکیه اجازه میدهد پایگاههای حزب کارگران کردستان (PKK) را در خاک عراق هدف قرار دهد. سخنگوی وزارت خارجه عراق، جمعه شب نیز در گفتوگو با پایگاه خبری روداو گفته بود: «هرگز توافقی وجود نداشت، بلکه صورتجلسهای از یک دیدار دوجانبه است که در آن دو طرف تصمیم گرفتهاند هرگاه ترکیه تصمیم به یک اقدام نظامی گرفت باید برای هر عملیات از دولت عراق مجوز دریافت کند.» وی با اشاره به اینکه ترکیه هرگز حتی محتوای این صورتجلسه تنظیم شده در دوران صدام را هم برای کسب مجوز از بغداد رعایت نکرده است، تاکید کرد: «هیچ یک از دولتهای عراق از سال ۲۰۰۳ تاکنون محتوای صورتجلسه مذکور را به رسمیت نشناختهاند، چراکه باور دارند این تعهد حاکمیت ملی و تمامیت ارضی عراق را نقض میکند.»
بیش از ۱۰۰ قربانی غیرنظامی بر اثر حملات ترکیه
قباد طالبانی، معاون رییس دولت ایالتی اقلیم کردستان عراق اعلام کرد که در سالهای اخیر به دلیل حملات ترکیه، بیش از ۱۰۰ غیرنظامی به شهادت رسیدهاند و دولت مرکزی بغداد هم هیچ موضع محکمی در این باره اتخاذ نکرده و محکومیتها به اقدامی بازدارنده تبدیل نشده است. به گزارش میدل ایست نیوز، وی با انتقاد از عملکرد دولت عراق در برابر این تجاوزات ترکیه گفت: «چنانچه بغداد و نیروهای سیاسی، موضعی جدی را از اولین حمله و اولین قتل یک شهروند بیگناه اتخاذ میکردند ما شاهد فاجعه روزهای اخیر نبودیم و بسیار سخت بود تا کسی جرات کند فاجعه حمله به زاخو را رقم بزند.»
تلاش عراق برای برگزاری نشست علنی دیپلماتیک میان ایران و عربستان
وزیر امور خارجه عراق اعلام کرد که گفتوگوهای آتی تهران و ریاض به صورت علنی و در سطح وزرای امور خارجه در بغداد برگزار خواهد شد. فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق در گفتوگو با خبرگزاری «روداو» تاکید کرد که ۵ نشست میان مقامات ایران و عربستان در سطح امنیتی برگزار شده است. وی افزود که ولیعهد عربستان از عراق خواسته که تدارکات لازم برای دیدار وزرای امور خارجه عربستان و ایران در بغداد را فراهم کند و تاکید کرد که وزارت امور خارجه عراق در حال تدارک این دیدار است. وزیر امور خارجه عراق گفت که به زودی موعد این دیدار تعیین خواهد شد و این دیدار علنی و با حضور وزرای امور خارجه دو کشور در بغداد خواهد بود. او گفت که نشستهای غیرعلنی امنیتی به نشستهای علنی دیپلماتیک در سطح وزرای دو کشور تبدیل میشود و این همه با وساطت عراق بوده است. هفته گذشته وزرای امور خارجه عراق و ایران طی دو تماس تلفنی روابط دوجانبه و روند تلاشهای عراق برای برگزاری گفتوگوهای تهران و ریاض را بررسی کردند.
